Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Amasya ve Merzifon şehirlerinin tarihi ve kültürel mirasını tanıtan kapsamlı bir belgesel formatındadır.
- Video, Amasya'nın coğrafi konumu ve doğal güzellikleriyle başlayıp, Hititlerden Osmanlılar dönemine kadar şehrin tarihsel gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır. Ardından şehrin önemli mimari eserleri (kral kaya mezarları, Aynalı Mağara, Harşena Kalesi, Sultan II. Beyazıt Külliyesi, Pir Mehmet Çelebi Camii, Kara Mustafa Paşa Camii, Abide Hatun Camii) detaylı olarak tanıtılmaktadır. Son bölümde ise Borabay Gölü'nün doğal güzellikleri, şehrin doğumu ve batımı, köprüleri ve Yeşil İrmak gösterilmektedir.
- Video, Amasya'nın mutlaka gezilmesi gereken illerin başında geldiği bilgisiyle sonlanmakta ve şehrin tarihi önemi vurgulanmaktadır.
- 00:48Amasya'nın Genel Tanıtımı
- Amasya, Yavuz Sultan Selim ve İkinci Murad'ın doğduğu, Yeşil Irmağın ikiye bölerek içinden akıp gittiği, İpekyolu güzergahı üzerinde bulunan bir şehirdir.
- Anadolu'nun nadide incilerinden biri olan bu şehir, Osmanlı sultanlarından çoğunun şehzadelik dönemlerini yaşadıkları yer olarak bilinir.
- Amasya, tarihin, bilimin, musikinin tüm kültür ve sanat değerlerinin beşiği olup, Osmanlıyı cumhuriyete taşıyan değerlerin yetiştiği, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nda milli iradenin oluştuğu önemli bir ildir.
- 01:55Amasya'nın Tarihi Kökenleri
- Doğu ve Batı Karadeniz bölgesi arasında yer alan Amasya'nın ilk kurucularının Hititler olduğu söylenir, ancak daha çok Selçuklu ve Osmanlı kimliği taşır.
- Roma'ya ait çok az eser varken, Pontuslulardan sadece ölüm izleri kalmış, Pontus Krallığının ölüm anıtları olan kral mezarları Amasya Kalesi'nin beline kuşandırılmıştır.
- Harşena Kalesi'nin eteklerinde, yerden 20-25 metre yükseklikte düz bir duvar halinde yükselen kalker kayalara oyulmuş kral kaya mezarları bulunur.
- 04:32Amasya'nın Önemli Mağaraları
- Amasya Vadisi'nde yer alan mağaralardan en önemlisi ve en meşhuru Aynalı Mağaradır, buranın mezar olmadığı, Hz. İsa'nın havarilerinden birinin mekani olduğu söylenir.
- Aynalı Mağara, yekpare kayadan oyularak yapılmış, yerden 10-15 metre yüksekliğe ulaşan ve gün ışığı vurduğunda parladığı için bu adı almıştır.
- Amasya, dağların arasını yarıp kıvrıla kıvrıla akan Yeşil Irmağın açtığı vadinin korunmaya en elverişli yerinde kurulmuş, Çakallar Dağı ile Harşena Dağı arasında ana kucağındaymış gibi oturmuştur.
- 05:47Amasya'nın Tarihsel Gelişimi
- Milattan önce 26 yıllarında Pontuslular Amasya'yı Romalılara bırakmış, M.S. 395'te Bizanslılara kalmış, 1075'te Türklerin eline geçmiştir.
- Danişmendliler, Selçuklular, İlhanlılar, Ertana Beyliği burada hüküm sürmüş, sonunda 1387'de Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı hakimiyetine teslim olmuştur.
- 1402'de Timur Tufanına uğrayan Anadolu'nun kurtarıcı ve yeniden kurucu üssü olan Amasya, valisi Çelebi Mehmed tarafından Anadolu birliğini ve Osmanlı bütünlüğünü burada tutunarak gerçekleştirmiştir.
- 06:50Amasya'nın Şehzadeler Şehri Olarak Önemi
- Osmanlı döneminde çok önemli bir yer olan Amasya, şehzadeler şehri olarak şöhret kazanmış, bir ilim ve ümran beldesi olmuştur.
