Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan AYT biyoloji sınavına hazırlık amaçlı eğitim içeriğidir.
- Video, bitki dokusunun dört ana kategorisini (melistem doku, temel doku, iletim doku ve örtü doku) detaylı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde bu doku türlerinin yapısal özellikleri, işlevleri ve örnekleri açıklanırken, ikinci bölümde örtü doku elemanları (stoma, hidatot, tüyler, emergensler ve peridemis) incelenmektedir.
- Eğitmen, konuyu PDF formatında paylaşacağını ve bitki böresinin tamamı bittiğinde ÖSYM sorularını da ekleyeceğini belirtmektedir. Video, bir bölümün sonunda sona ererken, bir sonraki bölümde kök, gövde ve yaprak konularının anlatılacağı bilgisi verilmektedir.
- 00:27Bitkilerin Yapısı ve Dokuları
- Bitkiler kök ve sürgün sistemi olarak iki ana sistem şeklinde oluşmuştur.
- Sürgün sistemi tomurcuk, çiçek, meyve, dal ve gövde gibi yapıları içerir.
- Bitkilerde özelleşmiş hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular ise bir araya gelerek organları oluşturur.
- 01:02Bitkisel Dokular
- Bitkisel dokular dörde ayrılır: melistem doku, temel doku, iletim doku ve örtü doku.
- Melistem doku, bitkilerin büyüme bölgelerinde bulunan bölünme özelliğindeki hücrelerden oluşur.
- Melistem hücreleri bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli, ince çeperli, hücreler arası boşlukları olmayan, kofus ya da küçük kofulu hücrelerdir.
- 01:54Melistem Doku Türleri
- Melistem doku bulundukları yere göre uç melistem ve yanal melistem olarak ikiye ayrılır.
- Uç melistem bitkinin boyuna büyümesini sağlar.
- Yanal melistem bitkinin enine büyümesini ve kalınlaşmasını sağlar.
- 02:31Melistem Doku Köklerine Göre
- Melistem doku kökenlerine göre prim melistem ve sekonder melistem olarak ikiye ayrılır.
- Prim melistem sürekli bölünme yeteneğine sahip, bitkinin boyca uzamasını sağlar ve tüm bitkilerde bulunur.
- Sekonder melistem bölünme yeteneğini kaybetmiş parankime hücrelerinin hormonlarının etkisiyle yeniden bölünme özelliğini kazanması ile oluşur ve çiçeksiz bitkiler ve tek çeneklilerde bulunmaz.
- 03:17Vasküler Kambiyum ve Mantar Kambiyum
- Vasküler kambiyum, odunsu ve bazı otsu bitkilerin kök ve gövdelerinde iletim demetlerinin ksilen ve flam oluşmasını sağlayan dokudur.
- Mantar kambiyumu, kök ve gövdedeki eninde kalınlaşma sonucu parçalanan epidermisi yerini alan mantar dokuyu oluşturur ve kök ve gövdeyi korur.
- 03:43Temel Doku
- Temel doku parankima, kolon kiman ve kia olmak üzere üçe ayrılır.
- Parankima hücreleri canlı, ince çeperli ve bol sitoplazmalı olup bitkinin ihtiyacına göre her türlü değişime uğrayabilir.
- Parankima dört gruba ayrılır: üzümleme parankiması, iletim parankiması, depo parankiması ve havalandırma parankiması.
- 04:13Parankima Türleri
- Üzümleme parankiması yaprağa ait mezofil tabakasında bulunur, kloroplas içerdiğinden fotosentez yapabilir.
- İletim parankiması iletim demetleri ile bitkinin diğer dokuları arasında su ve besin alışverişini sağlar.
- Depo parankiması kök, gövde, tohum ve meyve gibi kısımlarında bulunur, hücreleri nişasta, yağ, protein ve su depolar.
- Havalandırma parankiması kullanmak üzere bitkiye alınan gazları su ve bataklık bitkilerinde bol bulunur.
- 05:12İletim Doku
- İletim doku ksilem (odun boruları) ve flam (somut boruları) olmak üzere iki kısımda oluşur.
