Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dr. Eşref Atabey jeoloji yüksek mühendisi tarafından sunulan bilgilendirici bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, Ankara ilinin içme suyu kaynakları, su ihtiyaçları ve sorunları hakkında kapsamlı bilgiler vermektedir.
- Video, Ankara'nın su kaynakları, su tüketimi, su kayıpları, su sorunu nedenleri, yer üstü ve yeraltı su kaynakları, akiferlerin dağılımı ve potansiyeli gibi konuları ele almaktadır. İçerik, içme suyu kaynakları (Kurt Boğazı, Çamlıdere, Kesikköprü, Elmadağ, Kahramankazan, Kavşakkaya, Kızılcahamam, Akyar, Erakkaya ve Çubuk-2 barajları), tarımsal sulama, endüstriyel su kullanımı ve atık su arıtma tesisleri hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır.
- Videoda ayrıca Ankara'daki su kirliliği sorunları, gübre ve tarımsal ilaç kirliliğinden asbestli çimento borularının sağlık risklerine, kömür havzaları ve jeotermal kaynaklara kadar çeşitli konular incelenmektedir. 2021 yılı Ocak ayı analiz sonuçlarına göre Ankara içme suyunun kalitesi değerlendirilmekte ve su krizi riskine karşı alınması gereken önlemler önerilmektedir.
- 01:32Ankara İli İçme Suyu İhtiyacı
- Ankara ili 2020 yılına göre 524 hektometreküp yıl içme ve kullanma suyu ihtiyacı vardır ve mevcut kaynakların toplamı 797 hektometreküp yıldır.
- Ankara'da kişi başı günlük su tüketimi 237 litredir ve ilin günlük su tüketimi 1 milyar 342 milyon 207 bin 314 litre olmaktadır.
- Belediyeler bireylere günde en az 25 litre, ayda 6000 litre su vermek zorundadır ve Ankara'nın toplam nüfusuna göre günlük su ihtiyacı en az 141 milyon 583 bin 50 bin litredir.
- 03:21Su Kayıpları ve Su Sorunu Nedenleri
- 2020 yılı içme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıpları yıllık raporuna göre yıllık arıtılan su miktarı 487 milyon 533 bin 370 metreküp yıl, yıllık dağıtım sistemine verilen toplam su miktarı da aynı miktar olup, yıllık su tüketim miktarı 302 milyon 467 bin 497 metreküp yıl, su kayıp miktarı ise 185 milyon 65 bin 873 metreküp yıl olmuştur.
- Ankara ili su sorunu nedenleri arasında jeolojik yapının su tutma kapasitesinin zayıf olması, doğa olayları, iklim değişikliği, yağışların yetersizliği ve kuraklık, mevcut su kaynaklarının ihtiyaçlara cevap verememesi, sanayi kaynaklı yeraltı suyunun aşırı çekimi, tarım topraklarının tahrip edilmesi, orman ve tabiatın tahrip edilmesi, madencilik faaliyetleri, çevre kirli problemleri, su kaçakları, tarımsal sulama ve gübreleme, suyun bilinçsiz kullanımı ve su kirletilmesi bulunmaktadır.
- 06:12Yerüstü Suyu Potansiyeli
- Ankara ili Türkiye'deki üç akarsu havzası içinde kalmaktadır: Sakarya, Kızılırmak ve Konya Kapalı Havzaları.
- Ankara'daki en önemli akarsular ve kolları: Kızılırmak Nehri (Terme Çayı ve Balaban Çayı), Sakarya Nehri (Aladağ Çayı, Nalderesi, Girmir Çayı ve Ankara Çayı), Peçenek Özü Çayı'dır.
- Ankara ili sınırları dahilindeki akarsu yüzeyleri toplam alanı 4.385 hektardır ve akarsuların ortalama debileri: İlk Çıkışı toplam ortalama akım 5.430 hektometreküp yıl, Sakarya Nehri 2.900 hektometreküp yıl, Kızılırmak Nehri 2.500 hektometreküp yıl, Peçenek Özü Çayı 30 hektometreküp yıldır.
