Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih felsefesi dersi formatındadır. Konuşmacı, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden Cumhuriyet'e geçiş sürecini ve bu süreçte din-devlet ilişkisini ele almaktadır.
- Ders, tarih felsefesinin önemi ve Müslümanların tarihle ilişkisiyle başlayıp, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş sürecindeki krizleri, reform çabalarını ve üçlü iktidar grubunu (padişah, askeri grup ve ulema) incelemektedir. Ardından Cumhuriyet döneminde yapılan reformlar, özellikle dil ve kıyafet devrimi, ordunun iktidara gelişi ve medreselerin dışlanması gibi konular ele alınmaktadır.
- Konuşmacı, Osmanlı'daki devşirme sistemi, ordu komutanları ve mollaların devletle olan ilişkisini anlatarak, Cumhuriyet'in en büyük yeniliğinin devletin sahibinin tek kişi olmaması olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca, Türkiye'de devletin kutsallık anlayışı ve Batı'daki devlet yapısı arasındaki temel farklar da açıklanmaktadır.
- 00:07Tarih Felsefesi ve Müslümanların Tarihçilikle İlişkisi
- Konuşmacı, Cumhuriyet dönemi din-devlet ilişkisini ele alacak ve tarih felsefesinden bahsedecek.
- Müslümanların tarih ve tarih felsefesiyle ilgili bir alanda ilgi duymadığı, İbn Haldun'dan bu yana tarihçilikle irtibatta olmadığı belirtiliyor.
- Kur'an-ı Kerim'in hacim olarak üçte ikisi tarih kıssalarına göre olduğu, ancak Müslümanların bunu fark etmediği vurgulanıyor.
- 01:01Tarih Felsefesinin Önemi
- Mevcut dünyada yaşam biçiminde memnun değilsek, başka bir tarihsel zamanı arayıp bulmamız gerekiyor.
- Müslümanların tarihselcilik yönteminden kurtularak kendine has bir tarih inşa etmesi için bu tarihsel zamanın bilinmesi gerekiyor.
- Mevcuttan razı değilsek, bugünkü kurum kuruluşunun kurgusunun dünden geldiğinin kabul edilmesi ve dünün iyi tanınması ve tahlil edilmesi gerekiyor.
- 02:58Cumhuriyet Dönemi ve Osmanlı'nın Son Dönemi
- Cumhuriyet dönemi, bugünün izahını yapabilen gelişmelerle dolu ve Osmanlı'nın son ikiyüz yıllık dönemi devlet sisteminin önemli ilişkilerini anlatan bir tarihsel zaman.
- Osmanlı'nın çöküşü 1818-1819 yıllarında gerçekleşmiş ve bu krizden kurtulamamış durumda.
- Devlet kadro batış ve çöküş travması yaşıyor, ahalimiz de kurtulmuş değil.
- 05:25Osmanlı'nın Son Dönemindeki Kriz
- Osmanlı'nın son iki yılı girdiği her cephede kaybettiği savaşta toprak ve büyük insan kitlesini kaybediyor.
- Devlet krize girmiş, çözüm arayışı var ve geleneklerine dönerek yeniden toparlanabilmek gibi bir algı yok.
- İttihat-ı İslam, Vahdet Arayışları ve Osmanlıcılık gibi akımlar kısmen buna yönelik olsa da rağbet görmemiş.
- 06:26Toplumsal Travma ve Çözüm Arayışı
- Devlet bir taraftan kriz yaşıyorken, toplumsal travma yaşıyorken otorite zaafına her tarafa eşkıya sarılıyor.
- Asker kaçakları nüfusun yüzde kırkını bulmuş ve İttihatcılar nihayet vur emri çıkarıyorlar.
- Aliye çözüm arıyor ve askeri açıdan kendini yenileyerek reforma geçiyor.
- 07:45Reform Süreci
- Süreç içerisinde hukuki metinler dahil, mali, idari yapı, kurumsal yapı, ekonomik-sosyal yapı dahil hiçbir özü ve esası olmadığı halde kılık kıyafete kadar düşen değişimlere gider.
- Bu kırık kıyafet değişimi sadece Atatürk'te değil, II. Mahmut'la başlıyor ve reformların başlangıcı Senedi İttifak, Vaka-i Hayriye, Tanzimat, Islahat Fermanı, Birinci ve İkinci Meşrutiyet, Cumhuriyet ile devam ediyor.
- Menderes'ten sonra başlayan Özal'la sürtünden AKP ile iyice perçinlenen bu süreç, AB reformları ve küreselleşme süreci de bile devam ediyor.
- 09:28Devlet Anlayışı ve Reform Süreci
- Batılılarla kıyaslandığında devlet felsefesi ve devletin niteliğine dair temel bir tanımlama farkı var.
- Batılılar devlet başka bir şey, doğulular (Çinli, Hindistan, Uzakdoğu Asyası, Türkler ve Müslümanlar) için devlet kutsal devlet başlı başına bir değer.
- Devlet varsa millet var, milletin varlık gerekçesi devlete bağlı anlayışı halen sürüyor.
- 10:41Türkiye'de Devlet ve Sosyal Gruplar
- Türkiye'de herhangi bir sosyal ve ideolojik grup devleti dönüştürmek, yeni bir devleti inşa etmek, yeni bir toplum yapısı oluşturmak üzere ortaya çıkmadı.
