Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Oy ve Ötesi" serisinin bu bölümünde, sunucu Başak Yavcan ile Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Emre Erdoğan arasında geçen bir podcast sunulmaktadır.
- Podcast, COVID-19 pandemisi sırasında farklı ülkelerde uygulanan yönetişim modellerini, ekonomik tedbirleri ve tedbirlerin zamanlamasını ele almaktadır. Konuşmacılar, tam kapanma ve tam serbestlik arasında değişen karantina modellerini, ekonomik müdahale politikalarını ve farklı devlet-toplum modellerini (despotik, devlet olmayan, ideal model, kağıttan devlet) karşılaştırmaktadır.
- Videoda ayrıca, pandemi sonrası otoriterleşme riski, ademi merkeziyetçi yönetim modelleri ve sürdürülebilir kalkınma için demokrasi ve fikir özgürlüğünün önemi gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, Ceyhun Ergin'in açtığı veritabanını kullanarak ekonomik teşvikler hakkında bilgi vererek, Dar'ın Acemoğlu ve James Robinson'ın "lite" kavramı üzerinden farklı devlet-toplum modellerini detaylı şekilde incelemektedir.
- 00:20COVID-19 Pandemisinde Farklı Ülkelerdeki Yönetişim Modelleri
- Podcast, COVID-19 pandemisine yönelik farklı ülkelerdeki politikaları ve bu politikaların ortaya çıkardığı modelleri ele alıyor.
- Konuşmacılar, farklı ülkelerdeki karantina modellerinin, eğitim ara verme durumlarının ve sokağa çıkma kısıtlamalarının farklılıklarını tartışıyor.
- Pandemi döneminde ulusal politikaların ve ulus devletin ağırlık kazandığı, ülkelerin içe kapandığı bir dönemle karşı karşıya olduğumuz belirtiliyor.
- 02:03Pandemi Yönetimi Modelleri
- Pandemi yönetimi iki uç arasında bir ölçek olarak düşünülebilir: tam kapanma ve tam serbestlik.
- Tam kapanma modelinde sokağa çıkma yasakları, işyerlerinin kapatılması, seyahatlerin kapatılması ve binadan binaya izinli geçmek gibi müdahaleler uygulanır.
- Tam serbestlik modeli ise İsveç'te uygulanan kısıtlanmış serbestlik olarak tanımlanabilir.
- 04:04Pandemi Yönetimi Endeksleri
- Pandemi yönetimi üç boyutta değerlendirilebilir: sıkılık endeksi, ekonomik teşvik endeksi ve tedbirin zamanlaması.
- Oxford tarafından toplanan sıkılık endeksi, ne kadar radikal bir kapanma uygulandığını gösterir.
- Tedbirin zamanlaması da önemli bir faktördür; Türkiye'de ölüm sayısı çok azken kapanmaya geçildiği, Çin'de ve İtalya'da daha geç, İsveç'te ise hiç kapanmadığı belirtiliyor.
- 06:16Türkiye ve Diğer Ülkelerin Pandemi Yönetimi
- Türkiye'de okulların kapatılması, seyahat kısıtlaması, işyerlerinin kapatılması ve kafelerin kapatılması gibi tedbirler uygulandı.
- Acemoğlu'nun çalışmasında, risk gruplarını bloke etmek herkesi bloke etmekten daha mantıklı olduğu, salgının yayılmasını yavaşlatıp ekonomiyi bloke etmediği belirtiliyor.
- Kolombiya'da bir gün kadınları, bir gün erkekleri sokağa çıkmasına izin verme gibi farklı modeller de uygulandı.
- 08:34Pandemi Yayılımının Faktörleri
- Virüs metropollerde ve hareketli yerlerde daha fazla yayılır; Belçika'nın yüksek vaka sayısının sebebi hareketinin yüksek olması.
- Kuzey İtalya'da en fazla yayılan yerlerden biri fabrikaların olduğu yer ve yurt dışına gidip gelenler.
- Küreselleşme endeksi ile salgın yayılması arasında korelasyon olduğu, New York ve California gibi mobilitesi yüksek bölgelerde vaka sayısının daha yüksek olduğu belirtiliyor.
- 09:51Yerel Yönetimlerin Pandemi Yönetimi
- Federal yapıdaki ülkelerde eyaletler arasındaki farklılıklar pandemi yönetimi üzerinde etkili olur.
- Bir belediyedeki önlem diğer belediyedeki önlemi tutmaz; bazı belediyeler maskeyi zorunlu yaparken, bazıları sadece tavsiye eder.
- Alınan kararların siyasi riski vardır; örneğin İstanbul'da herkese maske taktırmanın yaratacağı hoşnutsuzluk siyasi bir risk olarak değerlendirilir.
- 10:58Ekonomik Teşvikler ve Farklı Yaklaşımlar
- Kanada ve Fransa gibi ülkeler büyük ekonomik teşvikler verirken, Türkiye'de sağlam krediler büyük işletmelere verilmiştir.
