Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir üniversite hocası tarafından sunulan mühendislik ve bilgisayar alanındaki etik kurallar hakkında kapsamlı bir eğitim dersidir.
- Video, Mühendisler Birliği'nin altı temel etik kuralını ve bilgisayar etik kurallarını (Gizlilik, Doğruluk, Mülkiyet ve Erişilebilirlik) detaylı şekilde ele almaktadır. İçerik, etik kuralların toplum kalitesine etkisi, iş yerlerinde karşılaşılan etik ikilemler, çıkar ilişkileri, doğru beyan etme ve mesleki yükümlülükler gibi konuları kapsamaktadır.
- Eğitmen, Volkswagen olayı gibi gerçek hayat örnekleri ve WiFi kullanımı, lisanslı yazılım kullanım gibi mülkiyet hakkı konularını açıklamakta, Türkiye'deki durumu Batı'daki kurumsallaşmış uygulamalarla karşılaştırarak etik kuralların uygulanmasının önemini vurgulamaktadır.
- 00:29Bilgisayar Mühendisliği ve Ahlak-Etik İlişkisi
- Bu haftaki konu, bilgisayar mühendisliğine girişte ahlak, etik ve hukukla ilgili kavramları öğrenmek.
- Mühendisler toplum ve insanlık için çözümler üretir ve bu çözümlerin toplumun iyiliğine olması gerekir.
- Bilgisayar mühendisliğinde verilerin güvenliği konusunda etik ve hukuk önemli bir rol oynar.
- 02:03Ahlak, Etik ve Hukuk Kavramları
- Ahlak, toplum tarafından kabul edilmiş kuralları ifade eder ve büyük çoğunluğu dini inanışlarla ilişkilidir.
- Etik, ahlaktan farklı olarak daha objektif kurallar sunar ve ahlak kurallarından daha subjektiftir.
- Hukuk kuralları ahlak ve etikten farklı olarak yaptırım gücüne sahiptir ve bizi zorunlu şekilde bağlar.
- 05:10Ahlak ve Etik Felsefesi
- Ahlak felsefesi, etik felsefesi ve hukuk felsefesi gibi farklı felsefi alanlar vardır.
- Felsefe, insanların düşünüş biçimini araştıran bir bilim dalıdır ve tüm bilimler felsefeden önce ortaya çıkmıştır.
- Etik, toplumdaki hareketlerin ve faaliyetlerin suç olup olmayacağı konusunu ele alan bir felsefe dalıdır.
- 06:25Hukuk ve Bağlacılık
- Hukuk, kurumlar ve kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, daha katı disiplinli bir alandır.
- Hukuk kuralları ahlak ve etik kurallarından farklı olarak kamu gücü tarafından desteklenir.
- Hakim ve savcılar milletin adına görev yapar ve hukukun bağımsız olması gerekir.
- 09:22Mühendislik ve Etik Eğitimi
- Mühendislik öğrencileri için etik kurallarına riayet etmek önemlidir ve bazı üniversitelerde etik dersi zorunlu olarak verilir.
- Türkiye'de MÜDEK (Mühendislik Fakülteleri Akredite Eden Kuruluş) etik eğitimin ders programında yer almasını gerektirir.
- Etik dersi öğrencileri çalışma hayatına hazırlar ve mesleki etik kurallara uymaları gerektiğini öğretir.
- 11:18Mesleki Etiğin Önemi
- Yargıtay ve Danıştay'ın kararıyla işyerinde sosyal medya sitelerine giriş yapmanın işten çıkarılma nedeni olarak kullanılabilmesi belirlendi.
- Çalışma hayatında mesleki etik kurallara uymak önemlidir, ancak kişisel iç kontrol de gerekli olabilir.
- Öğrencilerin kendilerine göre etik kurallar kurması ve çalışma etiği geliştirmesi gerekir.
- 13:44Yalan ve Doğru
- İş hayatında veya öğrencilik sırasında karşılaşılan durumlarda doğruyu söylemek önemlidir, yalan söylemek sürekli devam eder ve yeni yalanlar getirir.
- Yalan söylemek kaçış yolu olarak kullanılsa da, mutlaka bir sorunla karşılaşılacaktır.
- 15:08Etik Kurallar
- Etik kuralları herkes tarafından kabul edilebilir kurallar anlamına gelir, ancak herkesin kabul ettiği bir şeyin garantisi yoktur.
- Aynı davranış farklı ülkelerde farklı sonuçlar verebilir, örneğin bir yerde suç kabul edilirken diğer yerde ölüm cezasına çarpar.
