Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan dini ve felsefi bir ders formatındadır. Videoda öğretmen, öğrencilere hitap ederek Allah'ın varlığı ve tekliğini kanıtlama yöntemlerini anlatmaktadır.
- Video, "Allah'ı kim yarattı?" sorusunun mantıksal hatasını ele alarak başlayıp, zati-arzi kavramları, zaman kavramı ve hudus meselesi gibi temel felsefi konuları açıklamaktadır. Daha sonra evrenin yapısı, güneşin özellikleri, yıldızların ömrü ve ölümü, maddenin ezeli olmadığı ve imkan delili gibi konular detaylı olarak ele alınmaktadır. Video, Allah'ın varlığını kanıtlamak için kullanılan dört temel delil (hudus, imkan, devir ve teselsül) üzerinden ilerlemektedir.
- Videoda ayrıca Risale-i Nur'dan alıntılar yapılarak, kainatın her bir parçasının hikmetli bir vazifesi olduğu, insan vücudunun ve kainatın her birinin Allah'ın varlığını ve kudretini gösterdiği vurgulanmaktadır. Konuşmacı, ateistlerin sıkça kullandığı argümanlara karşı imkan delilinin nasıl kullanılabileceğini günlük hayattan örneklerle açıklamakta ve kainatın mevcudatının Allah'ın varlığını binlerce lisanla şehadet ettiğini ifade etmektedir.
- Allah'ı Kim Yarattı Sorusunun Mantık Hatası
- Allah'ı kim yarattı sorusu, yaratılmak sonradan olmak demektir ve yaratılan bir şeye Allah denmez.
- Bu soru mantıksal bir paradokstur çünkü yaratılan bir şeyin Allah olamayacağı, Allah'ın ise yaratılan olamayacağı bir çelişkiye düşer.
- Yanlış sorunun doğru cevabı olmaz, bu soru aklın ifrat etmesiyle başkasının aklını karıştırmak için kullanılır.
- 01:35İlahlık Özellikleri
- İlahlık özelliği için fizik aleminin dışında, zaman ve mekanın üstünde olması, her zaman her yerde olmalı ama aynı zamanda hiçbir yerde olmadan her yerde olmalı.
- İlahlık olma özellikleri, varlığı mekana kayıtlı olmaması, ilim ve iradesinin her yeri kuşatmasıdır.
- Sonsuz kavramı sayı kavramıyla birlikte değerlendirilmeye çalışılır, ancak matematikte sonsuz bir sayı değil, bir kavramdır.
- 03:28Zati ve Arzi Kavramları
- Zati varlığı kendinden olan, arzi başkasından beslenen demektir.
- Güneşin ışığı zati kaynağıdır çünkü kendinden gelir, ay'ın ışığı ise arzi kaynağıdır çünkü başkasından beslenir.
- Güneşteki ışık zati olduğundan, kendinden olduğundan dolayı, ışığın kaynağı kendinden olduğundan dolayı, güneşteki ışık nereden yansıyor sorusu mantıksızdır.
- 05:10Zati ve Arzi Özellikleri Örnekleri
- Su ıslaklığın kaynağı olduğundan, ondaki ıslaklık tabii ki de kendisindendir.
- Bir bardak suya atsam o su daha çok ıslanır, yoksa bir bardak suyu bir okyanus suya mı atsam, okyanustaki su daha çok ıslanır diye bir mantık sorulamaz çünkü ikisinde de suyunda ıslaklık kavramı zati özelliğidir.
- Ateşle yakma özelliği zati olduğundan ona böyle bir soru sorulamaz.
- 06:37Zati ve Arzi Özellikleri İlişkisi
- Bir şey zati olsa onun zıttı ona arız olamaz.
- Lamba neden söner? Çünkü ışık onda zati değil, arızi.
- Su neden kurumaz? Çünkü ıslaklık onun zati özelliği olduğundan, ıslaklığın zıttı olan kuruluk ona arız olamaz.
- 07:50Zati ve Arzi Özellikleri ve Ölüm
- Zati olan zail olamaz, yok olamaz, eksilmez, azalamaz, bitemez, tükenemez bir şeydir.
- Kuvvet insanda arizi çünkü hastalık veya yaşlılık gibi engellerle çökebilir.
- Allah'taki hayat zati, bizdeki hayat arizi olduğundan, araya ölüm giriyor ve bitiyoruz.
- 08:54Allah'ı Kendimiz Gibi Düşünmek
- Allah'ı kim yarattı sorusuna düşmenin en büyük sebebi, sanatkarı yarattığı şeylere benzetmeye çalışmaktır.
