Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) hakkında detaylı bir analiz sunduğu eğitim içeriğidir. Konuşmacı, Türkiye'de ve yurt dışında bu kavramın nasıl anlaşıldığını ve Türkiye'de neden 20 yıldır gündemden düşmediğini açıklamaktadır.
- Video, BOP'un 2004 yılında Amerika'nın G8 zirvesi için hazırladığı, bölgedeki sosyo-ekonomik yapıyı demokratik ve liberal bir yapıya dönüştürme amaçlı bir girişim olduğunu anlatmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'de yaygın olarak yayılan "Türkiye'yi bölme planı" ve "Kürt devleti kurma" gibi iddiaların gerçek olmadığını, aslında Erdoğan'ın "BOB eş başkanı" olarak kendini tanıttığı grubun aslında Demokrasi Asistan Diyalog Grubu olduğunu açıklamaktadır.
- Videoda ayrıca, Amerika'nın Ortadoğu'daki politikaları, bölgedeki çıkarlarını korumak için otokratik devletlerle işbirliği yaptığı ve bu planların her zaman uygulanmadığı konuları ele alınmaktadır. Konuşmacı, siyasi analizlerde genel geçer ifadelerden ziyade somut olgulara bakmanın önemini vurgulayarak, BOP'un aslında bölgedeki demokratikleşme ve gelişmişlik seviyesini destekleme amacıyla tasarlandığını belirtmektedir.
- 00:05Büyük Ortadoğu Projesi Hakkında Genel Bilgi
- Türkiye'nin son yirmi yılında Amerika Birleşik Devletleri, Ortadoğu ve Türk dış politikası ile ilgili televizyon analizlerinde ve köşe yazılarında sıkça geçen "BOKTAN" (Büyük Ortadoğu Projesi) konusu ele alınacak.
- Türkiye, Büyük Ortadoğu Projesi'nin hedefinde yer alıyor ve bu proje yıllar öncesinden hazırlanmış.
- Türkiye'de bu kavram efsane eleştirilmiş ve yurt dışındaki anlayıştan farklı bir anlama bürünmüş, mitleştirilmiş bir kavram haline gelmiş.
- 03:05Projenin Gerçek İçeriği ve Amacı
- Büyük Ortadoğu Projesi, daha sonra Genişletilmiş Büyük Ortadoğu ve Kuzey Afrika Girişimi İnisiyatifi olarak adlandırılan, 2004 yılında Amerikalıların bölgedeki sosyo-ekonomik yapıyı daha demokratik ve liberal devletlere uygun hale getirmeyi amaçlayan bir projedir.
- Proje, G8 zirvesi için hazırlanmış ve Bush yönetimi döneminde Afganistan ve Irak'taki savaşların ardından ortaya çıkmıştır.
- Amerika, Irak'ta kimyasal silahlar gerekçesiyle savaşa girmiş ancak silahların bulunmaması üzerine daha yüce bir hedef koyarak bölgeyi demokratikleştirmeyi amaçlamıştır.
- 06:31Projenin Hedefleri ve Uygulanması
- Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında özgürlükler, cinsiyet hakları, bilgiye erişim, cehalet ve eğitim gibi sosyoekonomik problemlerin çözülmesi hedeflenmiştir.
- Projenin üç temel hedefi vardır: demokrasiyi ve iyi yönetimi destekleme, bilgi toplumu üretme ve gelişmişlik sağlama.
- Proje, Haziran ayında G8 zirvesi öncesinde Arapça El Hayat gazetesi tarafından sızdırılmış ve Arap kamuoyunu dikkatini çekmiştir.
- 08:56Projenin Sonu ve Türkiye'deki Durumu
- Arap rejimleri, projenin otokratik rejimleri değiştirmek istemesi nedeniyle bunu tehdit olarak görmüş ve ciddi bir propaganda savaşı başlatmışlardır.
- Bush yönetimi, Arap devletlerinin baskısı karşısında geri adım atmış ve projeyi rafa kaldırmıştır.
- Türkiye'de ise bu proje 20 yıldır gündemden düşmemiş, Google aramalarında trend olarak yer almaktadır.
- 11:09Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye'nin Rolü
- Amerika'nın büyük değişim projesinin merkezinde Türkiye bulunmaktadır ve bu proje, Sevr Antlaşması ve II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere ve Fransa arasında yapılan Pico Anlaşması'nın devamı olarak görülüyor.
- Türkiye'nin bölme planı olarak algılanan bu proje, Türkiye'de bir Kürt devleti oluşturulması ve Ortadoğu'daki diğer büyük devletlerin küçük devletçiklere bölünmesi hedefleniyor.
