Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyen tarafından sunulan coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve GRASS programı hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir. ITU'da 2013 yılından beri bu dersi veren eğitmen, öğrencilerle etkileşimli bir şekilde konuları anlatmaktadır.
- Video, coğrafi bilgi sistemlerinin temel kavramlarını, jeodezi, geoit, elipsoid, datum noktaları ve projeksiyon sistemlerini (UTM, Albers Conical) açıklamakta başlıyor. Ardından GRASS programının yapısı, veritabanı kullanımı, raster ve vektör veri türleri, location ve mapset kavramları detaylı şekilde ele alınıyor. Ders, GRASS programının terminal kullanımı, veri yönetimi ve diğer programlarla entegrasyon konularıyla devam ediyor.
- Eğitimde ayrıca WGS 84 datum sistemi, enlem-boylam sistemi, harita projeksiyonlarının distortion özellikleri ve GRASS programının kurulumu sırasında dikkat edilmesi gereken teknik detaylar (büyük harf kullanımı, Türkçe karakterler, boşluklar) gibi pratik bilgiler de paylaşılıyor. Video, bir sonraki derste yapılacak test ve demodataya yüklenme konularıyla sonlanıyor.
- 07:40Sunum ve Ders Geçmişi
- Konuşmacı, 2013 yılında ITU'da Cengiz Hoca ile birlikte verdiği dersi ve 2013 bahar ve 2014 gözde dönemlerde verdiği dersi anlatıyor.
- Janis Hoca QCS'ten, konuşmacı ise Brass üzerinden dersi anlattığını belirtiyor.
- Sunumlar 2013-2014 dönemlerinden kalmış olsa da hala geçerli olduğunu vurguluyor.
- 09:11Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Temelleri
- CBS platformlarının projeksiyon sistemleri, datum noktaları ve koordinat sistemleri gibi ortak noktaları olduğunu belirtiyor.
- Jeodezi, yeryüzünü ölçme bilimi olarak tanımlanıyor ve dünyanın şekli ölçmeyi karmaşık hale getiren bir yapıya sahip.
- Geoit, dünyanın gerçek haline en yakın reprezantasyonu; elipsoid ise geoit'in düzeltilmiş, küreye döndürülmüş halidir.
- 10:53Datum Noktaları ve Projeksiyon Sistemleri
- Datum noktası, dünya üzerinde enlem, boylam ve deniz seviyesinden yüksekliğini bildiğimiz özel noktalar olarak tanımlanıyor.
- Projeksiyon sistemleri, dünyanın üç boyutlu halini iki boyuta indirmek için kullanılan yöntemlerdir.
- Projeksiyon sistemlerinin seçiminde, yapacağınız araştırmanın ölçeği önemlidir; yerel araştırmalar için yerel sistemler, bölgesel araştırmalar için bölgesel sistemler tercih edilmelidir.
- 16:05Projeksiyon Sistemlerinin Önemi
- Projeksiyon sistemlerindeki sapmaları minimize etmek için ölçeğe uygun sistemler kullanılmalıdır.
- Grass'ta çalışmaya başlarken projeksiyon sistemleriyle ilgili sorularla karşılaşılacağı belirtiliyor.
- Konuşmacı, genellikle araştırmalarında UTM (Universal Transverse Mercator) sistemini kullandığını, bu sistemin dünyada en çok kullanılan projeksiyon sistemlerinden biri olduğunu belirtiyor.
- 17:49UTM Projeksiyon Sistemi
- UTM (Universal Transverse Mercator) projeksiyon sistemi, üç boyuttan iki boyuta indirgemek için kullanılır ve özellikle orta enlemlerde minimum distortion sağlar.
- UTM sisteminde, dünya içinden geçen bir boru alınır, uzunlamasına kesilir ve açılır, böylece orta enlemlerde minimum distortion elde edilir.
