Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Serdar Acar tarafından sunulan bir hukuk dersi formatındadır. Ders, ticari mümessil ve ticari vekil konularının devamı niteliğindedir.
- Videoda acente ve distribütör kavramları detaylı olarak ele alınmaktadır. İlk olarak acentelik kavramının tanımı, türleri ve yetkileri açıklanmakta, ardından acentelik sözleşmesinin hukuki yönleri, sona erme halleri ve portföy tazminatı anlatılmaktadır. Son bölümde ise acente ve distribütör arasındaki temel farklar örneklerle karşılaştırılmaktadır.
- Ders, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu hükümlerine dayanarak acentelik ilişkisinin hukuki boyutlarını, tüketici haklarını koruma mekanizmalarını ve Türkiye'de serbest pazar ekonomisine geçiş sürecinde acentelik ve distribütörlük arasındaki değişimleri açıklamaktadır. Video, korona tedbirleri ve ticari işletme konularının bittiği, bundan sonra şirketler hukuku, sigorta, deniz ve taşıma derslerinde görüşmek üzere olduğu bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:06Acente ve Distribütör Kavramı
- Serdar Acar, bu derste acente ve distribütör konusunu daha kapsamlı anlatacağını belirtiyor.
- Geçen derste ticari mümessil ve ticari vekil konularını ele aldıklarını, bu yardımcıların babilliler ve sümerler zamanından beri var olduğunu ifade ediyor.
- Sanayi devrimi ile yeni ticari yardımcılar ortaya çıkmıştır.
- 00:37Sanayi Devrimi ve Ticari Yardımcılar
- Sanayi devrimi sonrası ticaret mallarında durum değişmiştir; örneğin bir Alman arabası satın alındığında uzun süreli kalıcı bir ilişki kurulur.
- Araba üreticisi olabilmek için yüksek teknoloji, fabrika ve büyük miktarda para gereklidir.
- Başlangıç yatırımları çok yüksek olduğundan, üretilen ürünün sadece ülkeye değil, başka ülkelere de satılması gerekir.
- 02:23BMW Örneği ile Acente Avantajı
- Almanya'da 62.000 Euro'ya satılan bir BMW'nin Türkiye fiyatı hesaplanıyor ve maliyet analizi yapılıyor.
- Almanya'dan yılda 600 araba getirip Türkiye'de satıldığında, tüm masraflar dikkate alındığında 9,5 milyon Euro kâr elde edileceği hesaplanıyor.
- Acente kullanılarak işler daha kolaylaştırılabilir; acente dükkan masraflarını ve eleman masraflarını üstlenirken, üretici sadece araba yollar ve komisyon öder.
- 05:59Acente Kullanımının Avantajları
- Yılda 120 araba satabilirken, doğrudan satış yapılırsa 7,3 milyon Euro zarar edilirken, acente kullanılarak 1,1 milyon Euro kâr elde edilebilir.
- Cadillac gibi markalar Türkiye'de fazla satamayacağı için, doğrudan dükkan açmak yerine acente kullanmak daha mantıklıdır.
- Marka popülerleşip satışlar arttığında (örneğin 6.000 araba satıldığında), doğrudan satış daha kârlı hale gelir ve acente komisyonları düşürülebilir.
- 08:17Acente Kullanımının Sonrası
- Pazar tutunma aşaması tamamlandığında, acente komisyonları düşürülebilir.
- Marka daha sonra şube açabilir, şirket kurabilir veya fabrika kurabilir.
- Araba satıcılarının doğrudan satıştan değil, servisten para kazandığı belirtiliyor.
- 08:38Acentenin Tanımı ve Özellikleri
- Acente, simsar ve komisyoncu gibi bağımsız bir tacir yardımcısıdır, ancak Borçlar Kanunu'na göre meslek edinmeyi şart koşar.
- Acentelik sürekli bir ilişki olup, ticari büyümesi gibi diğer ilişkilerden bağımsız olması ve sözleşmeye dayanarak iş görmek gibi özelliklere sahiptir.
- Acentelere belli bir yer veya bölge verilir ve iki türü vardır: aracı acente ve akit yapma yetkisine haiz acente (A tipi ve B tipi acente).