- Türkiye'de Soğuk Savaş döneminden beri büyüyen anti-Amerikan dalga ve 1990'larda Amerika'nın Kürtler üzerinden Türkiye'yi böleceği korkusu, özellikle milliyetçi çevrelerde bu proje pazarlanıyor.
- 13:17Büyük Ortadoğu Projesinin Gerçek Amacı
- Büyük Ortadoğu projesinin ikinci hedefi Büyük İsrail'in kurulmasıdır; bölgedeki devletler İsrail için büyük bir tehdit olduğu için, bu devletleri küçük lokmalara bölerek İsrail'in güvenliğini sağlayacak.
- Türkiye'de Amerika ve İsrail'e karşı genel bir antipati var ve bu tarz düşüncelerin dolaşması anormal değil.
- Büyük Ortadoğu projesinin meşhur olmasının en önemli nedenlerinden biri, Erdoğan'ın "Ben Bob eş başkanıyım" sözü çıkışıdır.
- 14:50Erdoğan'ın Bob Eşbaşkanlığı Algısı
- Erdoğan'ın kastettiği aslında Bob planı içerisinde Demokrasi Asistan Diyalog Grubu'nun (DAD) Türkiye'nin başkanlık etmesi ve bu grubun Yemen, İtalya ve Türkiye tarafından oluşturulmasıdır.
- Muhalefet hala bu durumu "Erdoğan Türkiye'yi Ortadoğu'da parçalayacak ve bunun için Amerika ile gizli işbirliği içerisinde" şeklinde pazarlıyor.
- Erdoğan aslında kastettiği şey, bu grubun eşbaşkanlığı olup, bu bir dış politika başarısı olarak görüyordu.
- 16:15Türkiye'nin Model Rolü
- Amerika'daki bu planı düşünenler ve destekleyenler Türkiye'yi bir model olarak sunmak istiyorlar, özellikle o zamanki şartlarda Türkiye gelecek vadeden durumdaydı.
- Erdoğan, daha önce Avrupa Birliği'ni ve demokrasiyi eleştiren biri iken, birkaç yıl içerisinde bunları bırakıp Batı yanlısı, neoliberalizm yanlısı ve muhafazakar bir lider haline geldi.
- Türkiye'deki kadın hakları ve demokrasi Ortadoğu standartlarında daha iyiydi, bu da Batılı ülkelerin Türkiye'yi diğer Müslüman devletlerin takip edebileceği bir model olarak görmesine neden oldu.
- 18:23Erdoğan'ın Siyasi Motivasyonları
- Erdoğan, İslamcı ve muhafazakar bir lider olarak, o dönemde askerin elinde iplerin olduğu ve yargı ile olan problemleri olduğu bir ortamda, laiklikte ve modernlikte problemin olmadığını ispatlamaya çalışıyor.
- Amerika'nın Erdoğan'ı ve AK Parti'yi böyle bir model olarak sunması, AK Parti'nin ve Erdoğan'ın bu tezlerini destekliyor.
- Bu proje kısa süre içerisinde patlıyor ve Erdoğan da bunu söylüyor; muhalefetin anladığı gibi bir proje değil, Türkiye'de anlatıldığı gibi bir proje değil.
- 20:20Kürt Hareketi ve İslamcılık Algısı
- Türkiye'deki milliyetçi-ulusalcı çevreler, Kürt hareketini gayrimeşrulaştırmak için "dışarıdan bir gücün Türkiye'ye dayatması" olarak göstermeye çalışıyorlar.
- Türkiye'de dış güçlerin içerideki bir grubu destekleyip ülkeyi içine müdahale etmesi, Osmanlı'nın son döneminden beri olan bir fenomen ve halktan tepki çeken bir durum.
- İslamcılık da Kürt hareketi gibi bir proje olarak görülüyor; yurt dışından fonlanan, desteklenen Türkiye'deki laik seküler rejimi, Kemalist rejimi zayıflatmaya çalışılıyor.
- 22:13AK Parti ve Amerika'nın İlişkisi
- AK Parti, özellikle ilk dönemlerinde Amerika ve Avrupa Birliği'nden ciddi destek gördü.
- Bazı çevreler, İslamcı hareketlerin AK Parti örneğine bakarak bölgedeki demokratikleşmenin bir taşıyıcısı olabileceğini düşündüler.
- Bu düşünce yanlış bir düşünce olup, bölgede gerçekleşen her olay bu projenin bir parçası olarak değerlendirilmesi yanlıştır.
- 23:15BOP Planının Gerçekliği
- Washington, Brüksel ve Avrupa devletlerinde çeşitli gruplar farklı düşünceleri tartışıyor ve şartlar elverdikçe bu fikirler medyada görünürlük kazanıyor.