- UTM'de en büyük sapma kutuplarda görülürken, ara bölgelerde minimum sapmalar yaşanır ve Türkiye 35, 36 ve 37 UTM bölgelerinde yer almaktadır.
- 21:23Albers Konik Projeksiyon Sistemi
- Albers konik projeksiyon sistemi, kutup dairelerinde minimum distortion sağladığı için bu bölgelerde avantajlıdır.
- Bu sistemde, dünya bir huninin üstüne oturtulur ve huni açılır, böylece sivri tarafından kutup dairesi minimum projeksiyon distortion'u yaratır.
- Projeksiyon sisteminin seçimi, minimum distortion'u yaratmak için dünyada çalışılan konumla doğrudan ilişkilidir.
- 22:36Enlem-Boylam Sistemi
- Enlem-Boylam sistemi, ilk kaşiflerin kullandığı ve farazi olarak ekvator ve Greenwich meridyeni üzerinden bölünen bir sistemdir.
- Bu sistemin ifade edilmesinde latitude'da (kuzey-güney) ve longitude'da (doğu-batı) değerler kullanılır.
- Grass programında kesinlikle enlem-boylam sistemi kullanılmaz, veriler önce latitude-longitude olarak gelir ancak hemen projeksiyon sisteminde (UTM, Albers, ETRS89) aktarılır.
- 28:48Datum Sistemi
- Datum, dünyanın yüzeyini geoid yerine elipsoy olarak varsayarak, X ve Y koordinatları sonrası Z için gerekli veriyi sağlayan sistemdir.
- En yaygın kullanılan datum WGS-84'tür, bu sistem 1984 yılında Amerikalıların dünyanın her noktasında yaptığı uçuşlarla nirengi noktalarından aldığı veri ile oluşturulmuştur.
- Datum sistemi, çalışılan alandaki topografik değişiklikleri en doğru şekilde yansıtmanın özünü oluşturur ve interpolation gibi işlemlerde önemli rol oynar.
- 30:48Coğrafi Bilgi Sistemi ve Grass
- 1987 yılında yapılan ölçümlerin grafiksel ifadesi, dünya etrafında dolaşan uydularla gerçekleştirilen bir çalışmanın sonucudur.
- Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), mekansal verinin toplanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve saklanması anlamına gelir.
- CBS üç temel bileşene dayanır: haritalama (raster veya vektör harita), alan analizi (morfümetrik, uzaklık, alan ölçümleri) ve ilişkili mekansal veritabanı.
- 32:57İlişkili Veritabanı Kavramı
- İlişkili veritabanı, farklı veri tiplerini saklayan tabloları indeks numaraları veya kategori numaralarıyla bağlayan bir sistemdir.
- Grass'ta layer kavramı, ilişkili veritabanının farklı tablolarını temsil eder ve kullanıcılar verileri tek bir tabloda tutabilir veya farklı layerlarda saklayabilir.
- Grass başlangıçta tüm verilerin tek bir tabloda tutulacağını varsayar, ancak kullanıcılar istedikleri zaman verileri farklı tablolara ayırmayı tercih edebilir.
- 36:12CBS ve Coğrafi Bilimler Arasındaki Fark
- Coğrafi Bilgi Sistemi ile coğrafya bilimi veya jeodezi tamamen farklı konulardır.
- CBS sadece mekansal veriyi alma, manipüle etme, analiz etme ve saklama imkanı sağlar.
- Büyük veri setleriyle çalışırken (örneğin 10.000 arkeolojik yerleşim) verileri farklı tablolarda tutmak, veriye daha hızlı erişim sağlayabilir ve programın performansını artırabilir.
- 43:12Grass Kurulumu ve Yapı
- Grass kurulumunda home directory'ye "grassdata" adında bir dosya eklenmesi gerekmektedir.
- Grass sinirli bir sistemdir: büyük harf kullanmaya, Türkçe karaktere ve boşluğa sinirlenir, boşluk yerine alt tire kullanılmalıdır.