- 11:22Acentenin Yetkileri
- Acentenin en önemli yetkisi müvekkil adına sözleşme yapmaktır, ancak kural olarak buna yetkisi yoktur ve yazılı bir yetki gereklidir.
- Acente, kendi yaptığı işlemlerden yetkili olup, müşterilere bizzat teslim etmediği malların bedelini alamaz veya bedelini bizzat ödemediği malları teslim alamaz.
- Yetkisiz temsilde, acente tarafından yapılan işlemler geçerlidir ve acente tarafından ifası gerekir, borçlar kanununda ise temsil olunan icazet vermediği takdirde işlem geçersiz olur.
- 14:05Acentenin Pasif Temsil Yetkisi
- Acente, aracılık ettiği veya bizzat yaptığı sözleşmelerle ilgili ihtar, ihbar, protesto gibi hakkı koruyan beyanları müvekkil adına yapabilir.
- Pasif temsil yetkisi hem yurtiçi hem yurtdışı satışlar için önemlidir, özellikle tüketici-satıcı ilişkilerinde tüketici haklarını korumada kullanılır.
- Yabancı tacirlerin acenteleri, izafeten dava açma yetkisine sahiptir, yani müvekkil adına dava açabilir ve davayı yürütür.
- 18:34Acentenin Müvekkiline Karşı Sorumlulukları
- Her acenteye bir bölge ve ticaret dalı verilir, bu sınırlar içerisinde müvekkilinin işlerini görmelidir.
- Acente, müvekkiline ait olan malın başına gelen zararlardan sorumludur, kusurunun olmadığını ispat etmedikçe.
- Acente bulunduğu bölgede istihbarat memuru gibi çalışır.
- 20:18Acentenin Borçları
- Acente üçüncü kişilerden aldığı ihtar, ihbar gibi bilgileri hemen müvekkiline bildirir ve piyasa durumu hakkında bilgi verir.
- Acente müvekkilinin talimatlarına göre iş yapar, ancak acil durumlarda işlemleri durdurup talimat bekleyebilir veya inisiyatif alıp duruma müdahale edebilir.
- Acente, mallar müşteriye teslim edildiği ana kadar müvekkilin malı olduğu için, müşterinin ödediği parayı gecikmeden müvekkile ödemelidir, aksi takdirde faiz veya tazminat ödemek borcu altına girer.
- 22:03Acentenin Hakları
- Acentenin en önemli hakkı ücret hakkıdır ve bu ücret genellikle işlem değerinin belli bir yüzdesi şeklinde ödenir.
- Acente kendi çabasıyla yapılan işlemler için ücret kazanır, ayrıca müvekkilinin talimatıyla para tahsil ettiğinde de komisyon isteyebilir.
- Tekel hakkı, acente lehine bir hak ve acente aleyhine bir rekabet yasağıdır; müvekkil, acentenin bulunduğu coğrafi bölgede veya faaliyet alanında doğrudan satış yapamaz.
- 25:58Acentelik Sözleşmesi ve Ücret
- Acentelik sözleşmesi sona erdiğinde, acente henüz tamamlanmamış işlemler için ücret talep edebilir ve bu ücret eski ile yeni acente arasında paylaştırılır.
- Ücretin ödenme zamanı, muaccel olduğu günden itibaren üç ay içinde olmalıdır.
- Acente, tekel hakkının ihlal edilmesi durumunda ücret tespiti için müvekkilin defter ve kayıtlarına bakma ve inceleme hakkı vardır.
- 28:24Acentenin Masrafları ve Hapis Hakkı
- Acentenin normalde masraf isteme hakkı yoktur, ancak müvekkilin talimatıyla yapılan reklam gibi olağanüstü masraflar veya özen borcun ifası kapsamında yapılan masraflar istenebilir.
- Acenteye muaccer alacaklar için hapis hakkı tanınmıştır; müvekkilin mülkiyetindeki mallar, satış bedelleri ve çekler üzerinde hapis hakkı kullanılabilir.
- Aciz alacaklar için, henüz valisi gelmemiş olan alacaklar içinde hapis hakkı doğar.
- 29:47Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesi
- Acentelik sözleşmesi genellikle belli bir süre için yapılır, süre bitince sona erer ancak taraflar memnunsa çalışmaya devam edebilirler.