- 07:44Barajlar ve Göller
- İçme suyu sağlayan barajlar: Kurtboğazı, Çamlıdere, Kesikköprü, Çubuk 2, Elmadağ, Kargalı Yeraltı Barajı, Kahramankazan, Kavşakkaya, Kızılcahamam, Akyar ve Erakkaya Barajları, Asartepe, Peçenek, Kalecik Barajları ile Malı Boğazı Barajları sulama amaçlıdır.
- Kesikköprü, Hirfanlı ile Sarıyer Barajları enerji amaçlı kullanılmaktadır.
- Ankara il sınırları içinde Gölbaşı ilçe merkezinde Mogan ve Eymir Gölü, Şerefli Koster ilçe sınırları içinde Tuz Gölü bulunmaktadır.
- 08:31Göletler ve Sulama Sistemleri
- Ankara ilinde sulama amaçlı birçok gölet bulunmaktadır: Çanlı, Kızılca, Kösrelik, Bu Buçuk, Üçbaş, Aşağı Kara Ören, Kırköy, Karagüy, Çeştepe, Aşağı Höyüktepe, İyidir, Çam Alan, Öğrenci, Köprüdere, Bayındır, Tekirler, Doğanözü, Ozanköy, Belenalan, Çalta, Yukarı Çavundur, Gökler ve Kınık Göletler.
- Akıncı-Mürted Ovası'nda Köprüköy-Kalecik Pompacıları ile Gökçeören Pompa Sulaması ve Ayaş Asartepe Sulaması bulunmaktadır.
- 09:36Kayaç Türü Dağılımı ve Akiferlerin Dağılımı
- Ankara ilinde Hatip, Kahramankazan, Çubuk ovaları ile Şerefli-Koçhisar güneyinde jeoloji haritasında görülen gri alanlar alüvyon kaya birimidir ve taneli ortam akifer özelliğindedir.
- Haymana, Gölbaşı, Elmadağ, Mamak ve Kaleci hattı ile Evren ilçesi çevresi, Allah'ın ilçesi, batı ve kuzeybatısı farklı yaşta mamatik, metamorfik ve sedimanter kaya birimleridir ve erimeli, az erimeli ve erimesiz çatlaklık kaya ortam akifer niteliğindedir.
- Ankara ilinin kuzeyinde kalan Güdül, Çamlıdere, Kızılcahamam ve Çubuk ilçeleri çevresi tamamen volkanik kayalarla kaplıdır ve sarı-açık sarı alanlar Miyosen-Pilsen yaşlı kaya birimleri olup, genellikle kaya ortam akifer niteliğindedir.
- 10:56Akiferlerin Potansiyeli
- 2009 yılına göre Hatip Ovası Alüvyon Akiferi 33 milyon metreküp yıl, Kahramankazan Ova Çayı Alüvyon Akiferi 10 milyon metreküp yıl, Çubuk Ovası Alüvyon Akiferi 9 milyon metreküp yıl, İnce Kireçtaşları Akiferi 6 milyon metreküp yıl, Mamak Kayaş Alüvyonları 3 milyon metreküp yıl olmak üzere toplam 61 milyon metreküp yıldır.
- Çayyolu mevkiinde Eskişehir yolu boyunca yer alan kireçtaşları az miktarda da olsa uygun nitelikte yeraltı suyu taşır ve Gölbaşı Ovası ortalarında bir miktar yeraltı suyu bulunmaktadır.
- Tüm bu akiferler geometrik yapıları ve hidrolik iletkenlik değerleri sayesinde en az 250-250 milyon metreküp dinamik ve statik yeraltı suyu potansiyeline sahiptirler.
- 13:53Doğal Kaynak Suları ve Yeraltı Suyu Seviyeleri
- Ankara ilinde birçok doğal kaynak suyu çıkışları bulunmaktadır ve bunların adları, bulunduğu yeri, litolojileri ile debileri çizelgede verilmiştir.
