Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, İstanbul Ticaret Üniversitesi'nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen Kültür Sanat Buluşmaları serisinin yedinci toplantısıdır. Söyleşide, çocuk edebiyatı ve çocuk hakları konularında 40-45 yıllık deneyime sahip uzman Mustafa Ruhi Şirin ile bir sohbet gerçekleştirilmektedir.
- Söyleşi, "Çocuk Edebiyatının İşlevi Değişiyor Mu?" başlığı altında, modern çocuk edebiyatının tarihsel gelişiminden başlayarak, çocuk algısının zaman içindeki değişimlerini ve bunun edebiyata yansımasını ele almaktadır. Konuşmacı, geleneksel, modern ve postmodern çocuk edebiyatının temel amaçlarını karşılaştırmakta, medya ve dijital teknolojinin çocuk edebiyatına etkilerini ve medya toplumunda okuma kültürü programlarının önemi gibi konuları tartışmaktadır.
- Söyleşide ayrıca, küresel kargo kültürünün yerel çocuk edebiyatını nasıl etkilediği, görselliğe öncelik veren resimli çocuk kitaplarının yayılması ve nitelikli edebiyatın dışlanması gibi güncel sorunlar da ele alınmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'de okuma kültürü programı önerileri ve kültürel gerçekliğe dayalı kaynaklardan yola çıkarak yeni örneklerin yazılması gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:03Kültür Sanat Buluşmaları Açılışı
- İstanbul Ticaret Üniversitesi'nin ev sahipliğinde gerçekleştirilen Kültür Sanat Buluşmaları serisinin yedincisi, "Çocuk Edebiyatının İşlevi Değişiyor Mu?" başlıklı söyleşide Mustafa Ruhi Şirin'i ağırlamaktan mutluluk duyuluyor.
- Profesör Dr. Yücel Uğurlu, Mustafa Ruhi Şirin'in Türkiye'de çocuk edebiyatı konusunda apayrı bir ruh getiren, yeni bir soluk veren ve ihmal edilmiş bir sahayı derinleteyen bir şahsiyet olarak teşekkür ediyor.
- Bu buluşma, daha önce İhsan Fazlıoğlu, Süleyman Seyfi Ögün, Alev Alatlı, Ümit Meriç, Tuluhan Uğurlu ve Fahrettin Gün gibi isimlerin katılımıyla gerçekleştirilen faaliyetlerin devamı niteliğinde.
- 05:35Mustafa Ruhi Şirin'in Hayatı ve Çalişmaları
- Mustafa Ruhi Şirin 1955 yılında Trabzon'da doğdu, iletişim alanında yüksek öğrenim gördü ve 1977-2011 yılları arasında TRT'de program yapımcılığı ve yöneticilik görevlerinde bulundu.
- İstanbul Üniversitesi'nde iletişim, Marmara Üniversitesi'nde çocuk edebiyatı ve İstanbul Ticaret Üniversitesi'nde çocuk ve medeniyet dersleri verdi.
- 1990 yılında Çocuk Vakfı'nı kurdu ve 1976 yılından bu yana çocuk edebiyatı, çocuk hakları, çocuk kültürü ve sanatına yönelik çalışmalar içinde yer aldı.
- 07:14Şirin'in Ödülleri ve Başarıları
- İlk kitabı 1987'de yayınlanan üç çocuk edebiyatı yıllığının yayımını yönetti ve radyo ve televizyonlarda çocuk programı hazırladı.
- Masal Mektuplar kitabı 1983 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından yılın çocuk kitabı seçildi ve Kuş Ağacı adlı resimli masal kitabı 1993 yılında UNESCO Asya Kültür Merkezi resimli çocuk kitapları ödülü kazandı.
- Çocuk hakları alanındaki çalışmalarından dolayı 2012 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Uluslararası Çocuk Şenliğinde hayat boyu onur ödülüne değer bulundu ve 2015 yılında 7. İstanbul Edebiyat Mevsimi Festivali Çocuk Edebiyatı Büyük Ödülü ile ödüllendirildi.