- Allah, marangoz yaptığı masaya, müteahhit yaptığı binaya, mühendis ürettiği çamaşır makinesine benzer değildir.
- Yaratıcıyı yarattığı şey gibi düşünmek büyük bir hatadır, Allah yarattığına benzemez.
- 10:28Zaman ve Allah İlişkisi
- Allah yarattığı zamandan etkilenmez, çünkü zaman da Allah'ın yarattığı bir mahluktur.
- Allah için geçmiş, şimdi ve gelecek kavramları geçerli değildir, çünkü zaman Allah için geçerli değildir.
- Allah'ın ilminde bütün anlar vardır, zaman kavramı bizler için geçerlidir.
- 14:06Zamanın Yaratılışı
- Big Bang ile sadece evren değil, zaman da yaratılmıştır.
- Zaman fiziki bir varlık değildir, fiziki varlıkların hammaddesi enerji iken zamanın hammaddesi enerji değildir.
- Zaman zihni bir varlıktır.
- 15:28Hudus Meselesi
- Hudus, sonradan yaratılmak demektir ve sonradan yaratılanlar demektir.
- Hudus meselesi Kindi'den başlayan bir meseledir, Ebu Hanife ilk bu fikri atmış, Kindi ile Gazali geliştirmiştir.
- Sonradan olan bir şey kendisini yapanı nazara verir, bu hudus delilinin esprisidir.
- 17:18Nedensellik İlkesi
- Hudus'ta kozalite (nedensellik) meselesi vardır, sebebi varsa sonucu vardır.
- Sonradan olan her şey varlığına sebep olan bir neden gerektirir.
- Big Bang sonuçsa onu başlatıp tetikleyen bir müsebbib (yaratıcı) vardır.
- 18:55Evrenin Genişlemesi ve Karanlık Enerji
- Samanyolu galaksisi saatte iki milyon kilometre hızla dönüyor ve gidiyor.
- Evrenin genişlemesi durması beklenirken, aksine genişlemenin hızı artıyor.
- Evrenin genişlemesini sağlayan enerji, evrendeki mevcut madde çekimini sağlamak için yeterli gelmiyor ve bu eksikliğin %95'i karanlık enerji olarak adlandırılıyor.
- 21:34Evrenin Geleceği
- Evren karanlık enerjiden dolayı genişlemeye devam ediyor ve bu durum galaksilerin ve yıldızların birbirinden uzaklaşmasına neden oluyor.
- Enerji ölümü ve büyük donma yaşanacak, soğukluk eksi 272 dereceye düşecek ve en son kalan yıldızlara beyaz cüceler denir.
- Beyaz cüceler kara delik tarafından yutulacak ve daha sonra bir dürülme yaşanacak, evren çöker.
- 22:32Evrenin Yapısı ve Soğuma Süreci
- Evren düz değil, kütleler evreni büker ve kumaşını şekillendirir.
- Evren sürekli enerji kaybederek "ortak ortam" (medium) haline gelir, sıcak kütle merkezindeki sıcaklığı etrafındaki soğukluğa vererek eşit hale gelmeye çalışır.
- Kainatta artı-eksi kutupların olması hayat için şarttır, her yer aynı derece enerji olunca hayat olmaz.
- 24:10Güneşin Özellikleri ve Geleceği
- Güneş dünyanın 1.300.000 katı büyüklüğünde ve 5 milyar yaşında.
- Güneş saniyede 564 milyon ton hidrojeni helyuma dönüştürerek enerji üretiyor ve bu dönüşümle kütlesinden saniyede 4 milyon ton kaybediyor.
- Güneşin çekirdek ısısı 15 milyon derece ve hidrojen-trityum nükleer füzyon ile helyum oluşuyor.
- 27:21Güneşin Kıyamet Senaryosu
- Güneş bir gün bütün hidrojenlerini helyuma dönüştürecek ve hidrojen bitince kızıldev denilen bir yıldıza dönüşecek.
- Güneşin çekirdeği karbon ve oksijenden oluşan beyaz cüceye dönüşecek, dış kabuğu şişecek ve patlayıp kainata dağılacak.
- Güneşin büyüklüğü dünyanın yörüngesini geçecek, Mars'a kadar büyüyecek ve bu durum Kur'an'da geçen kıyamet senaryosunu (denizlerin kaynaması, havanın yanması, dağların serpilmesi) yaşatacak.
- 28:56Yıldızlar ve Ölümleri
- Yıldızlar, termonükleer reaksiyonlarla yakıtını üreten nesnelerdir, örneğin güneş.
