Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Deniz Hoca tarafından sunulan 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin 1. dönem 1. sınavına hazırlık amaçlı kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, edebiyatın tanımı ve özellikleri ile başlayıp, edebiyatın güzel sanatlarla ve bilim dallarıyla ilişkisini ele almaktadır. Ardından metin türleri, dilin kullanımdan doğan türleri ve iletişim öğeleri anlatılmaktadır. Daha sonra anlatım teknikleri, hikaye türü ve bakış açıları detaylandırılmakta, son olarak isimler konusu (özel, cins, somut, soyut, tekil, çoğul ve topluluk isimler) incelenmektedir.
- Videoda her konu örneklerle pekiştirilmekte ve sınav öncesi genel bir tekrar yapmak isteyen öğrenciler için hazırlanmıştır. Özellikle edebiyatın temel kavramları, metin türleri ve dil bilgisi konuları üzerinde durulmaktadır.
- 00:019. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Sınavı Hazırlığı
- Bu video, 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin birinci dönem birinci sınavına genel hazırlık yapmayı amaçlamaktadır.
- Sınav iki üniteden oluşacak: birinci ünitede edebiyat nedir, edebiyatın güzel sanatlarla ilişkisi, edebiyatın bilimlerle ilişkisi, metinlerin sınıflandırılması, dilin kullanımdan doğan türleri, iletişim öğeleri ve düşünceyi geliştirme yolları konuları ele alınacak.
- İkinci ünitede hikaye nedir, olay ve durum hikayesi, anlatıcıda bakış açıları ve isimler konuları işlenecektir.
- 01:21Edebiyat Nedir?
- Edebiyat, duygu ve düşüncelerin insanlarda estetik duygular uyandıracak bir biçimde dil aracılığıyla söz ve yazıyla anlatımını amaç edinen bir sanattır.
- Edebiyat sözcüğü Arapça'daki "edep" kelimesinden gelmektedir ve Tanzimat dönemi sanatçısı Şinasi ilk defa bu sanata "fenni edep" (edebiyat bilimi) ismini vermiştir.
- Edebiyatın malzemesi kelimedir ve dille gerçekleştirilen güzel sanatlar etkinliğidir.
- 01:59Edebiyatın Güzel Sanatlarla İlişkisi
- Güzel sanatlar, resim, heykel, mimari, şiir, müzik, tiyatro gibi insanda estetik açıdan zevk duygusu uyandıran tüm sanatlardır.
- Güzel sanatlar işitsel sanatlar (edebiyat ve müzik), görsel sanatlar (resim, heykel, mimari) ve dramatik sanatlar (tiyatro, sinema, dans, bale, opera) olarak üç ana grupta sınıflandırılır.
- Edebiyatın malzemesi olan dil, diğer güzel sanatların ana malzemelerinden daha fazla önem arz eder çünkü iletişimin merkezinde dil yer alır.
- 03:54Edebiyatın Bilim Dallarıyla İlişkisi
- Edebiyat kendi alanındaki etkinliklerini gerçekleştirirken psikoloji, tarih, sosyoloji, felsefe gibi birçok bilim dalından yararlanır ve aynı zamanda o bilim dallarına büyük katkılar sunar.
- Edebiyat-tarih ilişkisi karşılıklıdır; sanatçılar edebi eserlerde tarihin verilerinden yararlanabilirken, tarihçiler de edebi eserlerde toplum üzerindeki savaşın etkisini görebilir.
- Edebiyat-psikoloji ilişkisinde sanatçılar karakterlerin ruhsal özellikleri üzerinde durarak psikolojiden yararlanır.
- Edebiyat-sosyoloji ilişkisinde edebiyat toplumu yansıtır ve her edebiyat eser, yazılmış olduğu toplumun ve dönemin sosyolojik özelliklerini barındırır.
- Edebiyat-felsefe ilişkisinde edebiyat eserler bazen bir fikri, düşünme biçimini veya ideolojiyi okuyucusuna iletmek ister ve felsefe ile edebiyat aynı alanda birleşirler.
- 07:29Metinlerin Sınıflandırılması
- Metin, dil aracılığıyla bir araya getirilmiş anlamlı kelimeler ya da cümleler topluluğudur ve zamanla insan kendini ifade ederken çeşitli türler ortaya çıkmıştır.
- Metinler genel anlamda sanat metinleri ve öğretici metinler olmak üzere iki ana grupta incelenir.
- Öğretici metinler kendi içerisinde tarihi metinler, felsefi metinler, bilimsel metinler, gazete çevresinde oluşan metinler ve kişisel hayat konu alan metinler olmak üzere beş ana grupta incelenir.
- Sanat metinlerin amacı insanlarda estetik bir duygu uyandırmaktır ve kendi içerisinde coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir) ve olay çevresinde oluşan metinler (roman, hikaye, masal, destan, halk hikayesi) olarak ikiye ayrılır.
- 09:20Metin Türleri
- Gazete bünyesinde yayınlanan yazılar (makale, deneme, sohbet, fıkra) ve kişisel hayat konu alan metinler (anılar, günlükler, gezi yazıları, biyografi, otobiyografi) farklı metin türleridir.
