Buradasın

Ahşapla Tasarlamak: Mert Eiler'in Sunumu ve Panel Tartışması

youtube.com/watch?v=CGzhaF9txc8

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

"Ahşapla Yap, Ahşapla Yaşa" seminerlerinin 14. webinarı formatında gerçekleşen bu video, mimar Mert Eiler'in sunumunu ve sonrasında gerçekleşen panel tartışmasını içermektedir. Mert Eiler, Mema Lond'un kurucusu olup İstanbul ve Londra'da mimarlık çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Video, ahşap mimarlığının Türkiye'deki potansiyeli, tasarım süreci ve uygulama aşamalarında karşılaşılan zorluklar üzerine odaklanmaktadır. Sunumda Mert Eiler'in çeşitli projeleri (Coca-Cola için metreküp, Refika Birgül için mutfak, Gebze Organize Sanayi Bölgesi teknopark projesi) tanıtılmakta ve sonrasında Celalettin Bey, Ahmetcan Bey ve diğer mimarlar ile birlikte ahşap kullanımının sürdürülebilirliği, Türkiye'nin orman kaynakları ve ahşap yapıların deprem riski bölgelerindeki önemi tartışılmaktadır.
Panelde ayrıca ahşap mimarisinin tarihsel değeri, Türkiye'nin 200 yıl önce dünyanın en büyük ahşap yapılarına sahip olduğu geleneğinin yeniden canlandırılması, kamu kurumlarıyla işbirliği ve farklı disiplinler arası (mimarlık, mühendislik, orman endüstri mühendisliği) birlikte çalışma gerekliliği gibi konular ele alınmaktadır. Notre Dame katedrali yangını, Galatasaray Üniversitesi, Haydarpaşa ve Dolmabahçe Sarayı gibi tarihi ahşap yapıların korunması da tartışılan konular arasındadır.

00:30Ahşapla Yap, Ahşapla Yaşa Semineri Tanıtımı: Ahşapla Yap, Ahşapla Yaşa seminerlerinin on dördüncü webinarı Mert Eiler ile gerçekleştiriliyor.
Mert Eiler, Mema Lond'un mimarlık ofisi kurucusu olup İstanbul ve Londra'da mimarlık çalışmalarına devam etmekte.
Konuşma kapsamında ahşap yapı-kültür ilişkisi ve Türkiye coğrafyasında taşıdığı potansiyelleri tartışılacak.
02:06Etkinlik Detayları: Etkinlik yaklaşık bir saat Mert Eiler'in sunumuyla devam edecek ve sonrasında yarım saat soru-cevap kısmı olacak.
Katılımcılar chatten sorularını iletebilir ve etkinlik sonunda bu sorulara cevap verilecek.
Etkinlik sonunda katılım sertifikası almak için bir anket doldurulması gerekiyor.
03:01Mert Eiler'in Sunumu: Mert Eiler, konuşmasında ahşapla tasarlamak konusunu "bir süttür tasarlamak" gibi açıklıyor.
Sunumda ölçek, program, kullanıcı, proje içeriği, malzeme ve kavrayış gibi konular ele alınacak.
Mimarlık sektöründe "nasıl yaptığımız" sorusu 2007'lerde heyecanlandıran bir konu olmuş.
07:17Mimarlık Çalışmaları Hakkında: Mimarlık sektöründe önce müteahhit, yapımcı veya kontraktör egemen bir pazar olduğu fark edilmiş.
Araştırma ve geliştirme, mimarlık yapısını oluşturan önemli bir unsur olarak belirlenmiş.
Son dönemde sürdürülebilirlik kavramı daha pazarlanabilir bir şekilde kullanılmaya başlanmış.
09:16Ahşapla Yapılan Projeler: Mert Eiler'in kurumunda mimarlık tarifi daha yoğun olarak endüstri estetiği egemen bir dil içinde üretmeye çalışılıyor.
Coca-Cola için hazırlanan bir metreküp boyutundaki proje, mimarlıkla boğuşma sürecinde önemli bir deneyim olmuştur.
Refika Birgül için hazırlanan 20 metrekarelik donanımlı ana mutfağı, mevcut stoğu koruyarak tasarlanmış.
