Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Çin'in efsanevi ana kraliçesi Sui'nin hayatını anlatan tarihsel bir belgeseldir. Sui, 26 yaşında bir cariye olarak başlayan ve zamanla bin yıldır ilk kez bir kadın tarafından yönetilen Çin'in imparatoriçesi olmuştur.
- Video, Sui'nin gençliğinden başlayarak yazlık sarayını inşa etmesi, reform yanlısı liderlerle mücadelesi, Boksör ayaklanması ve Batılı güçlerin Çin'i işgal etmesi sürecini kronolojik olarak anlatmaktadır. Son bölümde ise Sui'nin tahttan indirilmesi, yazlık sarayın yeniden inşası ve 1908'de yeğeni Fugli'yi tahta geçirdikten sonra ölümü ile Çin'deki imparatorluk geleneğinin sona ermesi aktarılmaktadır.
- Videoda ayrıca Sui'nin sarayında 3000'den fazla oda, 2000 salon ve 20 bin elbise bulunduğu, saray giderlerini gizlemek için hazineden para çaldığı ve reform yanlısı liderlerle mücadele ettiği gibi detaylar da paylaşılmaktadır.
- 00:06Çin'in Efsanevi Ana Kraliçesi
- Eski zamanlardan kalma bir bahçenin yerine dünyevi bir cennet yaratıldı ve bu yer Çin'in efsanevi ana kraliçesi ejderha kadının ini haline geldi.
- Halk savaş ve kıtlığın pençesinde inlerken, ejderha kadın varlık içinde bir yaşam sürdü, ancak yarattığı masal dünyası Çin'in kraliyet yazlık sarayı'nda trajik biçimde yıkılana kadar.
- 01:22Yazlık Sarayın Yıkılışı
- 1860'larda Fransız ve İngiliz orduları Pekin'e saldırdı ve yazlık sarayı işgal etti.
- Fransız askerler yeşim taşından heykelleri, işlemeleri, ipekleri ve incileri talan ederken, İngilizler 200 salonu ateşe verdi.
- Saray yıkılırken, 26 yaşındaki bir cariye yas tutuyordu; suçunun imparatorun tek oğlunun annesi olduğu için yazlık saray onun için tek ödülüydü.
- 03:41Sui'nin Yükselişi
- İmparatorun henüz bir bebek olan oğlu geçecek, ancak Sui gücü bir kez ele geçirdikten sonra asla bırakmayacaktı.
- Cariyelikten Çin imparatoriçe yükselen Sui, sevgili sarayı'nın külleri üzerine yenisini inşa edecektir.
- Çin imparatoru 19 yaşındayken ölür, Sui onun yerine henüz bir çocuk olan yeğenini geçirir, ancak ülkeyi kendisinin yönetir.
- 04:39Sui'nin İmparatorluk Dönemi
- Rakip prensler Sui'yi devirip Çin tahtına bir erkek geçirmeye çalışırken, Sui kendi kendine taç giydirdi ve bin yıldır ilk kez Çin bir kadın tarafından yönetiliyordu.
- 1884'te Sui hazineden donanma için ayrılan 50 milyon doları aldı ve gençliğindeki cenneti yeniden yaratmak istedi.
- Çin imparatorları 12. yüzyıldan beri berrak dalgacıklar bahçesini kalbi ferahlatacak bir yer haline getirmeyi amaçlamıştı.
- 05:37Bahçenin İnşaatı
- Bahçeyi inşa eden 150 bin köylü için bahçe, kalplerini sıkıştıran çile anlamına geliyordu.
- On kilometre uzunluğundaki gölü kazmak ve toprakları şekillendirmek için ter döktüler, sonra da ufku kutsal yerlerdeki yapıların benzerleriyle doldurdular.
- Köylüler toprağa yağarak yaptıkları 65 metre yüksekliğindeki tepeyi, tik ağacı, bronz ve altın süslemeli görkemli salonlarla taçlandırdılar.
- 06:35Yazlık Sarayın Özellikleri
- Sui, yeni yazlık sarayın ortasına Çin'in en büyük tiyatrosunu yaptırdı ve haftada iki kez aktörler ve müzisyenler üç katlı sahnede halk masallarını canlandırıyordu.
- 1888'de ana kraliçe Sui kraliyet yazlık sarayı'na taşındı, sadece küçük bir bölümünü kullanacak olmasına rağmen sarayda 3000'den fazla oda bulunuyordu.
- Sarayın yeniden doğuşu Sui'ye gençliğini geri vermişti; 50'li yaşlarında olmasına rağmen sarayın ortasındaki uzun ömür tepesine hizmetkarlarına gülerek tırmanıyordu.
- 08:16Sarayın Maliyeti ve Budizm
- Sui resimlerle süslü koridorlar ve değerli ahşaptan inşa edilen salonlar için hiçbir masraftan kaçınmadı, sadece kendisi için yaptırdığı bir hayal dünyasına Çin bütçesinin yedide birini harcadı.
