Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ankara'nın Mamak ve Kayaş bölgelerini tanıtan bilgilendirici bir belgesel formatındadır.
- Video, ilçenin coğrafi özellikleri, tarihi ve kültürel mirasını kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk bölümde Mamak ilçesinin adının kökeni, coğrafi yapısı, akarsuları, iklimi ve bitki örtüsü ele alınırken, ikinci bölümde Kayaş Bahçeleri'nin Osmanlı dönemindeki önemi, bölgedeki tarihi yapılar, demiryolu ve ulaşım gelişimi, eğitim kurumlarının kuruluşu ve bölgenin zaman içindeki siyasi statüsü anlatılmaktadır.
- Videoda Seyyid Hüseyin Gazi türbesi, Bayındır Barajı, Kıbrısköy Değirmendere Vadisi gibi önemli noktalar üzerinde durulmakta ve bölgenin geçmişteki gecekondu yapılaşması ile günümüzdeki kentsel dönüşüm projeleri hakkında bilgiler sunulmaktadır. Ayrıca, Mamak'ın günümüzde Ankara'nın nüfusu en yoğun ilçelerinden biri haline geldiği ve geleceğin cazibe merkezi olma yolunda olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:43Mamak İlçesinin Coğrafi Özellikleri
- Mamak ilçesi, Hacı Bayram-ı Veli'nin çağdaşı Ahi Mamak'tan adını alır ve Anadolu'da genelde "gül goncası" anlamına gelir.
- Elmadağ, Altındağ ve Çankaya ilçeleri ile komşu olan Mamak, güneyde Elmadağ ve kuzeyde İdris Dağı'na ait yükseltilerle çevrilidir.
- Yüksekliği 1700 metreyi aşan tepelerin plato ve sekileri Hatip Çayı Vadisi'ne uzanır ve ilçenin yüzölçümü yaklaşık 328 kilometrekaredir.
- 01:39Mamak'ın Jeolojik Yapısı
- Üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgesinde bulunan Mamak'ta yerkürenin hikayesini anlatan formasyon geçişleri görülür.
- Mamak formasyonu volkanik tüf ve andezit bazalt bileşimli lavlardan meydana gelir.
- Hüseyin Gazi Tepesi, volkanik lavların soğuması sonucu oluşmuş 1416 rakımlı bir yükseltidir ve dört cihette bakı teraslarına sahip, Ankara şehrini koruyan doğal kale görünümündedir.
- 02:17Mamak'ın Su Kaynakları
- Elmadağ yamaçlarındaki kaynak akarsularını toplayan Yunuslar, Bayındır, Değirmendere, Kusunlar, Karakaya, Çatak, Gök ve Karacadereleri dar ve dik vadilerden akarak Hatip Çayına karışır.
- İdris Dağı yamaçlarından beslenen Lalahan Deresi, Hatip Çayının ana puludur.
- Akpınar, Karapınar, Yaylapınar, Elmapınar, Kirizpınar, Kaya Özü ve Çeşit dere kaynakları Elmadağ sularının önemli gözeleridir.
- 03:15Bayındır Barajı ve Mavi Göl
- Saray, Fındıkkaya, Çam, Orta Çayır ve Ev Kayası sularını toplayan Yunuslar Deresi, Kutlu Düğün yakınında Bayındır Deresi ile birleşerek Bayındır Baraj Gölü besler.
- 1965 yılında içme suyu ve taşkın önleme amaçlı inşa edilen Bayındır Barajı, çevre düzenlemesi ile Mavi Göl rekreasyon alanı olarak düzenlenir.
- Su kuşlarının konakladığı ve ürediği göl sahasında su sporları yapılır ve her mevsim ayrı bir güzellik sergileyen Mavi Göl, Ankara'nın önemli mesire alanıdır.
- 04:10Mamak'ın İklimi ve Bitki Örtüsü
- Karasal iklimin hüküm sürdüğü ilçede kışları yağışlı ve soğuk, yazları kurak ve sıcak geçer; yağışlar kışın kar ve yağmur, ilkbahar ve sonbaharda yağmur şeklindedir.