13:23Mimarlık ve Mekan Üretimi: Mekan üretimi, nefes alıp vermenin kendisinin başlangıcı olarak tanımlanıyor.
Japonya'da "Endüstri 50" olarak adlandırılan bir kültür için mekanlar üretmeye başlanmış.
Mimarlık sürecinde sezgilerin önemli bir rol oynadığı vurgulanıyor.
16:37Mimarlık Çalışmaları ve Araştırmalar: Mimarlık öğrencileri için her yıl bir yapı yapmak heyecan verici, ancak konuşmacılar cami üzerine çalışmayı daha heyecanlı bulmuşlar.
Bağcılar Belediyesi'nin belirlediği alanda yoğunluk araştırması yapmışlar ve inanç alanları, okullar, parklar gibi alanları incelenmiş.
Araştırmalar sonucunda düşey bir bahçe üretme fikri ortaya çıkmış ve bu bahçe yakındaki parkla birlikte bir komşuluk oluşturacak şekilde tasarlanmış.
19:12Teknopark Projesi: Gebze Organize Sanayi Bölgesi'nde bir fabrika projesi geliştirirken, teknopark projesi için yarışmaya davet edilmişler.
Projenin adı "Tekne" olup, Gebze Organize Sanayi Bölgesi'nin yaklaşık 60.000-70.000 nüfuslu, metal egemen bir alan olduğu belirtilmiş.
Yarışmada çeperleri itip ortada büyük bir boşluğu yeşertme fikriyle orman efekti yaratmaya çalışmışlar, ancak yarışmayı kaybetmişler.
22:31Ahşap Denemeleri: Ahşap yapılarla ilgili Türkiye'de çok fazla örnek olmadığı için, atölye için bu bir fırsat olarak görülüyor.
Yapıyı sadece çubuklarla inşa etmeyi denemişler ve bu iskelet yapma yönteminin pratik bir anlamı olduğunu fark etmişler.
Ahşapla yeni ve atölyede üretim yöntemi hazırlamayı düşünmüşler.
24:26Şehit Kamil Belediyesi Yarışması: Gaziantep'te Şehit Kamil Belediyesi'nin açtığı kültür merkezi yarışmasına katılmışlar.
Mevcut beton yapı üzerine nasıl devam edilebileceği düşünülmüş ve ahşapla yeni bir yapı üretilmeye çalışılmış.
Yarışmayı kazanamamışlar, ancak yarışmaların kendilerini geliştirecek alanlar olarak görmüşler.
26:58Avrupa'daki Başarılar: Gebze Organize Sanayi projesi, Avrupa'daki bir mimarlık merkezinde kabul edilmiş ve "Force Under Forty" (Kırk Yaş Altındaki Kırk Mimar) unvanı kazanmışlar.
Bu ödül, onları Londra'da bulunan Avrupa'daki kırk mimardan biri olarak tanıtmış.
Bu başarılar hayatındaki önemli kırılmalar ve eşikler olarak görülüyor.
28:38Londra'da Yaşam Deneyimi: Londra'da yaşamanın zorlukları ve Britanya'nın Brexit süreciyle ilgili sorunlarla karşı karşıya kalmışlar.
Londra'da hem yoğun bir şehir kültürünün hem de ağaçlar, çiçekler ve böceklerden oluşan bir ekolojinin bir arada olduğu bir deneyim yaşamışlar.
Ahşapla inşa etme kültürü, orman ve endüstriyi bir arada görmekle ilgili deneyimler edinmişler.
30:42Ahşap ve Orman İlişkisi: Ormanda ağaçların kendi aralarında iletişim kurduğu fark edilmiş.
Ahşapla inşa etme yönteminin sadece bir tür olmadığını, Türkiye'de bunu zor bulduklarını fark etmişler.
Victoria dönemi bir yapının yeni kullanıcısı için yeniden inşa edilmesi gibi denemeleri onlar için öğretici olmuş.
32:38Mimarlık Deneyimleri ve Değişimler: Konuşmacı, sevdiği bir arkadaşının tavsiyesiyle Medine ile tanışmış ve birlikte bir yapı projesi başlattıklarını anlatıyor.
Mimarlık deneyimlerinde kurallar, malzemeler, denetlemeler ve ustalıkların değiştiği, bu değişimin ekibi, kavrayışını ve ürettiği programı etkilediği belirtiliyor.