- 08:48Çocuk Edebiyatı Hakkında Söyleşi
- Modern çocuk edebiyatı nasıl doğduğu ve nasıl gelişti sorusuyla başlayan söyleşide, çocuk edebiyatının sadece çocuk okuyan bir edebiyat mı olduğu tartışılıyor.
- Çocuk edebiyatının temel amacını anlayabilmek için önce kültür ve medeniyetçilerine bakılması gerektiği vurgulanıyor.
- Çocuk edebiyatı sözlü bir gelenekle başlayan, gelenekçi yönü olan ana akım bir edebiyat olarak tanımlanıyor ve yazı öncesi dönemde gelişmiş bütün medeniyetlerin geliştirdiği önemli bir gelenek olarak değerlendiriliyor.
- 11:58Modern Çocuk Edebiyatının Tarihsel Gelişimi
- Modern dönem çocuk edebiyatına giriş, dinleyen çocuğun okuyan çocuğa dönüştüğü 17. yüzyıl olarak kabul edilir.
- Modern çocuk edebiyatı yazı kültürüyle, okulun yaygınlaşmasıyla ve erken dönem kapitalist sürecin itici gücüyle başlar.
- Modern anlamda çocuk edebiyatı kavramını ilk kullanan filozof Rusya'dan olup, çocuk doğasına uygun edebiyat kavramını ilk kez kullanmıştır.
- 14:28Çocuk Modernleşmesi ve Kültürel Boyut
- Modern çocuk edebiyatını sadece Batı ile ilişkilendirmek yanlıştır, çünkü temessül fikri her medeniyet dairesinde olmuştur.
- Çocuk modernleşmesi Batı'da Rönesans ve sonrası şekillenmiş olsa da, bu süreci batı kaynaklı tekçi bir anlayışla indirgemenin yanlış olduğu vurgulanmaktadır.
- Çocuk edebiyatı, çocuk ve çocukluk kavramlarının kaynağını unutmadan, kültür ve medeniyet içinde doğduğu toplumun belirleyici olduğu bir bakış açısıyla ele alınmalıdır.
- 17:59Çocuk Edebiyatının Amacı ve Özellikleri
- Çocuk edebiyatı sadece anadil, bilişsel ve okuma becerilerini geliştirmekle kalmaz, eleştirel ve evrensel okuryazarlığa yönelmeyi amaçlar.
- Modern çocuk edebiyatı, pedagojik, görsel ve estetik kabul ölçütlerine uygun olması gereken bir edebiyattır.
- Çocuk edebiyatı sadece çocukla sınırlı değil, okur hem çocuktur hem yetişkindir; iyi bir çocuk edebiyatının asla yaş sınırı yoktur.
- 21:32Değişen Çocuk ve Çocukluk Algısı
- Çocuk edebiyatı kültürel gerçeklikle yakından ilişkilidir ve değişen çocuk algısı, çocuğun dünya tasarımıyla ilişkilendirilmelidir.
- Günümüzde kültürel yoğunluğunu yitiren toplumlar, popüler çocuk kültürü, medya ve dijital içeriklerle bizi karşı karşıya getirmektedir.
- Çocuk algısındaki değişime hem bireyler açısından hem de toplumlar ve kültürel arası etkileşimler belirleyici rol oynamaktadır.
- 24:41Algı ve Çocukluk
- Günümüz çocukların algılama alanları dünkü kuşaklardan çok daha geniş olup, algı gelişimi öğrenme, olgunlaşma ve büyüme ile ilgilidir.
- Algı süreci sürekli değişir ve zamana, kültürel gerçekliğe göre farklılaşır.
- Değişen çocuk algısının en önemli itici gücü sosyal devrimlerdir, dinleyen çocuktan okuyan çocuğa geçiş dönemi de büyük bir eğitim devrimidir.
- 27:58John Locke ve Çocuk Algısı
- John Locke'un "günahkar çocuk" imgesine savaş açması, Batı'nın çocuk anlayışını güncellemek ve eski değerleri değiştirmek istemesi anlamına geliyordu.
- Modern çocukluk paradigması bu eksende Batı'da gelişmeye başladı.
- 28:26Çocuk Algısını Etkileyen Faktörler
- Çocuk algısını etkileyen kültürel boyutlar arasında toplumun bilgi kileri, kültür, kimlik edinme süreci, aile kurumu ve çocuk yetiştirme geleneği yer alır.