- İş hayatında etik kurallar daha statiktir ve katı kalıplar halinde oluşmuştur, kişisel ilişkilerde ise daha gevşek olabilir.
- 17:32Profesyonel Sorumluluklar
- Profesyonel sorumlulukların kaynağı uzun yıllar tecrübelenmiş kurallardır.
- Devlet memurlarının çalışma saatleri belirlidirken, özel kuruluşlar kendi çalışma saatlerini belirlerler ancak genellikle devlete uyarlardır.
- Dünyada genellikle herkes 8-10 saat aralığında çalışır, vardiya sistemlerini kast etmeden.
- 19:42Etik ve Mesleki Sorunlar
- Mühendislik problemlerinin çözülmesinde farklı yaklaşımlar geliştirilmeli ve mesleki yargı ve kritik düşünme yetenekleri gelişmeli.
- Otobüs tasarımı gibi projelerde yaşlılara ve sakatlara uygun iniş-biniş gibi farklı parametreler dikkate alınmalıdır.
- Bilgisayar programı yazarken renk körleri için uygun arayüz tasarlamak veya kör görme özürlü kullanıcılar için sesli menüler oluşturmak gibi etik düşünceler önemlidir.
- 22:47Etik ve Ahlak Kavramları
- Etik Yunanca "tost" kelimesinden gelir ve töre, gelenek anlamına gelir.
- Etik, ahlaki kurallara göre yapılması veya yapılmaması gereken davranışların bütünüdür.
- Etik ve ahlak birbirinin yerine kullanılabilecek kavramlardır, ancak etik daha seküler bir kavramdır, ahlak ise genellikle dini referanslar alır.
- 24:51Etik Kavramı ve Meslek Etiği
- Etik kavramı her meslek açısından kendine göre değerlendirilir, tıp etiği, bakım etiği ve hatta savaşın bile etiği vardır.
- Savaşta bile etik kurallara dikkat edilir; hastaneler, eğitim kurumları, ibadethaneler bombalanmaz ve kadınlar, sivil insanlar öldürülmeme prensibi uygulanır.
- Savaş insanlığın yaptığı en kötü hareket olmasına rağmen bile bir etiği vardır.
- 26:34Tıp Etiği ve DNA Çalışmaları
- Tıp etiğinde hasta hakları önemlidir; doktor hastaya ameliyat risklerini açıklamak zorundadır, eskiden bu bilgiler yazılı değil sözlü olarak verilirdi.
- DNA çalışmaları etik açıdan zorlu bir alan olup, insan genomu üzerindeki çalışmalar çoğu ülkede sınırlandırılmış durumdadır.
- İnsan DNA'sı üzerinde yapılan değişiklikler farklı canlılar oluşturabilir, bazı ülkeler sadece laboratuvar ortamında DNA çalışmalarını yapabilir durumdadır.
- 29:33Etik Kuralların Özellikleri
- Toplumsal kurallar genellikle yazılı tutulmazken, mesleki etik kuralları genellikle yazılıdır ancak hukuk gibi keskin sınırlara sahip değildir.
- Hukukta bile keskin sınırlar olsa da tartışma oluşabilir, TBMM'nin karar verdiği kanunlar bile Anayasa Mahkemesi'nden dönebilir.
- Etik temel olarak insanlığın iyiliğini esas alır ve her zaman insanın faydasına yol açacak kurallardır.
- 32:37Sosyal İyi ve Ahlaki Doğru
- Sosyal iyi ve ahlaki doğru kavramları birbiriyle ilişkilidir ve aralarındaki motivasyonları anlamak önemlidir.
- Keyif alma ve iyi arasındaki ilişki tartışılan bir konudur; "Ben mutluyum, bu yüzden iyidir" yaklaşımı yaygın olmasına rağmen her zaman doğru değildir.
- İki kişinin mutlu olması toplum için iyi olmayabilir, örneğin uyuşturucu kullanan iki kişinin mutluluğu toplum için zararlı olabilir.
- 34:14Erdem ve Vicdan
- Erdem, her zaman iyi olan ve toplumun iyiliğine çalışan bir davranıştır.
- Erdemli insanlar toplum tarafından değer verilen, hep toplumun hayrına çalışan, yardımsever ve bağışlayıcı kişilerdir.
- Vicdan, erdem, ahlak, etik ve sorumluluk gibi duyguların kaynağıdır.
- 35:49Görev ve Ahlaki Zorunluluklar
- Modern etikte görev kavramı herkesin mesleki bir sorumluluğu ve görevi olmasından kaynaklanır.