- Belirsiz süreli sözleşme, karşı tarafa genellikle altı ay veya bir yıl gibi süre verilen fesih ihbarıyla sona erer, ihbar verilmezse kanundaki üç aylık süre uygulanır.
- Acentelik sözleşmesi, taraflardan birinin ölümü, kısıtlanması, iflası veya tüzel kişiliğin son bulması durumunda da sona erer.
- 31:55Acentelik ve Portföy Tazminatı
- Bir üretici, daha düşük komisyonlara çalışan yeni acentelerle çalışabilir veya kendi mağazalarını, şubelerini veya fabrikasını açarak eski acentesiyle yollarını ayırmak isteyebilir.
- 1980'lerde serbest pazar ekonomisine geçtikten sonra Türkiye'ye giriş yapan yabancı markalar, 1990'lara gelindiğinde eski acentelerini bir bir kapının önüne koymaya başladılar.
- Yargıtay, bu duruma "portföy tazminatı" adı verilen bir çözüm buldu ve bu çözüm zamanla benimsendi.
- 33:18Portföy Tazminatı Şartları
- Portföy tazminatı için üç şart gereklidir: Müvekkilin yeni müşterilerden önemli menfaat elde etmesi, acentenin ücret hakkını kaybetmesi ve hakkaniyet.
- Tazminat, acentenin son beş yılda kazandığı ücretin ortalaması olarak bir yıllık ödeme yapılır, sözleşme beş yıldan kısa sürmüşse o süre için ortalaması alınır.
- Müvekkil sözleşmeyi haklı sebeple feshederse veya acente haklı nedenle durup dururken feshederse tazminat ödenmez, haklı nedenle fesheden acente ise tazminata hak kazanır.
- 36:04Rekabet Yasası
- Acentelik sözleşmesinin bitiminde acenteye rekabet yasası konulabilir, ancak bu yasa ancak yazılı sözleşme ve açık hükümle yapılabilir.
- En fazla iki yıl için, acenteye verilen bölge için ve sadece o faaliyet konusu için yasak konulabilir.
- Rekabet yasası konulduğunda acenteye uygun bir tazminat ödenebilir ve bu şartlara aykırı olan sözleşme hükümleri geçersizdir.
- 37:50Distribütör ve Acentelik Karşılaştırması
- Distribütör, üreticinin ürünlerini geniş bir müşteri kitlesiyle buluşturan kişi olup, çoğunlukla tekel hakkına sahiptir.
- Türkiye'de 1980'lerden itibaren acenteler kademeli olarak azaldı ve 2000'li yıllardan itibaren neoliberal politikalar nedeniyle distribütörler acentelerin yerini aldı.
- Bir üreticinin bakış açısından distribütörlük acenteliğe nazaran daha çok tercihe şayan görünür çünkü piyasaya girişin önündeki engeller ortadan kalktı.
- 40:25Acente ve Distribütör Arasındaki Farklar
- Acente ve distribütör ilişkisi kanunda düzenlenmemiş olduğu için sözleşme özgürlüğü uyarınca herkes istediği şekilde düzenleyebilir.
- Acente komisyon karşılığı çalışırken, distribütör iskonto karşılığı çalışır.
- Acente satış gerçekleşene kadar malın sahibi olmaz, distribütör ise önce malı satın alır sonra müşteriye satar.
- 43:05Distribütörün Avantajları
- Üretici açısından distribütör daha avantajlıdır çünkü sigorta, taşıma, ziya, hasar ve finansman gibi riskleri distribütöre yükler.
- Distribütörün yaptığı iş yeniden satıştır ve buna "risale" denir.
- Distribütöre de acente gibi tekel hakkı tanınabilir, ancak bu hak zorunlu bir unsur değildir.
- 45:23Distribütör Sözleşmesinde Önemli Unsurlar
- Portföy tazminatı konusunda açık bir kanun hükmü vardır ve bu tazminat ödenmek zorundadır.
- Sözleşmelerde "basit temsil yetkisi" ve "izafeten dava açma" konularında özel hükümler konulabilir.
- Acente ve distribütör konuları bu şekilde açıklanmış olup, bundan sonra şirketler hukuku, sigorta, deniz ve taşıma dersleri yapılacaktır.