- Biyolojik (genetik), çevre, sosyal, psikolojik, pedagojik etkiler ve hukuki boyut da çocuk algısını şekillendirir.
- Çocuk algısının inşaat sürecinde modernleşme, kentleşme, sosyo-kültürel ortam ve mekan ilişkisi önemli rol oynar.
- 30:34Çocuk Algısının Değişim Dönemleri
- Dinleyen çocuğun okuyan çocuğa dönüşme aşaması, 17. yüzyıl Rönesans döneminde başladı.
- Sanayi devrimi döneminde çocuk iş gücü olarak devreye sokuldu ve sorun odaklı çocuk edebiyatı başlangıcı oldu.
- 1959'da çocuk hakları söyleminin ortaya çıkması ve 1989'da modern çocuk anayasası olarak kabul edilen çocuk hakları sözleşmesi dönemi önemli bir dönüm noktası oldu.
- 32:0020. Yüzyılın Çocuk Edebiyatı
- 21. yüzyıldaki toplumsal değişimin çok belirleyici olduğu, önceki çocuk klasiklerinin 20. yüzyılın ortalarından itibaren elenmeye başladığı belirtiliyor.
- 1950'li ve 1980'li yıllardan sonra küresel kültürel kuşatma boyutu daha belirleyici hale geldi.
- Yerel kültürel yoğunluk azaldıkça küresel kuşatmanın ve küresel çocuk edebiyatı düzeninin daha etkili olduğu kanaat ediliyor.
- 33:59Modern Çocukluk ve Etkenler
- Popüler çocuk kültürünün, bilişim teknolojilerinin etkisinin, tüketim kültürü ve sanal-dijital teknolojiye bağımlılığın belirleyici olduğu vurgulanıyor.
- Örgün eğitim ve özellikle okulun işlevinin neredeyse %20'ye kadar düşmüş olması, çocuk medyasının yaygınlığı önemli etkenler.
- Bugün çocukluk artık kültürel endüstriden, sanal-dijital oyun evreninden, hızlı yemekten, eğlence, küresel çocuk kitapları, giyinme kuşağı, müzik-sanat ilişkisinden ayrı düşünülemiyor.
- 34:45Kuşak Değişimi ve Çocuk Algısı
- Geleneksel teorilere göre 25 yılda kuşaklar değişiyordu, ancak bugün popüler kültür beş yılda yenileniyor.
- Popüler kültür çocuk algısını, hangi bilgiye önem vermesi gerektiğini, işlerini nasıl yapması gerektiğini, hangi tiyatroya gitmesi gerektiğini, hangi müziği dinlemesi gerektiğini, yatak odasında nelerin olması gerektiğini yön vermekte.
- Reklam boyutu çok önemli bir etken olarak belirtiliyor.
- 35:38Çocuk Edebiyatı Dönemleri
- 1925-1945 arasında dünya ekonomik krizi ve ikinci dünya savaşı başlangıcı olan dönem, "baby boomer" (bebek patlaması) kuşağıdır.
- 1965-1979 arasındaki "X kuşağı", 1982'de "Y kuşağı" ve 2005 sonrası "Z kuşağı" olarak adlandırılıyor.
- Çocuk algısını etkileyen en temel belirleyici küresel kültürdür ve bu, geleneksel, modern, postmodern çocuk edebiyatının başat amaç ve işlevlerini de dönüştürmüştür.
- 37:07Çocuk Edebiyatının Amacı
- Geleneksel çocuk edebiyatı anlayışında başat amaç eğitimdir.
- Modern çocuk edebiyatının amacı, çocuğun dil gelişiminden başlayarak zihinsel, bilişsel, düşünce gelişimi, okuma becerileri kazandırma, edebiyat okuru ve eleştirel okur yetiştirme, evrensel okuryazar yetiştirme.
- Modern çocuk edebiyatının bir amacı da çocuğu birey olarak ve onu özne haline getirmektir.
- 40:31Postmodern Çocuk Edebiyatı
- Postmodern çocuk edebiyatı, modern çocuk edebiyatının genelleştirici çocuk anlayışına karşı özneleşmeye yönelmiştir.