- Kazanılan hiç bir mevziyi, hak edilmiş hiç bir gelişmeyi de herhangi bir sosyal grup yapmadı, bunun tamamını devlet yaptı.
- Batıda ise yenilikler ve reformlar imparatorluklar, feodal devletler yıkıldıktan sonra, ulus devletler kurulurken devlet kendi yapmadı, kilisenin, kralın ve aristokrasinin üçlü sac ayağının egemenliği dışında yeni bir sınıf türedi.
- 12:50Burjuva Sınıfı ve Batı'da Devlet Anlayışı
- Burjuva sınıfı, bir zamanlar soyguncu ve talancı olan tüccar sınıfıdır, ancak şimdi sanayicidir ve bugünkü medeniyetin kurucularıdır.
- Burjuva sınıfı, ortaçağ'da ortaya çıkarak dini meşruiyetin altındaki kral ve aristokratik yapıyı cumhuriyet tarzına dönüştürmüştür.
- Batıda devlet kutsal değildir, teknik bir araçtır ve vatandaşın hizmetlerine sunulması gereken bir mekanizmadır, ancak bizde devlet kutsaldır ve devletin varlığı vatandaşın varlığına bağlıdır.
- 15:25Osmanlı'da Reform Süreci ve Batıcılık
- Osmanlı'da reformlar devlet katından yukarıdan aşağıya tekrar yapılmıştır ve bu reformlara karşı çıkan Müslümanların muhalefet sebeplerini sorgulamak önemlidir.
- Uzun süren reform çalışmaları ve krizlerden sonra devlet kadrosunda ülkü değişikliği ve zihniyet değişikliği gerçekleşmiştir.
- Batıcılık fikri, batının nesini alalım nesini almayalım tartışmalarını bir kenara bıraktığımızda herkes batılı olmuştur, en son Özal'dan sonra Müslümanlar da batıcı olmuştur.
- 19:54Osmanlı'da İktidar Yapısı
- Osmanlı devlet yapısında toplumun temelini oluşturan üç türlü saca vardır: padişah ve saray erkanı, askeri grup ve ulema molla kalemiye.
- Osmanlı'da herhangi bir kriz çıktığında, yeni bir durum olduğunda karar alma ve sorun çözmede bu iktidar grubundan üçlüden herhangi ikisi karar verir, ittifak ederse diğeri ona uyuyor.
- Osmanlı'da bu üçlü grubun bir tipik özelliği vardır: kendiliğinden var olan, geçimini temin eden bir sınıf değil, varlığı devlete bağlı olan, devlet varsa var olan bir sınıftır.
- 22:11Osmanlı'da Sınıf Yapısı ve Devlet İlişkisi
- Devşirme, ordu komutanları ve mollaların geçim, statüsü ve sınıfsal yapısı devlete bağlıydı; devlet varsa bu sınıflar var, devlet yoksa yoklardı.
- Bu sınıfların halkla bağlantısı yoktu, halk tabanıydı ve Batı'daki gibi burjuva sınıfının kilise, kral ve aristokratın altındaki ilimini dinleyen ahaliyi kendi yanına alması mümkün değildi.
- Osmanlı'yı imparatorluğa döktükten sonra devlet kurtarırken kim neyi kurtarmış oluyor sorusuna cevap olarak, bu üçlü kendini kurtarmış, halkı kurtaran yoktu.
- 23:16Cumhuriyet Dönemi Devlet Yapısı
- Osmanlı devlet kurtarmak, Cumhuriyet döneminde de devlet kurtarmak halkı kurtarmak değildi; devlette oyun yaparken halkı hesaba katmazlardı.
- Cumhuriyetin en büyük yeniliği devletin sahibinin ya da temsilin tek kişi olmaması, hakimiyeti milli dediği herkesin unuttuğu bir sloganda çok kişiye yaymasıdır.
- Cumhuriyet kurulduktan sonra iktidar sınıfı sarayın yerine ordu, padişahın yerine ulu önder, sarıklının yerine bürokrasi, monarşinin yerine cumhuriyet, dini meşruiyetin yerine halkın iradesi geldi.
- 25:31Cumhuriyet Döneminde İktidar Yapısı
- İktidarı oluşturan ordu, üniversiteler, aydınlar, basın, partiler, yerli burj sınıfı ve sivil kurumlar gibi kurumlar iktidarın müttefikleri oldu.
- Cumhuriyet dönemi boyunca ordu her zaman iktidarda bir numara oldu ve iktidarın müttefiklerini kendi seçti.
- Cumhuriyet tarihi boyunca molla grubuna, dindar gruba asla yönetimde pay vermedi, eski statüsünü vermedi, meşruyu görmedi ve aşağı itti.
- 27:34Ordu ve Din İlişkisi
- Halk tabanı olmayan ordu bürokrasisi devleti ayakta tutmak için toplumun ideolojisine ihtiyacı vardı ve İslamla, dinle çok dozunu kendisinin ayarladığı bir ilişki biçimini sürdürdü.
- Ordu dindara ihtiyacı var ama korkusu dindarın devletin yapısını dönüştürebilir ideolojik anlayış olduğunu bildiği için onu çok iyi becerdi.
- Türkiye Cumhuriyeti var olduğu sürece devleti kim temsil ediyorsa (ordu, liberaller, İslamcılar, savcılar) bunların en büyük rakibi bu ülkede her zaman Müslümanlardır.