- Arap Baharı olayları sırasında İslamcıların demokrasi talebiyle sokaklara çıkması, bu fikirlerin tekrar ön plana çıkmasına sebep oldu.
- Bu durum, tıkır tıkır işleyen bir plan değil, çeşitli çevrelerin çeşitli zamanlarda ürettiği ve şartlara göre görünürlük kazanan fikirlerdir.
- 24:42BOP Planının Yanlış Anlaşılması
- Türkiye'de Amerikan gücünün mistik bir mistiffikasyonu var; her şeyi planlayabilen, her şeye ulaşabilen bir güç olarak görülüyor.
- BOP (Büyük Ortadoğu Projesi) sadece ulusalcı ve milliyetçi çevrelerin değil, İslamcılar da tarafından pompalanan bir kavramdır.
- BOP, Türkiye'de en fazla yanlış anlaşılan meselelerden biridir.
- 26:26BOP Planının Delilleri
- BOP planının en yaygın delillerinden biri, 2003 yılında Washington Post'a Connela Ryson'un yazdığı makale olup, bu makalede 22 ülkede parçalanacağı iddia ediliyor.
- Makalede BOP'un temel mantığı, bölgedeki gelişmişlik seviyesini artırmak ve demokratik anlayışın geliştirilmesi olarak belirtiliyor.
- İkinci delil olarak Raf Peters'in 2006 yılında Silahlı Kuvvetler dergisinde yayınlanan "Bloodborders" (Kan Sınırları) adlı makalesi gösteriliyor.
- 28:30Raf Peters'in Haritası
- Raf Peters'in haritasında, Kürtlerin Doğu Anadolu'dan Kuzey Irak ve Kuzey Suriye'ye kadar uzanan bir devleti, Mekke'de bir kutsal İslam devleti ve Irak ve Suudi Arabistan'ın doğusunda bir Arap devleti çizilmiş.
- Bu harita Amerika'da kimsenin ciddiye almadığı, bugün de kimsenin hatırlamadığı ancak Türkiye'de çok meşhur olan bir çalışmadır.
- Haritada gösterilen sınırlar varsayımsal olup, bölgedeki gerçekliği yansıtan bir harita olsaydı daha istikrarlı bir bölge olup olmayacağı sorgulanıyor.
- 32:43Amerika'nın Ortadoğu Politikası
- Konuşmacı, Amerika'nın Ortadoğu'daki politikalarının ne olduğu, ne anlama geldiği ve neyi hedeflediği konusunda somut deliller sunmak için bu programı çektiğini belirtiyor.
- Amerika'nın demokrasi havarisi olduğu ve bölgeyi kalkındırmak istediği iddiası yanlış olabilir, çünkü tüm devletler öncelikle kendi çıkarlarını düşünür.
- Amerika, on yıllardır Ortadoğu'da demokratik unsurlarla değil, otokratik devletlerle işbirliği yaparak kendi çıkarlarını bölgede güvence altına almıştır.
- 33:55Siyasi Planların Uygulanması
- Bir plan hazırlamak, o planın uygulanacağı anlamına gelmez; şartlar çok hızlı değiştiği için planlar sürekli eleştirilir ve değiştirilir.
- Siyaset biliminde planlar, fikirler sürekli değişir, tartışılır ve tarihin seyri kolayca başka bir tarafa doğru eğrilebilir.
- Bu tarz planlara çok fazla anlam yüklememek gerekir.
- 35:23Irak'ın Bölünmesi Örneği
- Amerika'nın Irak'ı üçe böleceği gibi iddialar sürekli konuşulurken, 2010'larda Irak'ın bölünmesini destekleyecek adımları Türkiye'ye atarken Amerika Türkiye'yi engellemeye çalışmıştır.
- Amerikalı yetkililer, Türkiye'nin Kuzey Irak'tan petrol alımıyla Irak'ın siyasi istikrarını bozduğunu ve Irak'ın parçalanmasına yol açacağını iddia etmişlerdir.
- Türkiye'nin ekonomik bağımsızlığını elde etmesi, bir bölgenin siyasi bağımsızlığı yolundaki en önemli adımlardan biri olmasına rağmen, Amerika bu duruma karşı çıkmıştır.
- 37:09Analiz Yöntemi
- Bu tarz analizleri yaparken genel ifadeler yerine bireysel olaylardaki somut olgulara bakmak gerekir.
- Analiz yaparken metinleri okumak, uygulanışını takip etmek, kimin savunduğunu ve neden savunduğunu anlamak önemlidir.
- "BOP'un planı", "yenilenmiş BOP", "genişletilmiş BOP" gibi genel ifadeler analiz değil, bu tür ifadelerle yazılan metinlerin gerisini ciddiye almaya gerek yoktur.