- Saraydaki en pahalı yapı, Buda için inşa edilen Hoş Kokular Kulesi'di; çalışkan bir köylü günde sadece 15 cent kazanırken, Sui sadece kulenin tepesindeki altın süsleme için bir milyon dolardan fazla para harcadı.
- İmparatoriçe görkemli sığınağına taşınırken Budizme gittikçe daha fazla yaklaşıyordu, ancak onu yönlendiren inanç değil, politikaydı.
- 09:43Sarayın Gizemli Dünyası
- Sui'nin ışıltılı dünyasına sadece en seçkinler girebiliyordu ve onların işi bile şansa kalmıştı; Sui programını bir nümeroloji kitabına bakıp sayılara danışarak yapıyordu.
- Saray duvarları içinde sıradan görüşme diye bir şey yoktu, bütün olaylar görkemli bir opera niteliğinde gelişiyordu.
- Ziyaretçiler imparator tarafından kabul edilmeden önce "kovtv" denilen bir ritüele göre diz çöküp yere vurmak zorundaydılar.
- 10:55İmparatorluk Makamı
- İmparatorluk makamında Sui'nin yeğeni Kuang Shu oturuyordu, bazıları genç adamın sesinin sivrisinek vızıltısına benzediğini söylüyor.
- Kuang Shu çocukluğundan itibaren bir kukla olmaktan öteye geçemedi, ancak geleneklere göre 18 yaşına gelince Çin'i sarı renkli imparatorluk tahtından tek başına yönetmesi gerekecekti.
- Ejderha tahtında oturan ufak tefek imparatorun çevresi imparatorluk gücünün geleneksel simgesi olan yüzlerce ejderha resmiyle süslüydü, ancak bunlar sadece birer sahne dekoruydu.
- 11:44Sui'nin Yeğenini Yönetmesi
- Sui yeğenini perde arkasından yönetiyor, öğütler veriyor, yanlışlarını düzeltiyor, hatta onun adına konuşuyordu.
- Kuang Shu 18 yaşına geldiğinde kraliçe, imparator üzerindeki baskısını Çin'deki herkesin beklediği gibi azaltmadı, onu susturup üstlendiği role devam etti.
- Ülkede değişim feryatları yükseliyordu, Sui bütün gücü elinde bulundurmasına rağmen bunu nasıl kullanacağını bilmiyordu.
- 12:33Ekonomik Zorluklar
- Bazı eyaletlerde 20 milyon köylü açlıktan öldü, Pekin'de dolaşan söylentilere göre kırsal kesimde yaşayanlar çocuklarının açlıktan ölümüne tanık olmamak için onları komşu çocuklarıyla takas ediyordu.
- Sui'nin kulağına nadiren ulaşan bu tür haberler, ulaştığı zaman da dikkate alınmıyordu.
- Artık yılda yaklaşık 20 milyon dolara ulaşan saray giderlerini saklamaya başlamıştı, zengin öğünlerinden sadece Tekin'in masrafı bile bir ay boyunca 50 köylüyü doyurmaya yeterdi.
- 13:29Sui'nin Yemek ve Hizmetkarları
- Ana kraliçe öğlen ve akşam yemeklerinde 128 farklı çeşit yemek hazırlanmasını istiyor, ancak bunların içinden sadece ördek ayağa, köpek balığı yüzgeci çorbası ve deniz salyangosu gibi en sevdiklerini yiyordu.
- Onur el sürmediği yemekleri hizmetkarları kurtlanana kadar servis yapmaya devam ediyordu.
- Artık Sui'nin emrinde bin hizmetkar çalışıyor ve hepsi de onun kaprislerini yerine getirmeye çalışıyordu.
- 14:06Sui'nin Hizmetkarları ve Yaşamı
- Hizmetkarları onun kaprislerini yerine getirirken aç kalmamalarına rağmen yaptıkları işin başka riskleri vardı; cariyelerinden birine göre Majesteleri başkalarının başına gelen kötülüklerden büyük zevk alıyordu.
- Sui'nin iki tel saçını kazara koparan bir berberi ölene kadar dövdürdüğü söylenir.
- Sui'nin hizmetkarları onu nasıl neşelendireceklerini iyi biliyordu; kültürlü oyun bahçesinde en sadık hizmetkarları suya dalıp oltasının ucuna balık takarlardı, çoğu zaman balık yerine değerli taşlar takıyorlardı.
- 15:12Sui'nin Uyku ve Giyim
- Akşam olduğunda oda hizmetçileri su yıkayıp, altında yakılan ateşle ısıtılan ve güzel kokması için gül yaprakları serpilmiş geleneksel tuğladan yatağına yatırırlardı.