Notre Dame Katedrali'nin yandığı olayda, yanan meşelerin 12-13 yüzyıldan kalma olduğu ve yerine konamayacağı bilgisinin herkesi ürküttüğü, konuşmacının ise malzemenin kendisiyle kurulmak istenen kültür yoğunluğuna erişim arayışında olduğu ifade ediliyor.
35:23Kooperatif Projesi ve Çalışma Ortamı: Konuşmacı, Altar adlı bir topluluğun kendileri için bir yerleşim alanı düzenlemesi istemesi ve bir karşılama yapısı üretmeleri hakkında konuşuyor.
Çalışma ortamında, ürettiğimiz işlerin ve çizimlerin bir sonraki işlerde hazırlıkları yapmaya başladıkları fark edildiği belirtiliyor.
Mimarlık meslek mi, uğraş mı, profesyonel mi olduğu tartışmasında, konuşmacının mimarlık hem meslek hem de uğraş olarak gördüğünü, bunları iyi yapmak zorunda olduklarını ifade ediyor.
38:24Kooperatif ve Barınma Birimleri: Kooperatifte maksimum 15 kişi olacak ve herkesin aklına yatan bir şey yapma hareketi gerektirecek bir yapı oluşturulması planlanıyor.
30 dönümlük arazide şehirden kaçma hikayesi yerine, küçük işler yapıp ekme biçimi alanı olarak kullanma hedefi belirleniyor.
Hedefin, barınma birimlerinden birinin en azından ayağa kaldırmanın bir yolunu bulmak olduğu belirtiliyor.
39:52Kerem Projesi ve Dış İlişkiler: Dışarıyla kurulan ilişkilerin, kullanılan cümlelerin değişmesine ve teknolojilerin gelişmesine katkı sağladığı vurgulanıyor.
Selim'in üç yaşındaki oğlu Kerem için hazırlanan, kendisini kertenkele salamander olarak tarif eden bir ahşap ev projesi anlatılıyor.
Ahşapla ilerlemek isteyenlerin, kurdukları tanışıklıkların izin vermediği ve herkesin önerilen detayları reddettiği belirtiliyor.
41:30Londra Mimarlık Festivali ve Düşüncelerin Evrensellik: Londra'daki mimarlık festivalinde "Open Boundry" çağrısına katılarak Göbeklitepe'yi anlatıp, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Saatleri Ayarlama Enstitüsü"ndeki tiradını tekrar ettikleri belirtiliyor.
Dışarı çıkmak, yeni işler ve tanışıklıklar görmek, düşüncelerin ne kadar dünyalı, İstanbullu, Kuzguncuklu, Londralı veya evrensel olmaya başladığının işaretlerini gösteriyor.
Çalışmak, karşılaşmak, anlatmak ve diyalog kurmanın çok geliştirici ve öğretici olduğu, Kerem'in projesinin başarıyla tamamlanıp ona tırmanmasına izin verildiği ifade ediliyor.
44:27Mimarlık ve Ortak Çalışma: Konuşmacı, Selim'in fotoğrafla uğraşırken kendisinin ürettiği işlerden bahsediyor ve çoklu ortamlarda bir araya gelen insanların tartışmalarını önemsiyor.
Merve Ünsal'ın geçirdikleri sürecin "entegment" (dolanmışlık) olduğunu belirttiği ifade ediliyor.
Mimarlığın bir araya gelmeyi sağlayan ve bir yerde olmaya ihtiyaç duyulan bir meslek olduğu vurgulanıyor.
46:25Ahşap Çalışmaları ve Süreklilik: Konuşmacı, altı ay boyunca çubuklarla çalışırken Kerem'i hatırladığını ve çizgileri tekrar devam ettirdiğini anlatıyor.
Çubukların kağıt üzerindeki temsillerinin, ağaçlarla veya ahşapla kurulan temsiliyetin diyaloğunu süreklilik olarak gördüğünü belirtiyor.
Aynı çabayı ve ekiple başka bir yerde de tekrar denediklerini, Kandilli'de yaklaşık yirmibeş metrekare taban alanındaki bir yapının onarımını yaptıklarını söylüyor.
47:51Basitliğin Önemi ve Ahşap Kullanımı: Konuşmacı, iş ne kadar basitleşirse o kadar basitliği kışkırtıcı bulduğunu ifade ediyor.