- Sanat kitapları ve felsefe kitapları daha öne geçmiş, çocuk edebiyatının dört öncelikli amacı değişmiştir.
- Anadili kazandırmak artık çok yetkin bir alana dönüştüğü ve her yazılı metnin anadili geliştirmeyeceğine dikkat çekiliyor.
- 42:29Çocuk Edebiyatının Değişen Kabul Ölçütleri
- Çocuk edebiyatının pedagojik, görsel ve estetik kabul ölçütleri değişken olarak görülüyor.
- Didaktik, sadece bilgi verici, sadece eğitici kitaplarla kalıplayıcı bir anlayışla günümüz çocuğunun yetinmediği belirtiliyor.
- 43:08Çocuk Edebiyatında Değişen Pedagojik Ölçütler
- Pedagojide temel değerler ve ölçütler kalırken, görsel kabul ölçütleri zamanla değişmiştir.
- Modern çocuk edebiyatı artık eğitim anlayışından çok eğlenceye dönüştüğü belirtilmektedir.
- 1960'lı yıllarda "eğitirken eğlendirmek" modern çocuk paradigmasında bir eğitim anlayışıydı, ancak günümüzde çocuk edebiyatı sanal ortamlara odaklanmaktadır.
- 46:51Çocuk Edebiyatının Hedeflerinin Değişimi
- Çocuk edebiyatının hedefleri değişmiştir; artık eğlence edebiyatına doğru evrilmektedir.
- Anadili öğretiminde çocuk edebiyatından yararlanmanın önemini vurgulayan konuşmacı, çocuk edebiyatı öğretiminin güncellenmesi gerektiğini belirtmektedir.
- Çocuk edebiyatı sadece Türkçe ders kitaplarıyla sınırlı değil, matematik, felsefe, sosyal bilgiler gibi tüm derslerle ilişkilidir.
- 49:07Çocuk Edebiyatı Eğitimi ve Araştırmalar
- Çocuk edebiyatı eğitiminin ve incelemelerinin gözden geçirilmesi gerektiği, eğitim bilimcilerin edebiyatı öğrenmeleri gerektiği belirtilmektedir.
- Çocuk edebiyatı, edebiyatı var eden bütün ilkelere dayanır ve bir geçiş dönemi edebiyatıdır.
- Felsefecilerin, sosyolojinin, sanat biliminin ve çocukla ilgili psikolojik çalışmaların devreye girmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
- 50:50Örgün Eğitimde Çocuk Edebiyatından Yararlanma
- Örgün eğitimde çocuk edebiyatından yararlanma konusunda Türkiye'de yetersizlikler bulunmaktadır.
- Okuma kültürü ve medyaya etkisi bakımından yeniden çalışılması gerekir.
- Çocuk edebiyatının yaşının küçüldüğü, çocuklar artık erken yetişkinler dünyasına kaydığı belirtilmektedir.
- 53:09Çocuk Edebiyatının Dünyada Gelişimi
- Çocuk algısındaki değişimin temeli dünya görüşü, kültürel gerçeklik ve medeniyettir.
- Hay bin Yeksan ve Robinson Crusoe örneğiyle farklı kültürlerin değişen çocuk anlayışları gösterilmiştir.
- Sanayi devrimi sonrası dünyada medya etkisinde yaş küçülen bir çocuk edebiyatına doğru evriliyoruz.
- 57:50Pandemi Döneminde Çocuk Edebiyatı
- Pandemi döneminde çocuk edebiyatının amaç ve işlevine etkisi henüz bilimsel olarak değerlendirilmemiştir.
- Çocuklar çocuk edebiyatını bir kaçış edebiyatı olarak algılamaya başlamışlardır.
- Fantastik edebiyata ilgi daha öne çıkmış ve eğlence boyutlu kitaplar daha merakla okunmaya yönelmiştir.
- 59:06Medya Toplumunda Çocuk Edebiyatı
- Salgın döneminde çocuklar okuma kültürü ve becerileri bakımından medyanın etkisinde kaldı ve kitaplarla araları açıldı.