- Hizmetkarlardan biri onunla aynı odada yatarken, dışarıda altı harem ağası nöbet tutardı.
- Her sabah uyandırıldıktan sonra ne giyeceğine karar vermeye çalışırdı, 20 bin elbisesi vardır.
- 15:51Sui'nin Geleneklere Karşı Gelişi
- Geleneklere göre dul kadınların makyaj yapması yasaktı, ancak hayatı boyunca geleneklere karşı gelen Sui buna da aldırmıyordu.
- Kısa süre sonra bir geleneği daha yıktı; artık perde arkasından yönetmekle yetinmeyip Çin'in ejderha tahtında imparatorun yerini aldı.
- Bu durum felaketle sonuçlanacaktı.
- 16:31Çin-Japonya Savaşı ve Sui'nin Tepkisi
- 1894'te Çin ile Japonya arasında Kore yüzünden çıkan savaşta modern bir donanması bulunmayan Çin ağır yenilgiye uğradı.
- Sui savaş yüzünden doğum gününün berbat olduğunu söyledi ve "60. doğum günümün neşe dolu geçmesi gerekirdi" diye yazdı.
- Sarayda halkını gücendirmeye devam etti, bir donanma oluşturmak için para toplayan vatanseverler onuruna ki bu yazlık sarayın yeniden inşası için hazineden çaldığı paraydı gemi şeklindeki mermer bir süsü restore ettirdi.
- 17:39Çin'in Avrupa Egemenliğindeki Durumu
- 20. yüzyıl yaklaşırken Çin, Avrupa egemenliğindeki uyuyan bir devdi, yarım düzine kadar büyük güç kaynaklarını kurutup pazarlarını ticarete açması için zorluyordu.
- Japonya'nın Çin'i yenmesi çoğu vatansever ve aydın için bardağı taşıran son damla oldu, bir reform başlattılar ve yazlık saray'da hiç ummadıkları bir müttefik buldular.
- 1898'de Kuang Shu kabul salonunda reform yanlısı liderlerle görüştü, kurduğu komite devlet okulları, modern bir bürokrasi, demiryolları ve ticareti teşvik eden fabrikalar planladı.
- 18:40Sui'nin Reformlara Karşı Tutumu
- Birkaç gün sonra ana kraliçe, imparator Kuang Şuyu saray hapsine alarak reformların önüne geçti.
- Su kaçmasını önlemek için tuğla bir duvar örülmesini emredince, imparator için sarayı bir hapishaneye dönüştü.
- Kuangşu'nun tutsak
- 19:15Boksör Ayaklanması ve Sui'nin Sonu
- Sui'nin reform yanlılarına karşı kazandığı zafer, Batı karşıtı Çinlileri yüreklendirdi ve 1898'de Boksörler ilk saldırılarını gerçekleştirdi.
- 1900'de Sui, danışmanlarının uyarılarına rağmen ülkedeki tüm yabancıların öldürülmesini emretti ve Boksörler binlerce Batılı ve yandaşını katletti.
- 14 Ağustos'ta Amerika, Fransa, İngiltere ve Japonya'ya bağlı birlikler başkentte toplandı ve Sui'nin hizmetkarları bile onu terk etti.
- 20:55Pekin'in Yıkılışı
- En büyük zararı Pekin gördü; müttefik güçler yasak şehri istila etti ve binlerce insan öldürüldü.
- Sokaklar öldürülen Çinlilerin cesetleriyle doluydu ve cesetlerin çoğu yanlış veya sokak köpekleri tarafından yenmişti.
- Yazlık saray yeniden alevler tarafından yakıldı ve Sui'nin halkı nihayet "ejderha kraliçeden" kurtulmuş gibi hissetti.
- 21:55Sui'nin Yeniden Doğuşu
- Boksör ayaklanmasından üç yıl sonra yazlık saray yeniden hayranlarıyla doldu ve Sui 70. doğum günü kutlamalarına kadar sarayı tekrar yaptırmıştır.
- Sui, hayatı boyunca sürdürdüğü batıl inançtan vazgeçerek ilk kez fotoğrafçılara poz vermeyi kabul etti.
- Batılı güçler onu göstermelik olarak yeniden tahta geçirdi ve Sui artık Batı yanlısı reformları teşvik etmeye başladı.
- 23:32Sui'nin Son Yılları ve Çin İmparatorluğu'nun Sonu
- Sui, öleceğini anlayarak 1908'de tahta henüz küçük bir çocuk olan yeğeni Fugli'yi geçirdi.
- Fugli'yi tahta geçirdikten bir gün sonra Sui öldü ve yazlık saray sessizliğe büründü.
- Fugli altı yaşındayken iki bin yıldır süregelen Çin imparatorluk geleneği kaldırıldı ve yazlık saray eski huzurlu günlerine kavuştu.