- 2018 yılında yapılan ölçümlere göre Çubuk Ovası, Kahramankazan Ovası, Kızılırmak ve yan kolları ile Ankara Çayı ve yan kolları boyunca uzanan alüvyon-akferler yeraltı suyu seviyeleri 0,50 ile 1,15 metre arasında değişmektedir.
- Yamaç arazilerde yer alan akiferlerde özellikle kota bağlı olarak bu seviyeler 5 ile 80 metre arasındadır.
- 14:55Su Temin Amaçlı Sondaj Kuyuları
- 2009 yılına göre Ankara dahilinde sulama amacıyla kullanılan 150'den fazla su temin amaçlı sondaj kuyusu mevcuttur.
- Bu kuyuların birçoğu demir, mangan, arsenik gibi ağır metallerce kirlenmiştir ve bu suların sadece çim sulamalarında kullanılması gerekir.
- Sebze ve meyve ağaçlarının sulanmasında kullanılması uygun değildir.
- 15:37Ankara İli Yeraltı Sularının Kullanımı
- Ankara ili yeşil alanlarının büyük bir bölümünün su ihtiyacı yeraltı suyundan karşılanmaktadır.
- 2009 yılına göre akifer özelliğine sahip alanlarda açılacak kuyular ile yıllık beslenim kadar su çekilmelidir.
- Akfelerde beslenimden fazla suyun çekilmesi ve yeterli yağış olmaması halinde formasyonda sıkışma sonucu depolama alanının azalması kaçınılmazdır.
- 16:36Yeraltı Sularının Kirlilik Riski
- Hatip Ovası akif'inde sanayi ve evsel atıklarla kirletilme olmamalıdır.
- Ankara Çayı içinden sadece yağmur suları ve yeraltı suyundan boşalım sağlanmalıdır.
- Çayyolu ve ince kireçtaşların açılacak su temin amaçlı sondaj kuyularında yüzeyden itibaren yeterli miktarda tecrit yapılarak kireçtaşı akiferinin yüzeysel kirlilikten korunması gerekir.
- 17:32İçme Suyu Kaynakları
- Ankara iline Kurt Boğazı, Çamlıdere, Kesikköprü barajları, Elmadağ Kargalı yeraltı barajı, Kahramankazan, Kavşakkaya, Kızılcahamam, Akyar ve Erakkaya barajları, Çubuk-2 barajlarından içme suyu sağlanmaktadır.
- Kesikköprü barajı ile İvedik içme suyu arıtma tesisi arasında her biri 128 kilometre uzunluğunda toplam 384 kilometrelik üç ayrı boru hattı mevcuttur.
- Kızılırmak sistemi 2009 yılı Şubat ayından itibaren kullanılmıştır ve 2014 yılı Haziran ayından sonra Kesikköprü barajlardan gelen suyla harmanlanarak İvedik içme suyu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra şebekeye verilmiştir.
- 19:47Su Kullanım Dağılımı
- Ankara ili'nde 2009 yılı belediyeler tarafından içmeye kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere temin edilen su miktarının kaynaklara göre dağılımı grafikte gösterilmiştir.
- Tarımsal sulama ve endüstriyel su kullanımı için farklı kaynaklar kullanılmaktadır.
- Polatlı ile ikinci ve üçüncü organize sanayi bölgelerinin su ihtiyacı bölgedeki yeraltı sularından karşılanmaktadır, diğer organize sanayi bölgelerinin suyu şehir şebeke suyundan karşılanmaktadır.
- 20:38Yeraltı Suyu Potansiyeli ve Kirlilik
- Yeraltı suyu rezervlerinin su kimyası ve kirlilik potansiyeli tüm akiferler taşıdığı yeraltı suları, jeolojik formasyon, litolojik özelliklerinden dolayı içme, kullanma ve sulama suyuna uygun niteliktedir.
- 2009 yılına göre Ankara ilinin statik ve dinamik yeraltı suyu potansiyeli 200-250 milyon metreküp dikkate alınmalıdır.