- Türkiye'de küçük esnaf bir şekilde korundu, ancak eksik çalışma ödeneği gibi müdahaleler sadece üç ay boyunca uygulanmıştır.
- Türkiye'de işletmelerin %90'ı sadece %10 üstü çalıştırıyor ve bunların büyük kısmı mikro işletmelerdir.
- 12:34Farklı Ülkelerdeki Müdahale Stratejileri
- Belçika'da işletmelerin sahiplerine aylık yaklaşık 4000 Euro ödeme yapılmış, bu da işletmelerin fiziksel mesafeyi kolaylaştıran bir faktör olmuştur.
- Türkiye'de sermaye derinliği küçük olduğu için esnafta yerinde müdahale yapılsa da, bu durum çok sürdürülebilir değildir.
- Türkiye'de günde 18 ölüm olmasına rağmen ekonomi canlansın, insanlar tatile gitsin ve psikolojik olarak rahatlasın diye baskı yapılmaktadır.
- 15:09Devlet ve Toplum İlişkisi Modelleri
- Dar'ın Acemoğlu ve James Robinson'ın kitaplarında çıkan "lite" kavramı, insanları bırakırsan birbirlerini öldürme engelleyecek tek bir devlet olduğunu ifade eder.
- Despotik modelde (Rusya ve Çin) devlet sopalı olup, sivil toplum yoktur ve bu model hızlı hareket etmesine yol açar.
- Liva modelinde (Afrika) devlet yoktur, yerel kuvvetler devleti istemiyor ve bu durum sağlık, eğitim ve açlık gibi sorunlara yol açmaktadır.
- 19:54İdeal Model ve Kağıttan Liva
- İdeal modelde devlet ve toplum birbirinden daha güçlü olmak için yarışır, İngiltere bu modelin klasik örneğidir.
- Kağıttan liva modelinde devlet var gibi görünse de aslında yoktur, Arjantin ve Kolombiya bu modelin klasik örnekleridir.
- Bu modellerde devlet kapasitesi ve otonomitesi politikaları belirler, despotik modelde kolaylıkla politika uygulanabilir.
- 22:43COVID-19 İstatistikleri ve Ekonomik Etkileri
- Geçen yıla kıyasla her ülkede istifasız ölüm sayısı daha fazla, ancak Türkiye'de hasta sayısı yüksekken ölüm sayısı düşük çünkü yoğun bakım kapasitesi yüksek.
- Ekonomik krizlerin can bedeli vardır; açlık, işsizlik, depresyon ve yoksulluk gibi durumlar insan hayatı üzerinde olumsuz etkileri vardır.
- İtalya'da 2008'den sonra işsizlikten artan intihar vakaları gözlemlenmiştir.
- 24:33Almanya'nın Performansı ve Ekonomik Etkileri
- Almanya, ölüm sayısını düşük tutarak, ekonomik olarak tabana destekler sağlayarak ve güçlü ekonomisi sayesinde iyi performans göstermiştir.
- Almanya, Avrupa ekonomisine 300 milyar Euro ticaret fazlası veren bir ekonomidir.
- Almanya'nın iyi performansı, Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi ülkelerin demokrasiyi kaybetmesine neden olmuştur.
- 25:27Türkiye'nin Ekonomik Durumu
- Türkiye, eşitlik ve yoksulluğu bir kenara bırakarak ekonomik büyümeye odaklanmıştır.
- Türkiye, iki sene içerisinde fena olmayabilir.
- 25:41Gelecekteki Yönetişimsel Modeller
- Otoriter ve despotik modeller daha prangalanmış ama dönecek miranga almış durumdadır.
- Daha güçlü devlet demek sivil toplumun geri çekilmesi anlamına gelmez, sivil toplumla beraber güçlenebilir.
- Ademi merkeziyetçilik, doğrudan ve kısa vadede politika geliştirebilen bir modeldir, ancak federal ve üniter devletlerde farklı yaklaşımlar gerektirir.
- 27:54Otoriterleşme Endişesi ve Gerçekçilik
- Otoriterleşme konusu hoş bir senaryo değildir, ancak bu olasılığı kabul etmek ve tedbir almak gerekir.
- 2000'den sonraki demokrasinin geri çekmesinde en büyük sorun, Çin modelinin despotik bir şekilde özgürlükler olmadan da kalkınma olacağını gösterdiği iddiasıdır.
- Kısa vadede kalkmak için demokrasi ve fikir özgürlüğüne çok gerek yoktur, ancak sürdürülebilir kalkınma için bu ihtiyaçlar vardır.
- 30:48Sosyal Bilimci Olmanın Laneti ve Sivil Toplum
- Sosyal bilimci olmanın laneti, kötü tahminlerin kendi kendine gerçekleştirebilmesidir.
- Kötü senaryolar çizildiğinde, bunu engelleme iradesi gereklidir.
- Sivil topluma görev düşmektedir; çok katmanlı ve prangalanmış Leviathan yolunda ilerlemeyi planlamakta fayda vardır.