- Genelde step bozkır bitki türlerinin hakim olduğu coğrafyada yer yer çam, meşe ve badem kurulukları görülür.
- Akarsu vadilerinde, tarım alanlarında ve meralarda ahlat, alıç, kuşburnu, yemişen, karamuk, çakal ve yaban eriği, iğde, böğürtlen, karadut, ardıç, kavak, söğüt, ceviz, çınar ve çalı türü ağaçlara rastlanır.
- 05:05Kıbrısköy Değirmenderesi Vadisi
- Doğal sit alanı ilan edilen Kıbrısköy Değirmenderesi Vadisi, keşfedilmeyi ve korunmayı bekleyen doğal ve kültürel mirası saklar.
- Vadide yapılan yüzey araştırmalarında 81 familya, 343 cins, 628 tür ve tür altı takson tespit edilmiştir.
- Özel klimaya sahip vadide doğal olarak yetişen üvez ve adi fındıkla İç Anadolu'da yetişmeyen bitkilere rastlanır ve vadi tabanındaki doğal şelale ve gölcükler, kayalarda oluşan çok sayıda su kanalı, jeolojik görseller ve mağaralar doğa tutkunlarının uğrak yeridir.
- 06:32Mamak'ın Yaban Hayatı ve Tarım
- Mamak coğrafyasında Ankara ili genelinde yaşayan yaban hayatı gözlemlenir ve Elmadağ yamaçlarında geniş yaylak ve otlakiyeler bulunur.
- Geleneksel yayla yerleşmelerinin bazıları zaman içinde terk edilmiş, mevcut yaylalarda ise küçük ve büyükbaş hayvan yetiştirilir.
- Plato ve düzlüklerindeki tarım alanlarında buğday, arpa ve nohut ekimi yapılır.
- 07:35Mamak'ın Tarihi Mirası
- Mamak 1983 yılında kurulan bir ilçe olmasına rağmen yaşanmış tarihi antik çağlara kadar uzanır.
- Hüseyin Gazi Tepesi ve akarsu vadi yamaçlarında yapılan yüzey araştırmalarında çakmak taşından yapılmış ok uçları ve kesici aletler, andezitten yapılmış keskin el baltası ve bıçak türü aletler bulunmuştur.
- Frig, Galat, Roma ve devamında Bizans hakimiyetinin izlerine rastlanan bölgede meşhur Roma yolunun doğu güzergahına ait miltaşı tespit edilmiştir.
- 08:21Arkeolojik Alanlar
- Çok sayıda kaya yerleşme ve arkeolojik alanın bulunduğu Mamak'ta Kıbrısköy Değirmendere Vadisi'nde Durasan Kayası, Kadının Kayası ve Merdivenli Tünel birinci derece arkeolojik sit alanı olarak koruma altına alınmıştır.
- Kilise Pınarı, Beşpınar, Değirmen Pınarı ve Kuruçay'da yerleşme izleri görülür.
- Kutlu Düğün, Hamambaşı, Büyük Pınar ve Irakya Ören yerleri, Bayındır Yaylası, Abdal Mezarlığı bölgedeki önemli arkeolojik alanlardır.
- 09:10Antik Roma Su Yolu
- Roma döneminde Ankara şehir merkezinin içme suyu Elmadağ yamaçlarında bulunan kaynak sularından karşılanmıştır.
- Antik Roma su yolu şebekesi Değirmendere Vadisi'ndeki gözelerden başlar ve kayalara açılan kanallarla suyun vadiden akışı sağlanır.
- Kıbrısköy Vadisi'nde antik su yoluna ait kanalların bakiyeleri görülür ve taş künklerin bir kısmı Bizans döneminde İslam ordularının akınları sonucu yıkılan Ankara Kalesi surlarının tamirinde kullanılmıştır.