- İlin kanalizasyon suları, sanayi atıkları, hatta tarımsal faaliyetlerde kullanılan gübre nedeniyle söz konusu akiferler kirletilmiş ve günümüzde akiferlerin büyük bölümü kullanılamaz hale gelmiştir.
- 22:02Kirlilik Riski Taşıyan Akiferler
- 2009 yılına göre kuyular bakteriyolojik yönden kirli olduğu gibi mangan ve demir oranlarının yüksek olması ve yer yer arsenik bulunması nedeniyle kimyasal olarak da kirlenme mevcuttur.
- Yeşil yuvarlak alan Çayyolu Beytepe temiz yeraltı suyu havzası, mor yuvarlak alan ise Hatip Ovası kirli yeraltı suyu havzasıdır.
- Ankara'da tek kirlilik riski taşımayan Kahramankazan ilçesi Ova Çayı alüvyon akiferi'nin yok olma sebebi ise alüvyonun kum ve çakıl malzemesinin agrega malzemesi olarak işletilmesidir.
- 22:51Alüvyon Akiferi ve Kirlilik Riski
- 2009 yılına göre yaklaşık 35 ile 40 metre kalınlıkta olan alüvyonların kum ve çakıl malzemesinin alınması sonucunda bazı yerlerde yeraltı suyu tablası yüzeylenerek birçok yerde 25 metreye kadar derin göller oluşurken, hemen yanı başında da yeni tepeler oluşmuştur.
- Çubuk Ovası alüvyon akiferi ile ince kireçtaşı akerleri de bu sahalardaki yoğun yapılaşmalar sonucu aynı kirlilik risklerini taşırlar.
- Bu sahalarda yoğun betonlaşma nedeniyle süzülme alanları da daralmakta ve yağışlardan akerleri olan beslenim azalmaktadır.
- 24:03İçme Suyu Aritma Tesisleri
- Ankara şehir merkezi ve ilçe merkezlerini besleyen toplam dokuz adet su arıtma tesisi bulunmaktadır.
- İvedik içme suyu arıtma tesisi üç etabının toplam kapasitesi 1.692.000 metreküp gündür.
- Çubuk içme suyu arıtma tesisi 70.000 metreküp gün, Kahramankazan içme suyu arıtma tesisi 30.000 metreküp gün, Beypazarı içme suyu arıtma tesisi 7.000 metreküp gün, Kesikköprü Tepeköy içme suyu arıtma tesisi, Pursaklar içme suyu arıtma tesisi 75.000 metreküp gün, Şerefli Koster içme suyu arıtma tesisi 26.395 metreküp gün, Polatlı Yüzük Başı içme suyu arıtma tesisi 28.800 metreküp gün, Balla Karadalak içme suyu arıtma tesisi 15 mahalleyi beslemektedir.
- 25:36Paket İçme Suyu Aritma Tesisleri
- Ankara ilinde 108 adet paket içme suyu arıtma tesisi bulunmaktadır.
- Membran filtrasyon paket arıtma olan mahalleler ve kum filtrasyon paket arıtma olan mahalleler çizelgede verilmiştir.
- Su kirli toplam 11 adet organize sanayi bölgesi bulunan Ankara ilinde faaliyet gösteren sanayi siteleri de üretim sektörünün gruplandığı alanlar olarak görülmektedir.
- 26:20Atık Su Aritma Tesisleri
- ASKI Tatlar atık su arıtma tesisi Ankara il merkezinin hem evsel hem de dört adet organize sanayi bölgesi'nin atık sularını arıtmak da ve Ankara Çayına deşarj etmektedir.
- 2009 yılına göre 25 ilçenin 9 tanesinin atık suları Çankaya, Altındağ, Keçiören, Bursaklar, Yenimahalle, Mamak, Etimesgut, Sincan, Gölbaşı askıya ait kanalizasyon sistemine bağlıdır ve Sincan ilçesi Tatlar mevkiinde bulunan merkezi atık su arıtma tesisinde arıtılarak Ankara Çayına deşarj edilmektedir.
