Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Büyük Selçuklu Devleti hakkında kapsamlı bir ders anlatımıdır. Eğitimci, öğrencilere sınavlarda çıkabilecek önemli bilgileri vurgulamaktadır.
- Video, Büyük Selçuklu Devleti'nin yönetim yapısı, hukuk sistemi, ordu teşkilatı ve kültürel gelişimini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde hükümdarlık sistemi, saray görevlileri, divan teşkilatı, adalet sistemi ve ordu yapısı anlatılırken, ikinci bölümde Selçuklu sanatı, kabartma heykel sanatı, hat türleri ve müzik aletleri hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Videoda özellikle sınavlarda çıkabilecek önemli isimler (Nizamülmülk, Gazali, Ömer Hayyam) ve kavramlar (gulam sistemi, medrese mimarisi) üzerinde durulmakta, ayrıca Selçuklu kabartma heykel sanatının günümüze kadar ulaşan en önemli eseri olan Rey'deki saray hayatını anlatan stupatur, Selçuklu kufisi, sürüsü ve nesi gibi hat türleri ile kopuz, tambur, Türk borusu, Türk neyi ve bağlama gibi müzik aletleri hakkında detaylı bilgiler verilmektedir.
- 00:06Büyük Selçuklu Devleti'nin Hükümdarı
- Selçuklular'da ülke ailenin ortak malıydı ve hükümdar töre ve yasalara aykırı olmamak şartıyla her hususta mutlak hakimdi.
- Kut anlayışı Selçuklularda devam etmiş, eskiden gökten tanrı veriyordu, Müslüman olduktan sonra ise hükümdarın devleti Allah adına yönettiği inanışı oluşmuştur.
- Sultan kendi adına para bastırır, fermanlara tuğrasını çektirir, hutbe okunur, savaşlarda çeter (şemsiye) kullanılır ve namaz vakitlerinde nevbet çalınırdı.
- 01:20Saray ve Yönetim Merkezi
- Hükümdarın bulunduğu saray aynı zamanda yönetiminde merkeziydi ve sarayda çarşı nigir (yemeklerle ilgilenen), candar (saray muhafızı) ve camidar (elbiselerle ilgilenen) görevlileri bulunurdu.
- Büyük Selçuklular'da bütün devletler büyük divan tarafından yürütülürdü ve divanı saltanat adı verilen bu divanın başında vezir bulunurdu.
- Büyük divan'a bağlı dört alt divan vardı: divan-ı inşa (yazışma işleri), divan-ı istifa (mali işler), divan-ı israf (teftiş işleri) ve divan-ı arz (askerlik işleri).
- 03:15Adalet Sistemi
- Selçuklu adalet sisteminin temelini şeri (dini kurallar) ve örfi (gelenek ve göreneklerden kaynaklanan kurallar) hukuk oluşturuyordu.
- Şeri hukuk davalarına kadılar bakardı ve kadıların başında kadül kudat (baş kadı) bulunurdu.
- Örfi hukuk sistemindeki davalarda emir-i dad (bugünkü adalet bakanı gibi görev yapan) bakardı ve siyasi suçlar sultan'ın başkanlığındaki divan-ı mezalide hükme bağlanırdı.
- 04:31Ordu Sistemi
- Selçuklu ordusu devletin ve hükümdarın dayandığı başlıca kuvvet olan gulaman (saray askerleri), hassa ordusu, ikda askerleri, bağlı devlet askerleri ve gönüllülerden oluşuyordu.
- Gulam sistemi, savaşlarda esir alınan esirlerin bir kısmının devlete verilip eğitimden geçirilerek asker alınmasıydı ve Osmanlı'daki devşirme sistemine benziyordu.
- Büyük Selçuklu Devleti'nin Türkmenleri zamanla ordudan tasfiye edilmiş ve yerlerini gulam sistemine göre yetişmiş askerler almıştı.
- 05:34İran Etkisi ve Nizamiye Medreseleri
- Büyük Selçuklu Devleti'nde Türkler ve İranlılar etkili olmuştur, özellikle yönetim anlamında İranlıların etkisi büyüktür.
- Selçuklularda vezirlik kurumu Abbasi, Sasani ve Gazze'deki vezirlikten etkilenilerek meydana getirilmiştir.
- Büyük Selçuklu Devleti, Fatımi ve Batınilerin yıkıcı faaliyetlerinin İslam dünyası için büyük bir tehlike oluşturduğunu gören, Sünni medreseler kurarak bu faaliyetlerle mücadele etmiştir.
- 07:26Kültür Hareketleri
- Eğitim-öğretim faaliyetleri Nizamiye medreselerinin kurulmasıyla birlikte Sultan Alparslan döneminde bir düzene oturmuş ve İslam bilimlerinde Eş-Şirazi, Cüveyni, Gazzali ve Errazi önemli alimlerden olmuştur.
- Sultan Melikşah, İsfahan ve Bağdat'ta rasathaneler kurdurmuş, Ömer Hayyam, İspirazi el-Vasiti ve El-Hazini önemli alimlerdir.
- Selçuklularda resmi dil Farsçaydı ve edebiyatta da daha çok Farsça kullanılmıştır; Emir Muizi, Ömer Hayyam, Enver'i Ezraki dönemin ünlü ediplerindendi.
- 08:55Mimari
- Nizamiye medreseleri ile medrese mimarisi ilk şeklini almış, girintili duvarları ve büyük avlulu yapısıyla ilk defa medrese camiler yapılmıştır.
- Kümbetler Selçuklular döneminde önem kazanmış, uzaktan görülebilen silindir şeklindeki yükseltilmiş kubbeleri ile kubbeli türbe anlayışını ortaya koymuşlardır.
- Yüksek silindir civli ince mimari şekli Selçukluların İslam dünyasına kazandırdığı mimari tarzlarından biridir.
- 09:45Selçuklu Sanatı ve Kültür Özellikleri
- Selçuklu kabartma heykel sanatının günümüze ulaşan en önemli eseri Rey'de bulunan saray hayatını anlatan stupatur'dur.
- Selçuklular kendine has üslubuyla Selçuklu kufisi, sürüsü ve nesi gibi hat türlerini ortaya çıkarmışlardır.
- Bozkır kültürünü gösteren kuş, ejderha, boğa ve çift başlı kartal figürleri süslemede önemli yere sahiptir.
- 10:17Selçuklu Müzik Kültürü
- Selçuklularda beş vakit çalınan nöbet melikler üç kere çalınırken, sultan'ın kapısında beş defa nevbet çalınıyordu.
- Kopuz, tamburu, Türk borusu, Türk neyi ve bağlama önemli müzik aletlerindendir.