Ahşabı bir başına güçle ortaya koymak yerine, farklı malzemelerle karıştırmak ve çeşitliliği artırmak gerektiğini düşünüyor.
Çalışmalarında her zaman arkadaşlarına haklarını iade etmeye çalıştıklarını ve birbirlerinden çok şey öğrendiklerini belirtiyor.
50:16Çalışma Ortamı ve Hayat Görüşü: Selim'in gönderdiği fotoğraf üzerinden, ahşapın çeşitliliği temsil eden bir yolculuk olarak anlatılıyor.
Konuşmacı, tüm bu çalışmaların büyük bir haritaya dönüştüğünü ve bu haritanın büyük ormanın kendisini temsil ettiğini söylüyor.
Basit olmaktan birey olabilmeyi ve bir arada durabilmeyi öğrenmelerine yardımcı olduğunu düşünüyor.
52:04Mimarlık ve Gelecek: Konuşmacı, Londra'da "Moving to Mars" sergisini gördüğünü ve bir yer daha inşa etmek için sonuç düşünüldüğünü belirtiyor.
Mars'ta ahşapla üretim yapabilme potansiyeli hakkında soru soruluyor.
Bir mimarın, kendi serüveninin orman koduna benzer şekilde ilerlediği ve hayatının belirli noktalarda değiştiği vurgulanıyor.
54:22Ahşap Tüketimi ve Doğa Sorumluluğu: Ahşap mimaride ahşap tüketiminin doğa için zarar verip vermediği ve bunun döngüsünün nasıl sağlanacağı soruluyor.
Konuşmacı, ahşabın doğal bir malzeme olduğunu ve doğa ile olan ilişkilerde sorumluluk aldıklarını belirtiyor.
Ahşabın döngüsünün hesaplanıldığını ve ihtiyacın olduğu yerlere ahşabın gittiğini vurguluyor.
59:32Notre Dame Yangını ve Ahşap Malzeme: Notre Dame kilisesi yangınında yanan ahşaplar, yaklaşık bin yıldır yerine kendisinin on katı, belki onbeş katı fazla ürünün üremesine ve yeni ahşapların başka işlerde kullanılmasına vesile olmuştur.
Ahşap, yeryüzünde ve insana sunulmuş çok kıymetli bir değerdir; sürdürülebilir, yenilenebilir ve yeniden kullanılabilir yegane yapı malzemesidir.
Orman kaygısı veya ağaç kaygısıyla ahşapla yapmaktan çekinmemek, ancak yeter ki sürdürülebilir şekilde orman varlığımızı sürdürebiliriz.
1:03:21Ahşap Kullanımında Sorunlar ve Çözümler: Ahşap kullanımında en büyük engel olarak kalifiye işçi bulunamaması ve yapabilen usta sayısının çok az olması gösterilmektedir.
Yapı malzemesi sektörünün küresel ağda yarattığı bozulma, yapıcı ve bir araya getirici bir kültür yerine satıcı ve pazarlayıcı bir kültür egemen olmasına neden olmuştur.
Ahşap kullanımında eğitim ve kurslar üretmek önemlidir; Londra'da bir yüksek lisans programı ve MEF Üniversitesi'nde lisans programı olarak ahşap yoğun işler yapılmaktadır.
1:07:47Sürdürülebilir Ahşap Kullanımı: Sürdürülebilirlik için optimizasyon yapılabilir; hiçbir malzeme atık olarak verilmeden, masif malzeme yerine lamine, HDF, OSB gibi parçalardan oluşan malzemeler kullanılabilir.
Ahşap, hizmet ömrüyle yetiştiği ağacın yetişmesine ve yeni ormanlar kurulmasına olanak sağladığı için sürdürülebilir yapı malzemesidir.
Farklı disiplinlerle (mimarlık, orman endüstri mühendisliği) işbirliği yaparak daha iyi ahşap çözümleri üretilmesi mümkündür.
1:11:13Ahşap Tasarım Uygulamalarında Karşılaşılan Sorunlar: Mimarlar tasarım cephesinde başarılı olmasına rağmen, ahşap tasarımların uygulanmasında işveren kültürünün bu işe inanması ve kamu kurumlarının direnci gibi klasik sorunlar yaşanıyor.