- Sultan Çelebi Mehmed'den itibaren Osmanlı tahtına geçen Sultanlardan II. Murad, II. Mehmed, II. Beyazıd, II. Murad burada valilik yapmış, II. Murad'ın oğlu Alaaddin, II. Beyazıd'ın oğlu Ahmed, Kanuni'nin oğulları Mustafa ve Beyazıt gibi şehzadeler de Amasya'da idarecilik yapmıştır.
- Şehzade Mustafa'nın öldürülmesinden sonra İstanbul'a daha yakın olan şehzade sancaklarının artması, Amasya'nın uzak olması sebebiyle 16. yüzyıl ortalarından sonra şehir bu özelliğini kaybetmiş, merkez tayin edilen sancak beyleri tarafından idare edilir olmuştur.
- 08:14Amasya Kalesi
- Amasya, Harşena Dağı Yeşil Irmak demek, Harşena Dağı da kale demektir; Arap tarihçilerine göre bu kale Türk Hakanı Karsan Han, Batılı tarihçilere göre ise Pontus Kralı Mitradat tarafından yaptırılmıştır.
- Hemen hemen bütün dağı kucaklayan kaleden günümüze çok az iz kalmış, kalenin duvar ve kuleleri kesme taştan yapılmıştır.
- Evliya Çelebi, bu tepedeki yapının beş köşeli bir kale olduğunu ve içinde eski tarz bir sarayla barut depoları ve sarnıçlar bulunduğunu yazar; Selçuklu hükümdarı Rükneddin Kılıç Arslan, buradaki sarayda bir müddet oturmuştur.
- 09:54Amasya'nın Önemli Türbeleri
- Amasya Türk tarihine ilk mührü vuranlardan biri İltekin Gazi'dir, ondan bize kalan bir köprü ve bir yurt vardır.
- İltekin Türbesi, bağlarının üstünde, dağın eteğinde dört taş direk üzerine oturtulmuş silindirik taş bir kubbedir; içinde Danişmend vezirlerinden Nasiruddevle İltekin el-Artuki ve onun oğlu Emir Hüsamuddevle Hasan Gazi metfun olup, önceleri her sene Şaban ayının ilk günlerinde büyük bir kalabalık tarafından ziyaret olunur idi.
- Çağlayan Köprü diye anılan İltekin Türbesi Danişment İltekin Gazi tarafından 1076'da yaptırılmış, İltekin Gazi Köprüsü 1983'te restore edilmiş ama türbe ihmal edilmiş.
- 11:35Amasya'nın Diğer Önemli Eserleri
- Amasya'da ihmal kurbanı bir başka türbede Halife Gazi Türbesi 1974'te tamir edilip 1985'te çevre düzenlemesi yapıldığı halde durumu pek iç açıcı değil.
- I. Sultan Mesut Türbesi müzenin lütfuna uğramış da bakımlı kalmış, burada Selçuklu şehzadelerinin yattığı da söylenir; 1974'te tamir edilen türbe, Amasya Müzesi'nin mumyalar bölümü olarak kullanılıyor.
- Amasya'nın en eski tarih miraslarından biri de Danişmendli Fetih Gazi tarafından 1116'da camiye çevrilen kilisedir; Bizans İmparatoru Focas tarafından kızı Irina için yaptırılan bu kilisenin minaresi camiye çevrildiği tarihten kalma.
- 13:21Amasya'nın Camileri
- Fethiye Camii'nden kaleye doğru bakıldığında Burmalı Minare, Saraçhane Camii, Kızlar Sarayı ve Kral Kaya Mezarlarını birlikte görürsünüz; aynı doğrultuda Burmalı ile Saraçhane arasında Taşhan ve Bedesten de görülebilir.
- Burmalı Minare Camii, Selçuklu Sultanı İkinci Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında vezir Ferruh ve kardeşi Haznedar Yusuf tarafından yaptırılmış, 1730'da yanan caminin ahşap minaresi taştan ve burmalı olarak yaptırılır.