- Ankara Çayı kollarıyla Sakarya nehrine doğrudan atık su deşarj eden işletmeler hem su kirliliği kontrolü yönetmeliği hem de çevre mevzuatındaki diğer yönetmelikler kapsamında denetlenmektedir.
- 27:48Atık Su Aritma Tesisleri Detayları
- Ankara merkezi atık su arıtma tesisi 765.000 metreküp gün kapasitelidir.
- Çubuk atık su arıtma tesisi 25.680 metreküp gün, Karaköy atık su arıtma tesisi 41.818 metreküp gün, Polatlı atık su arıtma tesisi 19.872 metreküp gün, Ayaş atık su arıtma tesisi 6.172 metreküp gün, Kahramankazan atık su arıtma tesisi 10.289 metreküp gün, Elmadağ atıksu arıtma tesisi 4.951 metreküp gün, Turkuaz atıksu arıtma tesisi 4.000 metreküp gün, Hasanoğlan atık su arıtma tesisi 3.000 metreküp gün, Tacık Kuzeydoğu atık su arıtma tesisi 4.000 metreküp gün, Yaprakcık Güneybatı atık su arıtma tesisi 4.000 metreküp gün, Haymana atık su arıtma tesisi 2.529 metreküp gün, Kalecik atık su arıtma tesisi 2.500 metreküp gün, Çayırhan atık su arıtma tesisi 1.500 metreküp gün, Nallıhan atık su arıtma tesisi 1.500 metreküp gün, Evren atık su arıtma tesisi 1.000 metreküp gün kapasiteli paket atık su arıtma tesisleri bulunmaktadır.
- 30:38Gübre ve Tarımsal İlaç Kirliliği
- 2009 yılında kullanılan ticari gübre tüketiminin bitki besin maddesi bazında toplam 774.307 ton olduğu görülmektedir.
- 2009 yılında tarımda kullanılan tarımsal ilaçların toplam kullanım miktarı 295.588 ton olarak belirlenmiştir.
- 31:17Asbestli Çimento ve Su Boruları
- Asbestli çimento, içme suyu boruları, asbest lif ve tozları uzun süre solunduğunda akciğer zarı kanserine (mezottolimaya) yol açmaktadır.
- İngiltere'de 82 asbestli çimento borularından geçen içme suyu incelenmiş ve suda saptanan asbest liflerinin doğal kaynaklara bağlanmadığı, somut olarak asbestli çimento borularından kaynaklandığı ortaya koymuştur.
- Kanada'da yapılan bir araştırmada dağıtım şebekelerindeki su borularından kızıl türü asbest lifleri baskın olduğu tespit edilmiştir.
- 32:15Asbestli Su Borularının Tehlikeleri
- Asbest lifler şeffaf olduklarından suda görülmez, duş alma ve seyyar ev nemlendiricilerinde asbestle kirlenmiş su kullanımı liflerin kolaylıkla havaya karıştığını ve solunabilir olduğunu göstermiştir.
- Bazı evlerde bu cihazlarda havada maruz kalma düzeyi 0,20 lif santimetrekareyi aşan hava asbest derişimleri bulunmuştur.
- Türkiye'de en sık görüleni su borularının deforme olması, parçalanma ve bakım sırasında 5,50 ile 8 milimetre uzunluğundaki lifler ile daha küçük boyutta toz halinde olan asbest liflerinin suya geçebilme ihtimalidir.
- 33:22Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin Asbestli Boruları Değiştirme Çalışmaları
- Ankara Büyükşehir Belediyesi asbestli çimento borularını değiştiriyor ve bu boruların zaman zaman patlamalarında, tamiratlar sırasında asbest lifleri tehlikesi olmaktadır.
- Temmuz 2020 tarihi itibarıyla toplam 220 kilometre asbestli boru değişmesi süreci başlatılarak bir yıl içinde değiştirilmesi planlanmıştır.