Konuşmacı, bir buçuk senedir Milli Eğitim Bakanlığı ile geliştirilen bir projede, uygulamaya geçildiğinde "kazıklama tarzı" bir frenle karşılaşmalarını anlatıyor.
Ulusal Ahşap Birliği, bu konuda lider olarak bu sorunları çözeceğini belirtiyor.
1:13:10Ahşabın Değeri ve Süreklilik Kavramı: Orman ürünlerinin maksimum performansta kullanılması toplumda kabul görmeye başlamış, ancak ahşabın değerini anlatan tarihi binaların korunması daha önemlidir.
Konuşmacı, Nötr Dam gibi bin yıllık ahşap kullanan yapıların korunmasının önemini vurguluyor ve bunu Paris'teki Notre Dame kilisesinin durumuyla örnekleyerek ifade ediyor.
Süreklilik kavramı iki yönden önemlidir: ekonomik olarak kullanım ve topluma uzun yıllar boyunca bunun kullanılıp dimdik ayakta kaldığını göstermek için örneklerin korunması.
1:14:19Ahşap Yapıların Korunması: Galatasaray Üniversitesi'nin çatısının yanması ve Haydarpaşa'nın çatısının kaybolması gibi değerli ahşap yapıların kaybı, teknik altyapı ve tedbirlerin oluşturulmamasından kaynaklanıyor.
İtalya'da eski yapıların korunması ve restorasyon sırasında yeni parçaların eskisiyle uyumlu olacak şekilde restore edilmesi gibi süreklilik kavramının önemine vurgu yapılıyor.
Dolmabahçe Sarayı'ndaki Seferler Salonu gibi nadide ahşap yapıların titizlikle korunması gerektiği, çatı strüktürünün 150-200 yıl önce yapılmış ve günümüzde bile ayakta durduğu belirtiliyor.
1:18:18Ahşap Yapıların Geçmişteki Önemi: Türkiye'nin 100-150 yıl önce dünyanın en büyük ahşap binasını yapacak bir altyapıya sahip olduğu, büyükada'da yapılmış ve hala ayakta duran bir yapı olduğu vurgulanıyor.
Ahşap yapıların korunması ve bu değerlerin sahip çıkılması gerektiği belirtiliyor.
Ahşap projelerinin sahipsiz kalması gibi durumların aslında kaybolmadığı, ortaya konmuş bir şeyin hiçbir zaman kaybolmadığı ifade ediliyor.
1:21:19Türkiye'de Ahşap Yapılar ve Deprem Hazırlığı: Türkiye, depreme hazırlanırken özellikle deprem etkileri fazla olan bölgelerde konutlarının belirli bir oranda ahşap olması gerektiğini savunuyor.
Türkiye'de yapısal ahşap ve inşaatlık kereste ithal edilmekte, bu durumda kaynaklar yeterli olup olmayacağı ve dışarıya bağımlılık sorunu ortaya çıkıyor.
1:22:14Ahşabın Avantajları ve Dünyadaki Durumu: Ahşap, doğru kullanıldığında yenilenebilir yegane yapı malzemesidir ve yaşam döngüsü hesaplandığında sınırsız şekilde ihtiyaçları karşılayabilir.
Dünyada büyük şehirlerin karbon havuzlarına dönüştürülmesi ve iklim değişikliği sorunlarını çözmek için ahşabın kurtarıcı olduğu inancında olunduğunu, bu konuda BM ve Avrupa Birliği desteklediğini belirtiyor.
Şehirleşme sürecinde inşaat sektörü karbon emisyonlarının %35-45'ini oluşturur ve tüketilen en çok malzeme betondur.
1:26:01Türkiye'de Ahşap Kaynakları ve İthalat: Türkiye'de yapıların belirli bir yüzdesini ahşaba çevirebilir, belli bir planlamayla ve periyot içinde sürdürülebilir orman yönetimiyle bu hedefe ulaşılabilir.
Türkiye'de yapısal ahşap ithalatı sınırlı olup, yapısal ahşap fazla kullanılmadığı için ithal edilen miktar ve döviz harcaması kayda değer değil.