- Edebi metinler ile öğretici metinler arasında önemli farklar vardır: öğretici metinlerde gerçekler söz konusudur, edebi metinlerde ise kurgusal gerçeklik vardır.
- Öğretici metinlerin amacı bilgi vermektir, edebi metinlerin amacı ise insanlarda estetik bir duygu uyandırmaktır.
- 10:24Edebi ve Öğretici Metinlerin Özellikleri
- Öğretici metinlerin amacı bilgi vermek olduğu için sade ve basit bir üslup kullanılır, edebi metinlerde ise süslü bir anlatım tercih edilir.
- Öğretici metinlerde anlatım nesnel olmak zorundadır, edebi metinlerde ise özneldir.
- Öğretici metinlerde kelimeler gerçek anlamda kullanılırken, edebi metinlerde kelimelerin gerçek anlamdan sıyrıldığı, mecaz ve yan anlama dönüştüğü görülür.
- 11:05Dilin Kullanımdan Doğan Türleri
- Dil zamanla değişime uğrar ve çeşitli kavramlar ortaya çıkar: lehçe, şive, ağız, argo, jargon ve yazı dili.
- Lehçe, bir dilin tarih içerisinde bilinmeyen bir dönemde kendinden ayrılmış olup büyük farklılıklar gösteren kollarıdır.
- Şive, bir dilin bilinen tarih seyri içinde kendinden ayrılmış olup bazı farklılıklar gösteren kollarıdır ve lehçeye göre daha yakın bir zamanda gerçekleşmiştir.
- 13:09Diğer Dil Türleri
- Ağız, bir ülke için aynı dilin farklı konuşma şekilleridir.
- Argo, ortak dilden ayrı olarak belirli toplulukların ses, yapı, sözdizimi ve anlam bakımından farklılık gösteren dili veya kelime dağarcığıdır.
- Jargon, aynı meslek ve topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığıdır.
- 14:29Yazı Dili
- Yazı dili, standart dildir ve her yerde aynı şekilde kullanılır.
- Türkiye'nin yazı dili İstanbul ağızdır çünkü en güzel Türkçe İstanbul'da konuşulduğu için İstanbul ağzı baz alınmıştır.
- Eğitimde, resmiyette, televizyonda, gazetede ve kitaplarda kullanılan Türkçe İstanbul ağızdır.
- 15:13İletişim Öğeleri
- İletişim, duygu ve düşüncelerin konuşma, yazı, işaret, jest ve mimik gibi çeşitli yollarla aktarılması sürecidir.
- Bir iletişimin gerçekleşebilmesi için gönderici, alıcı, iletinin, kanalın, geri bildirimin, kodun ve bağlamın olması gerekir.
- Gönderici, duygu ve düşünce isteklerinin aktarılmasında iletiyi hazırlayan gönderen kişi veya topluluktur; alıcı ise bu iletiyi alan kişi veya topluluktur.
- 16:53İletişim Örneği
- Öğretmen "Bu sınavda yüksek not almayı bekleyen var mı?" diye sorduğunda, Ahmet parmak kaldırdı ve "Ben" dedi.
- Bu örnekte gönderici öğretmen, alıcı öğrenciler, iletinin "Bu sınavda yüksek not almayı bekleyen var mı?" olduğu, dönütün öğrencinin verdiği cevap olduğu, kanalın ses olduğu ve bağlamın sınıf olduğu görülür.
- 17:25Düşünceyi Geliştirme Yolları
- Düşünceyi geliştirme yolları, bir konuda ileri sürülen düşünceyi geliştirmek, desteklemek, inandırıcı kılmak ve düşüncenin etkisini artırmak amacıyla başvurulan tekniklerdir.
- Tanımlama, bir kavram ya da varlığın belirgin özellikleri ile tanıtılmasıdır ve genellikle "nedir, kimdir?" sorularının cevabı olur.
- 18:10Etkili Anlatım Teknikleri
- Benzetme, güçsüz olanı güçlü olana benzeterek ifadeyi basitleştirmek için kullanılır (örneğin "aslan gibi").
- Karşılaştırma, varlık ve kavramların birbirleriyle karşılaştırılarak aynı veya farklı yönlerine dikkat çekilmesidir.
- Tanık gösterme, bir düşüncenin ilgili konuda uzmanlığı kabul görmüş bir kişiden alıntı yapılarak desteklenmesidir.
- Örnekleme, bir düşüncenin on'a yakın asıl düşünceyi hatırlatıcı, destekleyici kavram, isimler ve durumlar ile desteklenmesidir.
- Sayısal verilerden yararlanma, matematiksel olarak ortaya sayılar dökerek anlatılanların etkili olmasını sağlamaktır.
- 20:44Hikaye Türü
- Hikaye, yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayların bir yazar tarafından okuyucuda heyecan, zevk uyandıracak şekilde kısaca anlatıldığı edin metinlerdir.
- Hikayeler sade bir olay örgüsüne dayanır, genellikle tek bir mekanda az sayıda kişiye yer verir ve özlü bir anlatım barındırır.