- 09:57Seyyid Hüseyin Gazi Türbesi
- 7. yüzyılda İslam ordularının Anadolu içlerine yaptığı akınlarda Evladı Resul'den ve Seyyid Battal Gazi'nin babası Seyyid Hüseyin Gazi, Ankara yakınlarında yapılan savaşta yaralanır ve şehit olur.
- Seyyid Battal Gazi'nin türbesi kendi adını taşıyan tepenin zirve düzlüğünde, yaralı olarak bir müddet saklandığı mağara ise tepenin güneybatı yamacındadır.
- Osmanlı akıncı beylerinden Nihal Oğulları, mülkleri olan ve günümüzde Kahraman, Kazan'a bağlı Çimşik ve Bitik köylerinin yıllık aşar vergisini Seyyid Hüseyin Gazi türbesine vakfeder.
- 11:00Evliya Çelebi'nin Ziyareti
- Seyyah-ı Alem Evliya Çelebi 1648 yılının ilk aylarında Gökçeyurt köyüne gelir ve bir gece konaklar.
- Sabah yola çıktıklarında tipiye tutulurlar ve Kavaklı yakınlarında bir eve sığınırlar, ertesi gün Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesine gelir ve ziyaretini seyahatnamesinde anlatır.
- Evliya Çelebi ikinci ziyaretinde türbe duvarına "Şubeyti yazar gelip ettik, dua ile niyazı bize himmet ede Hüseyin Gazi, Allah sırrını aziz etsin" yazar.
- 12:07Mamak'ın Tarihi Gelişimi
- 17. yüzyıldan sonra Seyyid Hüseyin Gazi Tekkesi'nin zaviyedarlığını Hacı Bayram-ı Veli Hazretlerinin neslinden olan kişiler yürütür.
- Malazgirt zaferinden sonra Ankara ve civarına Oğuz, Türkmen boylarına mensup kabileler Karaağaç, Yüreğir, Uzağı, Usunlar, Kutlu, Tekin, Kıbrıs, Bayındır, Kayaş, Arakiler Kızılca, Ortaköy, Odabaşı, Nenek, Bil, Ömer ve Hamcik köylerinde iskan edilir.
- Konargöçer, yörük kabileleri de mezralarda sakin olurlar ve daha sonra Mamak Bahçelerinde Mamak ve Gül Viran köyleri kurulur.
- 13:04Vakıflar ve Su Yolları
- Fütüvvet ve mürüvvet sahibi Ahi Ahmet ve Ahi Tuğra'ya Bayındır ve Kusunlar köyleri ile Hamurcık, Dutlu, Pınar, Beşpınar ve Emir İlyas mezraları mülk olarak verilir.
- Ahi Ahmed köylerinin gelirini Ankara'da yaptırdığı Yeşil Ahi Camii ve Medresesine vakfeder, neslinden kimse kalmaz ise Ahi Mama Vakfı'na yönetici tayin eder.
- Sultan II. Murad'ın veziri İshak Paşa yaptırdığı Şengülül Hamamı'na Ahi Mamak Değirmenini vakfeder ve Mamak Bahçelerinden Şengülül Hamamı'na su yolu yaptırır.
- 14:42Ankara'nın Tarihi Yapıları ve Vakıfları
- Kayaş bahçeleri Osmanlı tahrir defterlerinde Ankara şehrinin meyvehanesi olarak zikredilir ve Ankara vilayet salnamelerinde 38 çeşit armut, ceviz büyüklüğündeki vişne, üzüm çeşitleri ve meşhur Ankara balı övgüyle bahsedilir.
- Saniye Hatun, Hatip Çayı üzerine bir köprü yaptırır ve köprünün bakımı için para vakfı kurar, bu köprü yıllar sonra Saime Kadın olarak anılmaya başlar.
- Sedi Paşa Gülveren civarında Gül Kuran adında bir zaviye yaptırır ve vakıf kurar, Gülveren ve Gülseren isimleri bu dergahtan hatıra kalır.