- Medya toplumunda çocuk ve ilk gençlik edebiyatının değişim yönü; edebi içerik ve konu, edebi teknik, form ve biçim açısından değişiklikler içermektedir.
- Bu değişimin merkezinde çocuk algısındaki değişim yatar; çocuk hakları bağlamında çocuğun özne kabul edilmesi ve çocuğa karşı ayrımcılığın önlenmesi gibi ilkeleri hayata geçirmek için anlayış ve saygının gerekli olduğu vurgulanmaktadır.
- 1:03:18Okuma Kültürü Programı Önerisi
- Çocuk edebiyatı, Türkçe öğretimi ve örgün eğitimin en önemli enstrümanıdır ve müfredat süreciyle ilişkilendirilmelidir.
- Bebeklikten başlayarak lise sonuna kadar devam edecek, yaygın eğitimi içinde barındıracak ve öznel okuma ilişkisini kuracak bir okuma kültürü programı önerilmektedir.
- Bu program sadece yazı kültüründen oluşmamalı, görsel okuryazarlık, medya okuryazarlığı, dijital okuryazarlık gibi alanları da içermelidir.
- 1:08:43Çocuk Edebiyatındaki Değişim ve Klasik Kitaplar
- 1950'li yıllarda 1980'lere kadar okunan iyi, klasik ve kanonik kitaplar tespit edilmelidir.
- "Küçük Prens" gibi metinler kanonik olabilir ancak çocuk edebiyatı olarak değil, felsefi boyutu olan bir edebiyat olarak değerlendirilmelidir.
- 2000'li yıllardan sonra birçok dünya çocuk klasiğinin okunmaya başlamadığı gözlemlenmektedir.
- 1:11:06Modern Çocuk Edebiyatı ve Okuma Becerileri
- Modern çocuk edebiyatı giderek yaşını küçülen bir edebiyata dönüşmekte, resim üzerinden okunan kitaplar küçük yaş çocuklarına yönelik olmaktadır.
- Çocukların okuma becerileri açısından önemli olan, çocukların söz varlığı olarak kaç kelimeyi konuşabilen, yazabilen ve anlayabilen durumlarıdır.
- 1980'lerden sonraki çocuk edebiyatında iyi kitapların varlığı bilinmektedir, ancak bunların klasik veya kanonik olup olmayacağı zamana bağlıdır.
- 1:14:14Çocuk Edebiyatındaki İşlev Değişikliği
- Konuşmacı, küresel kargo kültürüne dönüşmüş çocuk edebiyatı yayıncılığının baskısının yerel kültürleri bastırdığını düşünüyor.
- Kültürel gerçekliğe dayalı masal, destan, efsane ve mitoloji örneklerinin yeniden yazılması gerektiğini vurguluyor.
- Çocuk edebiyatında, 1990'lı yıllardan sonra çocuk hakları kültürüne dayalı, çocuğu özne kabul eden ve çocuğa saygılı bir edebiyatın daha da boyutlandığını belirtiyor.
- 1:18:29Çocuk Edebiyatı ve Medya İlişkisi
- Geleneksel kültürün tek tipleştirici işleviyle kitle iletişim araçlarının yansıttığı popüler kültür, geleneksel çocukluğun modern çocukluğa doğru evrilmesini hızlandırıyor.
- Bilişim teknolojilerinin çok amaçlı kullanımları ile örgün eğitimin yetiştirmek istediği insan tipi anlayışı arasında söylem farkı oluşuyor.
- 1990 sonrası dönemde çocuk edebiyatında yaş sınırının daralmasına karşılık, medyanın etkisinde görselliğe öykünen resimli çocuk kitapları yaygınlaşarak nitelikli edebiyatın dışlanmasına neden oluyor.
- 1:22:20Çocuk Edebiyatının Geleceği
- Konuşmacı, çocuklukun biyolojik yaş döneminde yaşanması gerektiğini ve bunun iyi örnekleri edebiyatla ve sanatla buluşturulması gerektiğini düşünüyor.
- Çocuk edebiyatının önümüzdeki yıllarda daha büyük aşamalar atacağına inanıyor.
- Konuşmacı, açıklamalarının doğru anlaşılmasını arzuluyor ve eleştirel sorulara cevap verme isteğini belirtiyor.