- Yıldızların hammaddesi hidrojen ve helyumdan oluşur ve nükleer füzyon ile enerji üretirler.
- Bir yıldızın ortalama ömrü on milyar yıldır, ancak kütlesi arttıkça ömrü azalır çünkü kullandığı hidrojen artar.
- 30:25Yıldızların Ölüm Senaryoları
- Yıldızlar enerjileri tükenince ölürler; güneşin sekiz katı büyüklüğündeki yıldızlar süpernova olur.
- Süpernova patlamasında çekirdek çöker, elektron-proton parçalanıp nötrona dönüşür ve nötron yıldızı oluşur.
- Nötron yıldızından kaçış hızı saniyede ikiyüz bin km'dir ve bir çay kaşığı kadar nötron yıldızı dört milyar ton ağırlığa sahiptir.
- 32:45Kara Delikler
- Güneşten kırk kat büyük yıldızlar öldüğünde süpernova olur ve süpernovadan sonra kara delik oluşur.
- Kara delikler, süpernova'dan sonra yıldızın ağırlığı inanılmaz seviyelere geldiğinde, uzayın kumaşını yırtarak oluşur.
- Samanyolu galaksisinin ortasında güneşten dört milyon kat daha büyük bir kara delik keşfedilmiştir.
- 35:15Maddenin Ezeli Olmaması
- Maddenin başı olduğu gibi sonu da vardır, bu kıyamet senaryolarından anlaşılmaktadır.
- Maddenin sonu varsa başı da vardır ve başı varsa onu başlatan bir hakiki sebep vardır.
- Evrendeki madde belirli ve sınırlıdır, evrenin çapı doksaniki milyar ışık yılıdır ve sonsuz değildir.
- 38:49Allah'ın Tekliği ve İmkan-Hudus Meselesi
- Enbiya suresindeki ayet, yer ile gökte Allah'tan başka ilahlar olsaydı, bunların ikisi de fesada uğrar ve yok olurdu.
- Kasas suresindeki ayet, O'nun zatından başka her şeyin helak olacağını ve hükümün yalnızca O'nundur ve kesinlikle ona döndürüleceğimizi belirtiyor.
- İmkan ve hudus, kelam alimlerinin (mütekellimlerin) on iki meşhur delilinden en meşhurudur.
- 40:32Hakimiyet ve Vahdet
- Amiriyet ve hakimiyetin muktezası rakip kabul etmemektir, iştirakı reddetmektir ve müdahaleyi ref etmektir.
- Küçük bir köyde iki muhtar, bir nahiyede iki müdür, bir vilayette iki vali veya bir memlekette iki padişah bulunsa, nizam bozulur ve karmakarışıklığa sebep olur.
- Uluhiyet ve rububiyetin en kat'i ve daimi lazımı vahdet ve infiraddır, bunun şahidi kainattaki intizam-ı ekmel ve insicam ecmeldir.
- 42:05Kainatın Nizamı
- Eğer zerre miktar şerike yer bulunsaydı, müdahalesi olsaydı, "levka fihi mali hatun illallah fesede" ayeti kerimesinin delaletiyle nizam bozulacaktı.
- Mülk suresindeki ifade, nazarı beşer kusuru aramak için ne kadar çabalasa, hiçbir yerde kusurunu bulamayarak yorgun olarak menzili olan göze gelip onu gönderen münekkit akla diyecek beyhude yoruldum, kusur yok demesiyle gösteriyor ki, nizam ve intizam gayet mükemmeldir.
- İntizam-ı kainat vahdaniyetin kat'i şahididir.
- 43:22Hudus Meselesi
- Hudus, sonradan yaratılan anlamına gelir ve kelam alimleri "alem mütegayyirdir" (değişkendir) demişlerdir.
- Değişen her şey mutlaka sonradan yaratılmıştır çünkü ezeli olan bir şeyin değişmeye ihtiyacı olmaz.
- Her bir hadisin bir muhdisi (mucidi) var, öyleyse bu kainatın kadim bir mucidi vardır.
- 45:51Kainatın Yaratılışı
- Kainat hadistir, yani sonradan yaratılmıştır ve her asırda, belki her senede, belki her mevsimde bir kainat gider, biri gelir değişir.
- Bir kadir-i zülcelal var ki, bu kainatı hiçten icat ederek her senede, belki her mevsimde, belki her gün de birisini icat eder, ehl-i şuura gösterir ve sonra onu alır, başkasını getirir.