- 15:43Osmanlı Dönemi Yapıları
- Yeğen Bey'in validesi Hemşire Kadın, Hacı Bayram-ı Veli türbesi'nde her gün Kur'an-ı Kerim okunması için Kayaşta bir su değirmeni vakfeder, zaman içinde bu değirmen bakımsızlıktan yıkılır.
- Büyük Kayaş semtindeki cami Seyyid Ömer bin Mehmet yakınındaki tarihi çeşme 1917 yılında Hacı Satılmış Ağa tarafından yaptırılır.
- Osmanlı döneminde yapılan Gökçeyurt Camii'nin yapımında antik çağlara ait yapı malzemeleri kullanılır, caminin güneyinde bulunan çeşme 1819 yılında Hatice Hatun, dere içinde ve suyu akmayan çeşme ise 1812 yılında Fatıma Hatun tarafından yaptırılır.
- 17:04Köylerin Tarihi ve Demiryolu
- 19. yüzyıla kadar Mamak, Karaağaç, Araplar, Gül, Viran, Mir, Ahur, Kusunlar, Ürel, Kayaş, Kutlu Düğün, Kıbrıs, Bayındır, Kızılcaköy, Gökçeyurt, Odabaşı, Lalahan, Ortaköy ve Uzağı köyleri Vala kazasına bağlıyken daha sonra İç Nahiyesine bağlanır.
- Sultan II. Abdülhamid Han'ın emriyle yapılan Anadolu-Bağdat demiryolu hattından ilk tren Ankara Garına Aralık 1892'de gelir.
- Ankara Garından doğu istikametine Hatip Çayı vadisi boyunca Dekovil hattı döşenir, bu hattın Kayaş ve Lalahan'dan geçerek Kızılırmak üzerinden Yahşihan'a, buradan da İzzeddin köyüne kadar gittiği belirtilir.
- 18:05Banliyö ve Metro Hizmetleri
- 1919 yılının Mayıs ayı başlarından itibaren Ankara-Kızılırmak arasında düzenli tren seferleri başlar.
- Mayıs 1928'de Ankaralıların Mamak ve Kayaş'taki mesire alanlarına ulaşımı için belli günlerde banliyö tren seferleri başlar.
- 1929 yılında Ankara-Kayaş arasında ilk yolcu taşımacılığına başlayan banliyö hattı hizmete girer ve istasyonlar inşa edilir, Nisan 2018'de de Sincan-Kayaş arasında metro konforunda banliyö hizmeti veren Başkent Ray hizmete girmiştir.
- 18:53Su Yolları ve Eğitim Kurumları
- Sultan II. Abdülhamid Han'ın iradesiyle ve özel bütçesinden karşıladığı parayla Ankara Valisi Abidin Paşa'nın gayretleri ile Elmadağ su yollarının onarımı yapılır, suyun dağıtımı için At Pazarında büyük bir maksim yaptırılarak şehre su dağıtılır.
- Sultan II. Abdülhamid'in emriyle Ürey Hanım Pınarından demir borularla Ankara şehir merkezine su getirilmesi için Hanımpınarı mevkiinde bir tören düzenlenir ve çalışmalar başlatılır.
- Milli Mücadele yıllarında Ankara'da ilk subay talimgahı 1 Temmuz 1920'de Abidin Paşa Köşkü ile civarında yapılan baraka ve tek katlı binalarda açılır, buradan mezun olan subaylar Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruzda cephelerde görev alır.
- 20:15Sağlık Kurumları ve Mesire Alanları
- Ankara Tıp Fakültesi Cebeci yerleşkesindeki binaların bir kısmı Ankara Gülhane Hastanesi'nin ilk hizmet binalarıdır, Sultan II. Abdülhamid'in emri üzerine İstanbul'da kurulan Gülhane Seri Riyad Hastanesi 1941 yılında eşyaları ve personeli ile Cebeci Merkez Hastanesi'ne nakledilir.