- Amasya'da ilk Osmanlı eseri olduğu söylenen Gümüşlü Cami, 1326'da Tacettin Mahmut Çelebi tarafından yaptırılmış, 1688'de Gümüş Cüzzade İbrahim Paşa köklü bir tamirattan geçirtir ve ondan sonra da cami onun adıyla anılır.
- 14:47Amasya'nın Diğer Önemli Yapıları
- Amasya'yı Yeşilırmak'ın güneybatısından Görgüç Paşa, güneydoğusundan da Beyazıt Paşa Camileri iki manevi burç gibi kuşatır.
- Beyazıt Paşa Camii, Amasya Emiri Yahşi Beyzade Beyazıt Paşa tarafından 1414 yılında yaptırılır; Amasya'da bulunan abideler arasında mimarı bilinen tek eserdir.
- Yörgüç Paşa Camii, Sultan II. Murad'ın vezirlerinden Atabey Abdullahoğlu Yörgüç Paşa tarafından 1428 yılında yaptırılır; medrese ve imaretten iz kalmamış, külliyeden kalan sadece Yörgüç Paşa Camii'dir.
- 18:00Amasya'nın Mimari Mirası
- Amasya'da şehir merkezinde Selçuklu ve Osmanlı mimari eserleri ile Yeşilırmak sahil şeridindeki Osmanlı dönemi sivil mimari örnekleri dikkat çeker.
- Yalıboyu adı verilen Yeşilırmak sahil şeridinde, ortak plan ve cephe üzerine inşa edilmiş cumbalı, üçlü pencereli ferah Türk evleri, Yeşilırmak ve Kral Kaya mezarlarıyla mükemmel bir tablo oluşturur.
- 18:34Hazeranlar Konağı
- Hatuniye Camii'nin doğusunda yer alan Hazeranlar Konağı, 1872'de inşa edilen Osmanlı döneminin en zarif sivil mimari örneğidir.
- Konağın bodrum katı ahşap dileklerle suların seviyesine kadar yükseltilmiş, giriş katı ve üst kat asıl kütleyi oluşturur.
- Konağın güney cephesinde simetri hakim, üst katta köşe odalarında gerçekleştirilen çıkmalar cepheye canlılık kazandırır.
- Konağın katlarında oturma ve yatak odaları, avlu, kahve odası, ocaklı oda, ebeveyn ve selamlık odaları bulunur.
- Bu konak Defterdar Hasan Talat Efendi tarafından kız kardeşi Hazeran Hanım adına yaptırılmış, 1976'da kamulaştırılıp 1980-81 yılları arasında restore edilmiştir.
- 21:45Sultan II. Beyazıt Külliyesi
- Amasya'nın en büyük tarihi eseri Sultan II. Beyazıt Külliyesi, 1485'te Sultan II. Beyazıt adına kurulmuş olup cami, medrese, imaret, tabhane, türbe ve şadırvandan ibarettir.
- Külliye, Bursa üslubu denilen yan mekanlı camilerle klasik devir camilerinin başlangıcı kabul edilmese de Edirne'deki Beyazıt Camii gibi klasik eserleri öncü sayılmıştır.
- Külliyeyi büyük bir avlu duvarı çevreler, avlu içinde caminin batısındaki U planlı yapı medrese, doğudaki L planlı yapı ise imaret ve tavhanedir.
- Cami beş kubbeli bir cemaat yerine sahip, geniş bir kemerle birbirine bağlanan arka arkaya iki kubbeli bir mekan ve buraya açılan yan mekanlardan ibarettir.
- Doğu tarafındaki minare renkli taşlarla yivli, batıdaki ise palmentlerle süslü olarak yapılmış, her iki minare hizasındaki yeşil çınarların külliye ile yaşıt oldukları sanılıyor.
- 23:34Amasya'daki Diğer Camiler
- Pir Mehmet Çelebi Camii (Pazar Camii) 1495 yılında inşa edilmiş, Hızır Paşa Camii ise tam bilinmeyen bir tarihte şehrin kıyısında kalmıştır.
- Sofular Abdullah Paşa Camii, Sultan II. Beyazıd'ın beylerbeyi Abdullah Paşa tarafından 1502 yılında yaptırılmıştır.