- Allah, alem içinde her vakit alemleri halk edip değiştiren zattır ve şu alemi de o halk etmiştir.
- 47:16İnsanın Yeri
- Samanyolu galaksimizde dörtyüz milyar yıldız var ve evrende iki trilyon galaksi vardır.
- Allah, bu kadar masrafı seven yapar ve misafirlerini içerisinde en büyük payı, en büyük rütbeyi insana bırakmıştır.
- En büyük rütbeyi evliyaları asfiyalara, mukarrebine, peygamberlere ve onların içerisinde de en büyük rütbeyi Efendimiz Aleyhisselatu Vesselam'a bırakmıştır.
- 48:10İmkan Delili ve Vücut Kavramı
- İmkan delili, İbn-i Sina'dan menşei olan bir felsefi kavramdır ve bir şeyin var da olabilir, yok da olabilir durumunu ifade eder.
- Vücut, soyut ya da somut her varlığa denir ve üç ana kategoriye ayrılır: vacibu'l-vücud, mümteni vücut ve mümkün vücut.
- Vacibu'l-vücud, varlığı kendinden olan, başka sebebe ihtiyaç duymayan ve olmak zorunda olan varlıktır; Allah'ın varlığı bu kategoriyedir.
- 50:07Mümteni ve Mümkün Vücutlar
- Mümteni vücut, imkansız olması imkansız olan varlıklardır; Allah gibi bir ilah daha olması, iki kere iki eşittir beş gibi.
- Mümkün vücut, varlığıyla yokluğu aynı olan varlıklardır; bir şeyin varlığıyla yokluğu eşit iken var olması, onu tetikleyen bir sebep olmak zorundadır.
- Tüm yeryüzündeki mümkün vücutlar, varlıklarıyla Allah'ın vücuduna ispat, delil ve şahitlik ederler.
- 53:34İmkan Delilinin Önemi
- İmkan delili, varlıkların tesadüfi olmadığını göstermek için ortaya konulmuş bir delil çeşididir.
- İmkan vücut ikiye ayrılır: imkanı zati (olması mümkün olaylar) ve imkanı zihni (zihnen mümkün gibi görünse de imkansız olan olaylar).
- Her mümkün olan olmuştur diyemeyiz; örneğin, üçbin kez zar atıldığında üçbininde de altı altı gelmesi zihnen mümkün gibi görünse de imkansızdır.
- 57:47İmkan ve Devir Kavramları
- İmkan mütesaviyttafe indir, yani olup olmaması eşit müsavi var; adem ve vücut ikisi de müsavi olsa bir tahsis edici, bir tercih edici bir mucit lazımdır.
- Mümkinat birbirini icat edip teselsül edemez, zincirleme gidemez veya devir suretinde dahi olamaz.
- Devir, birbirini icat etmek anlamına gelir ve aklen muhaldir; kısır döngü oluşturur.
- 59:34Devir ve Teselsül Meselesi
- Sonradan meydana gelenler birbirini meydana getiremez; devir mantığı, sonraki öncekinden önce var olmalıdır.
- Tavuk-yumurta örneği devir meselesini gösterir; bir şey kendisini yapamaz çünkü bir şeyin kendisini yapması için kendisinden önce olacak ki onu yapsın.
- Risale-i Nur'da Sünuhat eserinde "zekaveti betra" (verimsiz zeka, skolastik düşünce) kavramı, kısır döngü fikirlere verilen bir tabirdir.
- 1:03:43Teselsül Kavramı
- Teselsül, zincirleme demektir; bir varlık başka varlıktan olmuştur, o da önceki varlıktan olmuştur şeklinde sonsuza kadar uzanan sebep-netice zinciridir.
- Teselsül muhaldir, bir olay sonsuza kadar gidemez, ilk sebep gerekir.
- Vagon örneği, birbirini çeken vagonların hareketlerini en başta hareketi kendinden olan bir lokomotifin olduğunu gösterir.
- 1:06:42Vacibül Vücuda Giden Yol
- Bu deliller silsileyle vacibül vücuda götürür.
- Üstad hazretleri, bu delillerin biraz uzun yol olduğunu ve daha kolay bir yol olduğunu belirtmiştir.
- 1:07:16Allah'ın Varlığı ve İmkan Delili
- Her şeyde Allah'ın varlığını göstermek daha kolaydır; ağacı kim yaptıysa meyveyi de o yaptı.
- Tavuk ve yumurta birbirini yapamaz, bu durumda ikisini birden yaratan bir üçüncü sebep (müsebbib-ül esbab) olmak zorundadır.