- Grass'ta "location" kavramı, projeksiyon sistemi için veri saklanan klasörlerdir ve farklı projeksiyonlar için ayrı location'lar oluşturulmalıdır.
- 46:23Grass'ta Harita Takımları
- Grass'ta bir location oluşturulduğunda otomatik olarak "PERMANENT" adında bir harita takımı (mapset) oluşturulur.
- "PERMANENT" harita takımı çok önemlidir ve adı değiştirilmemelidir, aksi takdirde Grass tamamen silinip tekrar kurulması gerekebilir.
- Yeni harita takımları oluşturulmadığında tüm raster ve vektör haritalar "PERMANENT" içinde kalır, ancak projelere göre farklı harita takımları oluşturulabilir.
- 47:32Harita Takımlarının Organizasyonu
- Farklı projeler için farklı harita takımları oluşturulabilir: örneğin iklim haritaları için "climate", morfometri haritaları için "terrain" gibi.
- Bu organizasyon, istenen haritayı kolayca bulmayı sağlar.
- Her harita takımının içinde haritalar üç gruba ayrılır: raster haritalar, vektör haritalar ve volume haritalar.
- 49:19Raster ve Vektör Haritalar
- Raster haritalar, dünya yüzeyini gösteren, sonsuz yüzeyleri gösteren ve genellikle üç boyutlu (x, y, z) olan haritalardır.
- Raster haritalar piksel ifade eder ve çözünürlük pikselin boyutuna bağlıdır (örneğin 90x90 metrelik kare).
- Vektör haritalar ise yapay olarak yarattığımız özelliklerdir: nokta (xy), çizgi (ardışık xy noktaları) ve poligon (içi kapalı alanlar).
- 55:05Grass Kullanımı ve Destek
- Grass, tıp, mühendislik, arkeoloji, sosyoloji ve psikoloji gibi birçok alanda kullanılır.
- Grass'ın en büyük avantajı açık kaynak olması ve Python ile geliştirmeye yönelik olmasıdır.
- Grass kullanıcı forumuna üye olmak ve orada sorular sormak, ihtiyacınız olan modülleri bulmanıza yardımcı olabilir.
- 57:49Grass Veri Yapısı ve Dosya Yönetimi
- Grass veri yapısında location'lar, harita takımları, mapsetler ve haritalar için isim verirken uzun vadede anlaşılabilecek isimler kullanılmalıdır.
- Veri setlerinde "permanent" klasörü bulunurken, diğer klasörler belirli projeler veya analizler için oluşturulur.
- Veri setlerinde bulunan dosyalar, haritaların öznitelik verilerini içerir ve SQLite veritabanı şeklinde tutulabilir.
- 1:02:06Grass Kullanım Tavsiyeleri
- Grass'ın adını değiştirmemek gerekir çünkü Grass'ın intikamı çok feci olur.
- Grass çalıştırırken terminali açık tutmak önemlidir çünkü Grass hata verdiğinde terminal üzerinden iletişim kurar.
- Grass'ı kapatırken en son terminali kapattığınızdan emin olunmalıdır.
- 1:05:15İşletim Sistemi ve Güncellemeler
- Macintosh kullananlar en son çıkan işletim sistemine yükseltmemelidir çünkü Grass'ın yeni işletim sistemine uygun versiyonunun çıkması altı ay sürebilir.
- Sanal makine kullanırken projelere başlamadan önce snapshot almak, hata oluştuğunda tek tıkla geri dönme imkanı sağlar.
- Grass'ın en büyük özelliklerinden biri R ve QGIS ile entegrasyonudur, ancak bazı platformlarda bu entegrasyon sorun yaşayabilir.
- 1:10:35Gelecek Ders Planı
- Önümüzdeki hafta demodatayı yükleyip test edecekler.
- Ders sırasında öğrencilerin sorunlarını beraber çözecekler.
- Derslerin uzaktan yapılması için farklı yöntemler deneniyor.