- Sultan II. Beyazıd'ın oğlu Şehzade Ahmed'in lalası Mehmed Paşa tarafından 1486'da yaptırılan geniş külliyeden hemen hemen sadece cami kalmış, medrese, imaret, tabhane ve han yoktur.
- Savadiye Deresi'nin sağ kıyısında bulunan Şirvanlı Cami, 19. yüzyılda Amasya'da barok stilinde yapılmış tek camidir ve Kafkasya'nın Karabağ ve Şirvan şehirlerinden gelen göçmenlerden toplanan yardımlarla Şeyh Hacı Mahmut Efendi tarafından yaptırılmıştır.
- 25:37Amasya'daki Diğer Tarihi Yapılar
- Amasya'nın Çile Yurdu Çilehane veya Yakup Camii, Danişmendlilerin hakimiyetinden itibaren nice sultan ve komutanların ikamet merkezi olmuş, Osmanlı hanedanı tarafından 350 yıl kullanılmıştır.
- 1413 yıllarında Çilehane Camii'ni Osmanlı emirlerinden Yakup Paşa inşa ettirmiş, burası Amasya'da bulunan yan mekanlı camilerin ilki kabul edilir.
- Harşena Dağı'nın doğusunda, Şamlar Mahallesi'nin Bahçeler İçi mevkiinde bulunan Ağa Medresesi, 1488'de II. Beyazıt'ın kapı ağlarından Hüseyin Ağa'nın kurduğu sekizgen planlı bir medrese olup Türk mimarisinde bir istisna teşkil eder.
- Kapı Ağa Medresesi'nin yukarı taraflarında Şamlar Camii'ni Danişmentlilerden Melikgazi yaptırmıştır.
- Pir İlyas Türbesi 1486'da Gümüşlüzade Ahmet Bey tarafından yaptırılmış, II. Beyazıt türbeyi kagir hale getirmiştir.
- Bedesten 1483'te Beyazıt'ın kapı ağası Hüseyin Ağa tarafından yaptırılmış, Taş Hansa ise 1758'de Amasya mutasarrıfı Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.
- 29:06Ziyaret Köyü ve Darüşşifa
- Amasya'da günün yaşandığı yerlerden biri Ziyaret Köyü'dür, burada sular saltanatı vardır ve ağaçların gölgesine sığınanlar semaver buğuları içinde çaylarını yudumlarken günün yorgunluğunu atmaya çalışıyorlar.
- Ziyaret Köyünün babası Hicabi Baba 1797'de buraya bir tekke yaptırmış, ilk şeyhi de kendisi olmuş, ölümünden sonra damadı ve halifesi İbrahim Zühdi şeyh olmuş, onun vefatıyla da tekke mektebe çevrilmiştir.
- Anadolu hastaneleri arasında ilklerden sayılan Darüşşifa, İlhanlilardan kalan tek eserdir ve İlhanlı hükümdarı Sultan Mehmet Olcaytu ve hanımı İdis Hatun adına İdis Hatun'un adamlarından Abdullah oğlu Amber Lala tarafından 1309'da inşa ettirilmiştir.
- Bimarhane, Darüşşifa ve Tımarhane adı verilen bu eser akıl hastanesi olarak yıllarca kullanılmış ve hastalar musiki ile tedavi edilmiştir.
- Bu yurdun lokman hekimi Reşiduddin Lokman bin Hasan el-Harezmi, şimdi kendi adıyla anılan dağın başında ıssız bir türbede Amasya'yı yukarıdan seyrediyor, her sabah güneşiyle selamlar gönderiyor, şifalar yolluyor ve Lokman suyunun serin şırıltılarını dinleye dinleye uyuyor.
- 31:59Gümüş Köyü ve Gümüş Hacı Köyü
- Gümüş Köyünde başka bir hekim var: Gönül Hekimi Garip Hafız, burası Halilye Medresesi'dir ve Çelebi Mehmet'in emiri Halil Paşa tarafından 1415'te yaptırılmıştır.
- Erzurum'un Hasan Kalesinden gelen Gülzade İbrahim Hakkı, güllerle sarılmış gül uykusuna dalmış adeta.
- Garip Hafız'ın giydiği gömlek, pantolon, yattığı yatak, oturduğu hasır, namaz kıldığı post ve duvarda paslı kılıç bulunmaktadır.