- Risale-i Nur'un "asa-yı Musa" manası, mantıklı ve doğru sorularla kainattaki mevcudat adedince Allah'a giden yol olmasıdır.
- 1:08:50İmkan Delilinin Genişliği
- Kur'an'ın feyziyle bütün pencereler ve sözler, imkan noktasının hadsiz bir vüs'ati üzerine gitmiştir.
- Her bir şey vücudunda, var olmasında ve sıfatında imkan çok genişlemiştir.
- İmkan sadece bir canlı değil, o canlıyı oluşturan her detay ve özellik de imkan deliline girer.
- 1:11:44İmkan ve Mükemmellik
- Hadsiz cihetler içinde vücutça muntazam bir yolu takip eden her şey, kusursuzluk içerisinde yaratılmıştır.
- İmam Gazali'nin "daire-i imkanda daha ahsen daha güzel yoktur" sözü, yaratılmışların en güzel yapıda olduğunu gösterir.
- Her bir sıfatı da mahsus bir tarzda ona verilir, sıfatların imkanları cesedin imkanlarından fazladır.
- 1:15:16İmkan ve Vazife
- Tek başınaydı, daha sonra daha büyük bir bileşik haline getirildi ve imkanat sayısı arttı.
- Neticesiz vaziyetler içinde neticeli mahsus bir vaziyet verilir ki, mühim neticeleri ve faideleri öldürülür.
- Cisim içinde cisim birbiri içinde cüz olup giden bütün terkiplerde, her birine mahsus birer vazifesi, hikmetli bir nispeti ve intizamlı bir hizmeti bulunur.
- 1:17:57Vücuttaki Her Bir Parçanın Hikmetli Vazifesi
- Göz bebeğindeki her hücre, gözdeki her nispet ve vazife gibi, başın heyet-i umumiyesinde de hikmetli bir vazife ve hizmeti vardır.
- Zerre miktar şaşırsa, sıhhat ve idare-i beden bozulur; örneğin gözün içinden kirpik çıksa, bu tesadüf değil, bir sanatkarın dizayn ettiği bir sistemdir.
- Küfür, Allah'ın varlığını ve birliğini örtmek için yapılan bir şirk ve günahtır, çünkü Allah'ın varlığını gösteren bu kadar masraf yapacak biri yoktur.
- 1:19:24Allah'ın Kudreti ve İnsanın Durumu
- İnsanlar, Allah'ın elinde hamur gibi yoğrulurken, yer yer Allah'a cüretkarlık ederler.
- Allah, bir atomuna hükmü geçmeyen, bir hücrenin ne yaptığını fark edemeyen, bilmeyen bir varlıktır, bu nedenle onun dediğini yapmakla mecbur ve mükellefiz.
- Üç kuruşluk hayat, üç günlük dünya, iki tane hücrenin yerini değiştirmesi kontrolsüz çıktı ve kanser oldu, bu durumda hayat bitiyor.
- 1:20:52Sahabe Nesli ve Allah'ın Rızası
- Sahabe nesli, Allah'ın razı olduğu nesildir ve onlar Allah'tan razıdır.
- Allah'ın rızası için sünnet, hadis, dava, feda edilen canlar, Uhud gibi bedeller vardır.
- Allah'ın rızası için havlu atmadan son nefese kadar çalışmak gerekir çünkü helak olma imkanı çoktur.
- 1:21:15Kainattaki Varlıkların Şehadeti
- Kan damarlarına, his ve hareket asaplarına, bedenin heyet-i umumiyesinde birer mahsus vazifesi ve hikmetli birer vaziyeti vardır.
- Kainattaki mevcudat, her biri kendi zatı ile sıfatı ile çok imkanat yolları içinde has bir vücudu ve hikmetli bir sureti ve faideli sıfatları ile vacibu'l-vücuda şehadet ederler.
- Mürekkebata girdikleri vakit, her bir mürekkepte daha başka bir lisanla yine sani'ni ilan ederler.
- 1:22:22Salavat ve Kainatın Şehadeti
- "Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin bi adedi zerrati kainati ve mürekkebatia" salavatında, kainatın zerreleri ve zerrelerden yapılmış varlıkların adedince Muhammed'e rahmet edilmesi istenir.
- Kainatın mevcudatı kadar değil, belki mevcudatın sıfat ve mürekkebatı adedince, imkanat noktasından da vacibül vücudun vücuduna karşı şehadetler gelir.
- Kainatı dolduran bu şehadetleri işitmemek, ne derece sağır ve akılsız olmak gerekir.