- İşyerinde belirli saatlerde giriş ve çıkış yapmak, öğlen arasını kullanmak, işyerinde tartışmamak ve bilgileri dışarıya sızdırmamak gibi etik kurallar vardır.
- Günümüzde kurumsal yapılarda işyerine girdiğinizde bu tür etik kurallara yazılı olarak imza atmanız gerekir.
- 36:48Özgür İrade Kavramı
- Özgür irade (free will) kavramı, insanların sürekli karşılaştığı seçeneklerden birini seçme yeteneğidir.
- İrade her yerde özgür değildir; örneğin cinsiyet, anne-baba seçimi gibi bazı şeyler seçimli değildir.
- Özgür irade, etik kuralları düzenlemek ve kurallara riayet etmek için kullanılan bir araçtır.
- 39:02Etik Bilimin Sorunları
- Etik bilimi, mutluluk, erdem ve keyif arasındaki ilişkileri sorgulayan bir alandır.
- Erdem ve keyif arasında tercih yapmak zorunda kalınabilir; örneğin yaşlı anne-babaya bakmak erdemli olabilir ancak keyifli olmayabilir.
- Keyif ve mutluluk farklı kavramlardır; bir şeyden keyif alabilirsiniz ancak o anda mutlu olmayabilirsiniz.
- 41:08Toplumsal Sorumluluk ve Etik
- Toplumun zorladığı davranışlar ve genel kabul gören prensiplere uymak zorunlu değildir.
- Kişisel refah ile toplumsal refah arasında dengesizlik olabilir; örneğin ailenizin mutluluğunu artırmak mı yoksa fakir insanların mutluluğunu artırmak mı daha etik?
- Dünyadaki gıda bolluğu olsa da, bu kaynakların adil dağıtılmaması büyük bir etik sorun oluşturur.
- 46:18Mühendislik Etik Kuralları
- Mühendisler Birliği etik kuralları, toplumun güvenlik, sağlık ve refahını her şeyden üstün tutmayı gerektirir.
- Mühendisler sadece kendi bilgi ve beceri alanlarında hizmet verebilirler, yeteneklerinin dışındaki alanlarda çalışmak sıkıntıya yol açabilir.
- Mühendisler topluma nesnel ve doğru açıklamalar yapmak zorundadır, aksi takdirde sorumlulukları devreye girer.
- 48:20Mesleki Etik ve Güvenlik
- İşveren ve müşteriler için güvenilir olmak ve sırları saklamak önemlidir.
- Proje bilgilerini başka firmalara veya kişilere aktarmamak gerekir, özellikle TÜBİTAK projelerindeki yeni fikirlerin sızdırılmaması şarttır.
- Görevlerini kimseyi aldatmadan sürdürmek, toplumsal bir kuraldır.
- 50:37Etik Kurallara Uygun Davranış
- Şerefli, sorumlu, etik kurallara uyan ve yasalara uyumlu işler yapan, faydalı olma nitelikleri kazandırır.
- Meslek etik kuralları altı kuraldan oluşur ve toplumun güvenlik, sağlık ve refahı her şeyden üstün tutar.
- Mesleki karar verme aşamasında insanlara, çevreye veya mülkiyete zarar gelme ihtimali varsa, ilgili mercilere bildirmek zorunludur.
- 52:02Etik Kuralların Önemi
- Volkswagen örneğinde, Amerika'daki emisyon testlerinde yazılım kullanarak gerçek değerlerden farklı sonuçlar elde etme, etik kurallara aykırıdır.
- Volkswagen, Amerika'da 18,5 milyar dolar tazminat ödemek zorunda kalmıştır.
- Almanlar ve İsviçreliler etik kurallara saygılı ve kimseyi aldatmazlar üne sahipler, ancak bile etik kuralları ihlal edebilirler.
- 55:00Mühendislik Etik Kuralları
- Mühendislik dökümanları standartlara uygun olmalı ve uygulanabilir olmalıdır.
- Yazılan dökümanlar standartları zorlamamalı ve uygulanması mümkün olmalı.
- Bilinen bilgiler sadece yasal zorunlulukların dışında kimseye açıklanmamalıdır.
- 56:43Etik Sorumluluklar
- Yolsuzluğa karışmış, ahlaksız olarak tanınmış firmalarla iş yapmamak gerekir.
- İşverenin veya diğer çalışanların bilgilerini korumak etik bir sorumluluktur.