- Gümüş Köyü'nden ayrılıp Amasya'ya gelirken yol üzerinde mutlaka görmenizi istediğimiz bir yer var: Merzifon, hemen girişte Kara Mustafa Paşa atı üzerinde karşılar sizi.
- Kara Mustafa Paşa'nın 1666-67 yıllarında Merzifon'a yaptırdığı cami şimdi bu halde, cami duvarlarının taşları pul pul dökülüyor, bedesteni ise şahıslar elinde ve kapalı durumdadır.
- Kara Mustafa Paşa'nın annesi Abide Hatun, Narince köyünde narin bir cami yaptırmış, bu tepe üzerinde kurulu ahşap yapı dikdörtgen planlı, ahşap tabanlıdır.
- Merzifon'un en büyük camilerinden birisi olan II. Murat tarafından 1420 yılında yaptırılan cami, Çelebi Sultan Mehmet Camii diye de adlandırılır.
- Caminin hemen yakınındaki Sultaniye Medresesi Selçuklular zamanından kalma, Çelebi Mehmet Han tarafından bazı değişiklikler yapılarak tamir ettirilmiştir.
- 1866 yılında Amasya mutasarrıfı Ziya Paşa tarafından giriş kapısı üzerine bir saat kulesi yaptırılmıştır.
- 37:34Merzifon Amerikan Koleji
- Merzifon şehrinin kuzeyinde ve en yüksek noktasında 30-40 dekarlık bir alana kurulan Merzifon Amerikan Koleji, tapu sicil kayıtlarına göre Amerikan Misyonerler Cemiyeti tarafından 1876 yılında açılmıştır.
- Oldukça büyük, konforlu bir hastanesi, kız ve erkek okulu, kütüphanesi, müzesi, laboratuvarı, marangoz atölyesi, sineması ve rasathanesi olan çok zengin bir külliye.
- Birinci Dünya Savaşı sırasında Rum öğrenciler Pontus Kulübü adıyla gizli bir cemiyet kurarlar, işin farkına varan bir kadın ve birkaç öğrenci tarafından ihbar üzerine Amasya'daki Merkez Ordusu Komutanının emriyle 29 Şubat 1921'de ani bir baskınla yapılan aramada Pontusçuluk teşkilatına ait birçok gizli belge ele geçirilir.
- 1938 yılında okul kapatılır.
- 39:14Amasya'nın Manzaraları ve Doğal Güzellikleri
- Amasya'nın bir seyirde balkonu var ve buradan şehrin genel manzarasını görebilirsiniz.
- Karaman Dağı yamaçlarından şehre bakarak şehri uzaktan ufki çizgide görebilirsiniz.
- Borabay Gölü, derin, uzun ve serin bir göl olup, etrafında dinlenme tesisleri bulunuyor.
- 40:13Amasya'nın Tarım ve Doğal Yaşamı
- Amasyalılar tabiatın anıtını dikmiş, elmayı yolların kavşak noktasına kondurmuş.
- Amasya elmanın yanı sıra kirazın da saltanatını yaşıyor.
- 40:31Amasya'nın Doğası ve Gün Doğumu
- Amasya'da gün doğumu, Lokman Dağı'nın ardından yükselip Harşena Kalesini aydınlatan güneşle başlıyor.
- Yeşil İrmak yavaş yavaş ışıldıyor ve şehrin ve kalenin arkası sislerle süslü.
- 41:11Amasya'nın Gün Batımı ve Köprüleri
- Amasya Vadisi'nde camiler ve köprüler gün batımında garip bir hüzne gömülüyor.
- Amasya, köprüler saltanatının hakim olduğu şehirlerden biri olup, Yeşil İrmak üzerine sıralanmış kemerli taşköprüler şehre usta bir ressamın fırçasından çıkmış tablo görüntüsü veriyor.
- 41:51Amasya'nın Tarihi Mirası
- Köklü geçmişi ile tarihinde birçok medeniyetlerin izlerini taşıyan Amasya, kral kaya mezarlarıyla, çarşıları, camileri, medreseleri ve tüm tarihi yerleriyle mutlaka gezilmesi ve görülmesi gereken illerin başında geliyor.