- Dünya edebiyatında ilk hikaye örneği İtalyan yazar Bocaccio'nun "Decameron" adlı eseridir, Türk edebiyatında ise Tanzimat döneminde Ahmet Mithat Efendi'nin "Letavi Rivayet" ilk hikaye örneğidir.
- Hikayenin üç bölümü vardır: serim (kahramanlar ve olay tanıtılır), düğüm (en heyecanlı bölüm) ve çözüm (düğüm çözülür).
- Hikayelerin dört yapı unsuru vardır: olay, kişi, mekan ve zaman.
- 22:58Olay ve Durum Hikayesi
- Olay hikayesi, bir olayı merkeze alarak serim düğüm çözüm bölümleri şeklinde olayı sonucuyla okuyucuya aktaran hikayelerdir.
- Olay hikayesinin özellikleri: serim düğüm çözüm bölümlerinden oluşur, hikayenin merkezinde olaylar yer alır, gözleme önem verilir ve merak ve heyecan unsuru ön plandadır.
- Dünya edebiyatında olay hikayesinin en önemli temsilcisi Fransız yazar Guide Mapushant'tır, Türk edebiyatında ise Ömer Seyfettin'dir.
- Durum hikayesi, olaylardan çok günlük yaşamın bir kesitini ele alıp anlatan hikaye türüdür.
- Durum hikayesinde serim düğüm çözüm bölümleri yoktur, okuyucuda çok fazla heyecan ve merak duygusu uyandırmaz, hikaye bittiğinde her şey sona ermez ve gerisini merak edersiniz.
- Dünya edebiyatında durum hikayesinin en önemli temsilcisi Rus yazar Anton Çehov'dur, Türk edebiyatında ise Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal'dır.
- 26:24Anlatıcı Bakış Açısı
- Anlatıcı, edebi eserlerde anlatımı yapan, olayları gören ve aktaran kişidir.
- Anlatıcı olaylara çeşitli açılardan yaklaşır: olayın merkezinde yer alabilir veya dışındadır.
- Anlatıcının olayları bulunduğu konuma, yakınlığa ve hakimiyete göre anlatmasına bakış açısı denir.
- Üç farklı bakış açısı vardır: kahraman bakış açısı, gözlemci bakış açısı ve ilahi bakış açısı.
- Kahraman bakış açısı, edebi eserlerde durumları okuyucuya aktaran kişinin aynı zamanda olayların merkezinde yer aldığı bakış açısıdır ve anlatım birinci ağızla yapılır.
- 27:31Anlatım Bakış Açısı
- Gözlemci bakış açısı, olayların dışında kalan ve gözlemci gibi gördüğü durumları aktaran anlatıcının bakış açısıdır.
- Gözlemci bakış açısı üçüncü ağızla yapılır ve objektiftir, yorum yapmaz ve daha fazla bilgi vermez.
- İlahi (tanrısal, hakim) bakış açısı, olayların öncesini ve sonrası olmak üzere her türlü ayrıntısına sahip olan, kahramanların iç dünyasını, düşüncelerini ve duygularını okuyucuya aktaran bakış açısıdır.
- 28:58İsimler Konusu
- Canlı cansız bütün varlıkları veya kavramları karşılayan, onları ifade etmemizi sağlayan sözcüklere isim ya da ad denilmektedir.
- İsimler üç ana başlıkta incelenir: varlıklara verilişine göre isimler, varlıkların oluşuna göre isimler ve varlıkların sayısına göre isimler.
- 29:44Varlıklara Verilişine Göre İsimler
- Özel isimler sadece tek bir varlığı gösteren, sadece tek varlığa ait olan isimlerdir (Türkiye, İstanbul, Pendik).
- Cins (tür) isimler aynı türden olan canlı, cansız bütün varlık ve kavramlara verilmiş isimlerdir (ülke, şehir, organ, meslek, akrabalık, yiyecek, giyecek, araç, renk).
- 30:45Varlıkların Oluşuna Göre İsimler
- Somut isimler duyu organlarımızla algılanabilen varlıklara verilen isimlerdir (soğuk, ekşi, mavi).
- Soyut isimler beş duyu organımızda algılanamayan varlıklara verilen isimlerdir (hasret).
- 31:20Varlıkların Sayısına Göre İsimler
- Tekil isimler sadece bir varlığı karşılayan ve çokluk eki olan ler/lar ekini almamış isimlerdir (elma, dergi, kalem).
- Çoğul isimler çokluk eki almış isimlerdir (elmalar, dergiler, kalemler).
- Topluluk isimleri çoğul eki almadan birden fazla varlığın bir araya gelerek oluşturduğu grupları karşılayan isimlerdir (takım, meclis, aile) ve biçimde tekil görünürler ama anlamca çoğuldur.
- 32:53Video Kapanışı
- Bu video dokuzuncu sınıf edebiyat dersi birinci dönem birinci sınavına hazırlık içermektedir.
- Sınava özel PDF çalışma kağıdı ve soru çözümlü video linkleri videonun açıklamalar kısmında bulunmaktadır.