- Asbestli çimentosu borularının değiştirileceği 13 ilçe: Polatlı (26 kilometre), Şerefli Koçhisar (5 kilometre), Evren (35 kilometre), Beypazarı (50 kilometre), Haymana (5 kilometre), Akyurt (10 kilometre), Kızılcahamam (2,5 kilometre), Kahramankazan (5 kilometre), Ayaş (9,30 kilometre), Elmadağ (11,20 kilometre), Çubuk (22 kilometre), Nalıan (15 kilometre), Keçiören (24 kilometre).
- 35:11Kömür Havzaları ve Su Kalitesi
- Ankara ilinde Miyosen biliyor-sen yaşında görsel kaya birimleri bünyesinde kömürlü zonlar barındırmaktadır.
- Beypazarı ilçesi Çayırhan lit kömüründe 82,50 ppm arsenik saptanmıştır ve kömürlerde arsen'in kaynağını teşkil eden prit mineralleri bulunmaktadır.
- Kömür havzalarında açılan kuyu sularının uzun süre tüketilmesi Balkan endemik nefropatisi hastalığına yol açabilecektir.
- 36:55Kaplıca Jeotermal Kaynaklarda Arsenik, Bor, Florür ve Radon Gazı
- Ankara ilindeki jeotermal sıcak su kaynakları haritada kırmızı işaretli gösterilmiştir ve toplam 36 sıcak su kaynağı bulunmaktadır.
- Ankara ile sıcak sularda florür oranı 0,50 ile 2,50 miligram litre arasında değişmektedir ve içme suyunda florür 1,5 miligram litre üzerinde olduğunda ve uzun süre içilmesi durumunda diş ve iskelet flosu yapmaktadır.
- Ankara ilindeki sıcak sularda bor erişimi 19,50 miligram litre kadar çıkmaktadır ve sıcak sularda ve içmecelerde radon gazı bulunur.
- 39:05Yeraltı Suyun Kimyasal Bileşimi
- Yeraltı suyun kimyasal bileşimi, içerdiği mineraller, içerisinde hareket ettiği ya da depolandığı kayaçların kimyası ile yakından ilgilidir.
- Ankara ilinde volkanik ve granit kayalarından çıkan kaynak sularının çoğu kalsiyum bikarbonatlı, tatlı ve yumuşaktır.
- Gölbaşı ovası ortalarında bir miktar yeraltı suyu bulunmaktadır ancak yüksek bor ve tuzluk nedeniyle içme suyu için uygun değildir.
- 40:19Ankara İçme Suyu Kalitesi
- Ankara içme suyu kalitesi, geleceğe yönelik içme suyu temini yatırımlarının yetersizliği ve özellikle 2008 ile 2009 yıllarında kuraklığa bağlı Ankara'da su yetersizliği yaşanmasıyla Kızılırmak nehri üzerindeki Kesik Köprü Barajından içme suyu temin edilmiştir.
- 2008 yılında Ankara merkez ilçelerde şebeke sularında sülfat 240 miligram litre hatta sınırı aşıyordu ve elektrik iletkenliği 1100 ile 1200 mikrosiemens santimetre dolayındaydı.
- 2021 yılı Ocak ayı analizlerine göre Ankara içme suyunun elektrik iletkenliği 79,5 mikrosimes santimetre, klorür 109,30 miligram litre, sülfat 125 miligram litre, sodyum 90 miligram litre, nitrat 1,10 miligram litre, alüminyum 42 mikrogram litre, demir 4,50 mikrogram litre, krom 2,80 mikrogram litre, nikel 3,70 mikrogram litre, selenyum 1 mikrogram litre saptanmıştır.
- 42:54Önlemler
- Ankara ile su krizi riskine karşı su sorunu nedenleri ortadan kaldırılmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
- Su yönetimi sağlıklı yapılmalı, suya duyarlı kentsel tasarım planlanmalı, su temini yöntemlerinden yağmur suyu hasadı yapılmalı ve hidro paneller kullanılmalıdır.
- İlin su ayak izi hesaplanarak geleceğe yönelik planlamalar yapılmalı ve en önemlisi su tasarrufu yapılmalıdır.