- Toplumun zararına olan işlerden haberdar olunduğunda, sessiz kalmak veya şikayet etmek arasında bir ikilem yaşanabilir.
- 58:41Toplumsal Sorumluluk
- Toplumun kalitesi, bireylerin etik durumlarda davranışlarıyla ortaya çıkar.
- Bazı durumlarda, yolsuzluk bilinip susulduğunda hukuksal sonuçlar yaşanabilir.
- Her toplumda yolsuzluk vardır, ancak toplum ne kadar kaliteliyse o kadar azdır.
- 1:00:52Mühendislik Mesleğinde Etik Sorunlar
- Kamu kurumlarında işinin ehli olmayan kişilerin pozisyonları işgal etmesi etik açıdan uygun değildir.
- Hazırlamadığınız proje, plan veya şartname gibi belgeleri imzalamamalısınız çünkü bu durumda tüm sorumluluğu kabul etmiş olursunuz.
- Projelerde her mühendisin işinin belli olduğu bir döküman hazırlanır ve herkes sadece kendi sorumluluğuyla ilgili kısmını imzalayabilir.
- 1:03:10Mesleki Sorumluluklar
- Mühendisler topluma doğru bilgi vermek zorundadır ve mesleki raporlar veya şahitliklerde doğru ifade vermelidir.
- Bilirkişi olarak konuşurken, sadece uzmanlık alanınızda konuşturmaktan kaçınılmalıdır.
- Bilirkişi veya danışman olarak çalışırken, karşılığında ücret almak etik açıdan gerekli ve uygunudur.
- 1:05:14Mühendisler Birliği Etik Kuralları
- Çalıştığınız yer veya müşterilerin bilgilerini saklamak ve gizlilik korumak zorundasınız.
- Aynı projede birden fazla kaynaktan ücret almak etik açıdan uygun değildir.
- Karar alma sürecinde kişisel çıkarlarınızla ilgili bir bağlantı olduğunda, karar alma kurulundan çekilmek gerekir.
- 1:11:35Etik Sorumluluklar ve Doğru Bilgi Verme
- Mühendisler görevlerini kimseyi aldatmadan sürdürmelidir.
- Kimlikleri ve yeterlilikleri ile ilgili yanlış beyanda bulunmamalıdır.
- CV'lerde bilmediği kursları veya dilleri yazmak gibi abartılı beyanlar yapılmamalıdır.
- 1:13:15Referans ve İş Hayatı
- Batıda işe alım sürecinde önceki çalışılan yerlerden bilgi toplanır ve bu kurumsallaşmıştır.
- Türkiye'de küçük firmalarda referanslar biraz daha gevşek olabilir, ancak referansın önemini unutmamak gerekir.
- Çalıştığınız yerlerden tatlı bir şekilde ayrılmanız, referans için önemlidir.
- 1:14:51Çıkar İlişkileri ve Etik Kurallar
- Kamu kurumlarına doğrudan veya dolaylı iş sözleşmesini etkileyebilecek nitelikte katkı teklif etmek yasaktır.
- Satın alma müdürlüğü gibi konularda, firmanın çıkarına zarar verip kişisel çıkar sağlamak gibi çıkar ilişkileri etik dışıdır.
- Kamu kurumlarına hediye götürmek gibi davranışlar da etik dışıdır; Amerika ve İngiltere'de devlet memurlarına verilebilecek hediye miktarı belirlenmiştir.
- 1:18:01Mühendislerin Mesleki Yükümlülükleri
- Mühendisler bütün ilişkilerinde en üst düzeyde doğruluk ve mesleki dayanışma bulundurmalıdır.
- Mühendisler kamu yararına hizmet etmek zorundadır.
- 1:18:36Bilgisayar Etik Kuralları
- Bilgisayar etikinde privacy (gizlilik), accuracy (doğruluk), property (mülkiyet) ve accessibility (erişilebilirlik) dört önemli madde vardır.
- Privacy kuralı, kişisel bilgileri ve kamuya açık olmayan bilgilere erişmemeyi gerektirir.
- Accuracy kuralı, doğru bilgiler vermek ve insanları yanıltmamak anlamına gelir.
- Property kuralı, bilgi ve kaynakların mülkiyet haklarını korumayı gerektirir; başkalarının WiFi'sını kullanmak veya telif ücreti ödenmeden program kullanmak mülkiyet haklarını ihlal etmektedir.
- Accessibility kuralı, bilgi erişim izinlerinin doğru şekilde düzenlenmesini ve hiyerarşik yapıyı bozulmamasını gerektirir.