- Cebeci Hastanesi, Cumhuriyet'in ilanından sonra Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk tıp fakültesi olur.
- Demiryolu güzergahını takip eden Ankara-Kayseri karayolu boyunca değirmen, bostan, bahçe ve bağların bulunduğu Hatip Çayı vadisi Ankaralıların önemli mesire alanları olur, Samanlık, Balkiraz ve Tuzlu Çayır bağlarında düzensiz yapılaşma başlar.
- 21:06Mezarlıklar ve Eğitim Kurumları
- Günümüzde Şafaktepe Parkı'nın bulunduğu saha halk mezarlığı olarak kullanılır, 1926'da İstiklal Mahkemeleri tarafından idam edilen din alimi İskilipli Atıf Hoca, bir seveni tarafından gizlice bu kabristana defnedilir.
- Şafaktepe Halk Kabristanı yakınında Şüheda Kabristanı yani askeri şehitlik sahası tahsis edilir ve 1928 yılından itibaren defin yapılmaya başlanır, daha sonraki yıllarda Cebeci Askeri Şehitliği olarak yeniden düzenlenir.
- Günümüzde Mamak Belediyesi Kültür Merkezi olarak kullanılan Musiki Muallim Mektebi'nin inşaatına 1927 yılında başlanır, Ankara'nın en güzel binalarından biri ve Cebeci semtinin bir sureti olarak kabul edilen Musiki Muallim Mektebi 1929 yılında tamamlanarak eğitime açılır.
- 22:12Sanayi ve İmar Planları
- 1936 yılında Musiki Muallim Mektebi bünyesinde Ankara Devlet Konservatuvarı kurulur, 1930 yılında Kayaş'ta kapsül ve imla fabrikası hizmete girer.
- Alman mimar Hermann Yansen'in hazırladığı Ankara imar planı 1932 yılında uygulamaya geçer ve ilk planlı yapılaşma Demirli Bahçede başlar, 1935 yılında Mamak'ta gaz maske fabrikası açılır.
- 1943 yılında Kayaş Ankara Belediyesi sınırları içine alınır, 1950 yılından sonra demiryolu çevresinde gecekondu yapılaşması başlar, hızlı göç alan bölgenin bereketli bahçe ve bostanlarında ziraat yapılmaz ve plansız yapılaşmaya açılır.
- 23:05Mamak'ın Gelişimi
- 15 Haziran 1955'te Kayaş nahiye merkezi olur, 1971 yılında Kutlu Düğün'de belediye teşkilatı kurulur, Karaağaç köyü arazisine 28. Tümen Kışlalarının inşa edilmesiyle de Mamak Tümeni ve askeri cezaevi ile anılmaya başlar.
- Uzal Tepesi civarına açılan şehir çöplüğüyle Mamak sık sık gündeme gelir, 29 Kasım 1983'te Mamak ilçesi, 1984 yılında da Mamak Belediyesi kurulur.
- Günümüzde 66 mahallesi ile Mamak Ankara'nın nüfusu en yoğun ilçelerinden biridir.
- 23:57Günümüzdeki Mamak
- Aziz şehitlerimizin defnedildiği Cebeci Askeri Şehitliğinden sonra Ankara'nın büyükşehir kabristanlarından biri de Ortaköy'de bulunmaktadır.
- Kutlu Düğün, Kıbrısköy, Kusunlar, Kızılca, Gökçeyurt ve Ortaköy'de geleneksel yaşam ve kültür kısmen de olsa günlük hayatta sürdürülmektedir.
- Geçmişte yapılan yanlış şehirleşme ve yapılaşmayla gecekondusuyla anılan Mamak kentsel dönüşüm projeleri, yeni toplu konut projeleri ile Ankara'nın cazibe merkezlerinden biri haline geldi, hizmete açılan bilim, kültür merkezleri, aile merkezleri, sosyal ve sportif tesisleriyle, parklarıyla ismiyle müsemma Ankara'nın gül goncası olma yolundadır.