- Ksilem ölü hücrelerden oluşur, suda ve suda çözünmüş mineralleri aşağıdan yukarıya doğru hızlı ve tek yönlü taşır.
- Flam canlı hücrelerden oluşur, fotosentez sonucu oluşan organik besinleri köke, kökteki organik besinleri yaprağa doğru taşır ve taşıma yavaş ve çift yönlüdür.
- 09:08İletim Doku Elemanları
- Ksilem kalburlu borular, arkadaş hücreleri, fluem, parankima ve fluenması olmak üzere dört tipinden meydana gelir.
- Kalburlu hücrelerin sitoplazmaları vardır fakat çekirdek ve ribozomları yoktur.
- Arkadaş hücrelerinin çekirdek ve ribozomları vardır, bu hücreler geçitler ile kalburlu hücrelere bağlanır ve gerekli maddeleri bu kanallar aracılığıyla kalburlu hücrelere aktarır.
- 12:18Epidermis ve Peridermis
- Epidermis bitkinin tüm yüzeyini deri şeklinde örten, bitki su kaybına, çeşitli fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koruyan dokudur.
- Epidermis canlı hücrelerden oluşur, hücreleri büyük kofullu ve az toplanmalıdır.
- Peridermis hücreleri düzenli dizilmiş olup aralarında boşluk bulunmaz, hücrelerin dışa bakan çeperleri küt olarak adlandırılan madde salgılar ve bu mumsu maddenin birikimi sonucu kutikula tabakası oluşur.
- 13:25Stoma ve Hidatot
- Stoma, solar bir çift bekçi hücre ile bu hücrelerin arasındaki açıklıktan oluşur ve bitkinin gaz alışverişini sağlar.
- Epitermis hücreleri kloroplast içermediğinden fotosentez yapamaz, ancak stoma bekçi hücreleri fotosentez yapabilir.
- Hidatot, yaprakların kenarlarında ve uçlarında bulunan açıklıklar olup, geceleri terlemenin olmadığı veya havanın neme doyduğu zamanlarda alınan fazla suyun sıvı olarak atılmasını sağlar (damlama).
- 14:19Terleme ve Damlama Karşılaştırması
- Terleme suma ile gerçekleşirken, damlama hidat ile gerçekleşir.
- Terlemede su buhar halinde atılırken, damlamada su sıvı halde atılır.
- Terlemede mineral atılımı olmazken, damlamada suyla beraber mineral de atılır ve damlama bitkilerde boşaltım kabul edilir.
- 14:45Tüyler ve Emergensler
- Tüyler epitemis hücrelerinin dışarıya doğru meydana getirdiği çıkıntılardır ve farklı işlevlerde görev yapar.
- Örtü tüyleri su kaybını azaltarak sıcak havalarda bitkiyi korur, savunma tüyleri hayvanlara karşı koruma sağlar.
- Emergensler (dikenler), bitkilerin kendilerini korumak ve savunmak için geliştirdiği yapılardır ve gövdeden ve yapraktan farklılaşmış dikenler iletim demetleri içerir.
- 15:42Peridemis
- Peridemis, çok yıllık bitkilerde kök ve gövdedeki eline kalınlaşma sonucu parçalanan epidermisin yerine ikincil bir koruyucu olan yapıdır.
- Peridemis mantar kambuyum ve mantar dokunan oluşur, hücrelerin çeperinde biriken süberin bitkinin su kaybını önler ve sıcak, soğuk ve mekanik etkenlerden korur.
- Peridemis üzerinde lentisel (kavucuk) adı verilen açıklıklar bulunur ve bu yapılar gövde içinde bulunan canlı hücreler ile dış ortam arasında gaz alışverişini sağlar.
- 16:46Stoma ve Lentisel Karşılaştırması
- Stoma epidermis de bulunurken, lentisel peridemis de bulunur.
- Stoma hücreleri canlıdır, lentisel cansızdır; stoma açılıp kapanabilirken, lentisel devamlı açıktır.
- Stoma gaz alışverişi ve terleme yaparken, lentisel gaz alışverişi ve çok az terleme yapar; stoma yaprakları ve otsu gövdede bulunurken, lentisel odunsu gövdede bulunur.