Türkiye'de kendi ağaç türlerinin mukavemet testleri yapılarak yapısal ahşaba dönüştürülebilir, bu sayede ekonomik değer elde edilebilir ve yapılar kendi ürünlerle yapılabilir.
1:29:16Ahşap ve Yaşayış İlişkisi: Ahşap sadece yapı malzemesi değil, yaşayışın bir parçası olarak görülebilir ve yapılar yaşayışı içeriye alabilir.
Ahşap, beton veya çelik gibi diğer malzemelerle birlikte dünyayı şekillendirebilir ve içinde ağaç, bitki ve hayvan da yer alabilir.
Türkiye'nin bir orman ülkesi olup olmadığı ve kaynakları yapısal ahşapla çözebilecekleri sorusu önemlidir.
1:33:32Türkiye'de Ahşap Endüstrisi ve Gelecek: Ahşap endüstrisi bir teknoloji olarak düşünülebilir ve Türkiye'de sayılar ve büyüklüklerle değil, basitlik ve sıradanlıkla daha teknolojik ve endüstriyel hale getirilebilir.
Türkiye'de değişim süreci içinde olunduğunu ve bu değişim sürecini şekillendirecek kişilerin var olduğunu vurguluyor.
Gerçekten özgün, coğrafyaya ve iklime uygun yapıların tasarlanması ve inşa edilmesi, bu değişim sürecinin önemli bir parçası olarak görülüyor.
1:36:03Ahşap Yapımın Zorlukları ve Gelecek: Konuşmacı, mimarlar, ustalar ve mühendislerin kendi alanlarındaki deneyimlerini paylaşarak geçmişten geleceğe köprü kurma ve özgün eserler kazandırma amaçlı bir serinin başladığını belirtiyor.
Ahşap yapıların yaygınlaşması için "beş eksi on" gibi klasik marangoz algısından kurtulmanın önemli olduğu vurgulanıyor.
Konuşmacı, bir apartman projesinde ahşap yapım önerisini desteklemek için çabaladığını ancak büyük bir dirençle karşılaştığını anlatıyor.
1:37:35Ahşap Geleneğimizin Geçmişi ve Geleceği: Türkiye'nin ikiyüz sene önce dünyanın en büyük ahşap yapılarına ve karmaşık çözümleri üreten bir ahşap yapı geleneğine sahip olduğu, ancak bu geleneğin kırıldığını ve toparlanamadığını belirtiyor.
Konuşmacı, kamu kurumlarıyla iletişim kurarak ahşap yapıların tanıtımında ilerleme kaydettiğini, ancak on yıl önce bile bu konuyla konuşmanın mümkün olmadığını söylüyor.
Mert Bey gibi kişilerin farklı boyutlarda çabaları ve birlikte çalışarak insanlara bu konuyu duyurmanın önemini vurguluyor.
1:39:08Doğru Tasarım ve Yapı Uygulaması: Ahşapla yapmak değil, genel çerçevede doğru bir şey çıkarmak, mimari açıdan ve strüktür açısından doğru olmanın önemli olduğu belirtiliyor.
Nurullah Bey, Mert Bey ve diğer konuşmacılara teşekkür ederek, onların konuşmalarının kendisine yeni ufuklar açtığını ve yeni sorular sordurduğunu ifade ediyor.
Ulusal Ahşap Birliği'nin disiplinler arası bir alan yarattığı için teşekkür ediyor ve kendisinin de mimarlık odaklı bir üretim, araştırma ve kültür-sanat platformu kurduğunu belirtiyor.
1:41:09Gelecek Çalışmalar ve Teşekkürler: Nurullah Bey, İsveç Enstitüsü ve Konsolosluğu ile başladıkları sempozyum sürecinde, bugünki toplantıda bahsedilen konuların evrensel meseleler olduğunu tespit ettiğini ve bunlara birlikte cevap aramak istediğini belirtiyor.
Ulusal Ahşap Birliği yönetiminde ve üyesinde olan arkadaşların ve Cern'in bünyesindeki kıymetli imar hocalarının varlığını vurguluyor.
Mert Bey'in seriyi farklı bir ufuk ve bakış açısı kazandırdığı için teşekkür ediliyor ve bir mimar olarak dinlemekten keyif aldıkları belirtiliyor.

Ahşapla Tasarlamak: Mert Eiler'in Sunumu ve Panel Tartışması

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir