Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin 9. sınıf tarih dersinin "Geçmişin İnşa Sürecinde Tarih" ünitesini anlattığı eğitim içeriğidir. Türkiye Yüzyılı Maarif programına uygun olarak hazırlanmıştır.
- Video, tarih biliminin temel kavramlarını ve önemini üç ana bölüme ayrılarak ele alıyor. İlk bölümde tarih öğrenmenin faydaları ve tarihin bir bilim dalı olduğu kanıtları anlatılıyor. İkinci bölümde zaman algısı, takvim sistemleri, tarihsel dönemlendirme, tarihsel olay ve olgu arasındaki farklar açıklanıyor. Son bölümde ise tarih araştırmalarında kullanılan bilimsel yöntemler, dijital araçlar ve dijital tarih çalışmalarında izlenen süreç detaylandırılıyor.
- Video, tarih biliminin sadece bir geçmiş bilimi olmadığını, aynı zamanda geleceğimizi şekillendiren önemli bir rehber olduğunu vurgulayarak, tarih biliminin kaynakları, tarihsel bilginin üretim süreci ve dijital tarih çalışmalarında izlenen aşamaları kapsamlı şekilde açıklıyor.
- 00:23Tarih Öğrenmenin Önemi
- Tarih öğrenmenin kimlik, vatan sevgisi, bayrak sevgisi ve bağımsızlık gibi milli değerleri anlamalarını sağlar.
- Tarih, bireylerin geçmişten ders alarak gelecekte benzer durumlarla başa çıkabileceklerini öğrenmelerine yardımcı olur.
- Tarih, bireylerin olayları ve olguları daha geniş bir çerçeveden değerlendirmelerini sağlayarak dünyaya bakış açılarını genişletir.
- 01:07Tarih Öğrenmenin Kişisel Faydaları
- Tarih, bireylerin empati kurma yeteneklerini geliştirir ve olayları başkalarının gözünden değerlendirebilmelerine yardımcı olur.
- Tarih öğrenmek, bireylerin sorgulama, yorumlama ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirir.
- Tarihteki önemli figürlerin başarıları ve zorluklarla başa çıkma yöntemleri bireylere ilham verir ve motivasyon sağlar.
- 02:04Tarih Öğrenmenin Toplumsal Faydaları
- Tarih öğrenmenin faydaları arasında aidiyet ve birliktelik, ortak değerlerin benimsenmesi ve milli bilincin güçlendirilmesi bulunmaktadır.
- Toplumlar geçmişte yaşanan olaylardan ders çıkararak benzer durumların tekrar yaşanmaması için politikalar geliştirebilir.
- Tarih bilinci, toplumların kendi kültürel ve tarihi miraslarını koruma konusunda duyarlı olmasını sağlar.
- 03:50Değişim ve Süreklilik Kavramları
- Değişim ve süreklilik tarihle ilgili temel kavramlardan biridir; tarih boyunca toplumsal yaşamdaki bazı unsurlar değişmiş, bazıları ise devamlılığını korumuştur.
- Tarihçiler bu değişim ve sürekliliğin sebepleri ve sonuçlarını inceler.
- Bir toplumun dili, gelenekleri, mimari anlayışı gibi pek çok unsur yüzyıllar boyunca hem varlığını korumuş hem de kendi içinde bazı değişimler yaşamıştır.
- 04:25Tarihin Bilimsel Özellikleri
- Tarihçiler kaynak eleştirisi, tarihsel karşılaştırmalar ve neden-sonuç ilişkilerini analiz etme gibi bilimsel süreçlere dayalı yaklaşımlar kullanırlar.
- Tarihçiler bilinmeyen sorulara cevap aramak ve yeni teoriler geliştirmek için mevcut kaynakları inceleyerek yeni bilgiler elde etmeye çalışırlar.
- Tarih, arkeoloji, antropoloji, sosyoloji gibi diğer bilim dalları ile sıkı bir ilişki içindedir ve disiplinlerarası çalışmalar tarihçilerin daha kapsamlı sonuçlara ulaşmasını sağlar.
- 05:41Tarihin Sistematik Yaklaşımı
- Tarihçiler olayları rastgele değil, belirli bir sistematik çerçeve içinde incelerler.
- Kronoloji, nedensellik ve değişim gibi kavramlar tarihçilerin kullandığı temel analiz araçlarıdır.
- Tarih, yeni kaynakların bulunması, yöntemlerin gelişmesi ve farklı perspektiflerin ortaya çıkmasıyla sürekli olarak değişen ve gelişen bir alandır.
- 06:24Tarihsel Bilginin Bilimsel Olması İçin Gerekli Şartlar
- Tarihsel bilgilerin belirli bir düzen içinde sınıflandırılması ve analiz edilmesi gerekmektedir.
- Kaynak eleştirisi, tarihsel bilgilerin güvenilirliği ve doğruluğu için kullanılan kaynakların eleştirel bir şekilde değerlendirilmesine bağlıdır.
- Tarihsel araştırmalarda hipotez kurma, veri toplama, analiz etme ve sonuç çıkarma gibi bilimsel yöntemler kullanılmalıdır.
- 07:15Tarihsel Olaylar Arasındaki Neden-Sonuç İlişkisi
- Tarihsel olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkisi kurulamazsa, tarih sadece birbirini izleyen rastgele olayların bir koleksiyonu olarak kalır.
- Neden-sonuç ilişkileri sayesinde gelecekteki olası gelişmeler hakkında tahminlerde bulunmak mümkün olur.
- Tarihçi, olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini ortaya çıkararak geçmişi anlamaya ve açıklamaya çalışır.
- 08:21Tarihsel Bilginin Özellikleri
- Tarihsel olaylar tekrarlanamaz, bu yüzden gözlemlenmesi mümkün değildir.
- Tarihçiler farklı kaynaklardan elde ettikleri çok sayıda kanıttan yararlanır ve araştırma süreçlerinde ulaştıkları belge, bulgu ve anlatılar üzerinden geçmişi yeniden kurgular.
- Tarih, kaynaklara ve kanıtlara dayandırılması gereken bir disiplindir ve az sayıda belge günümüze ulaşmıştır.
- 09:24Tarih ve Diğer Bilimler
- Tarih çalışmalarında kronoloji, coğrafya, arkeoloji, nümismatik, diplomatik gibi farklı disiplinlere ait alan bilgilerinden yararlanılır.
- Tarihsel olgular, fen bilimlerinin aksine kesin yasalara dayandırılamaz ve tarihçilerin kaynaklar üzerinden ulaştığı çıkarımlara ve yorumlara bağlıdır.
- Tarih çalışmaları belli bir sistem dahilinde ve nesnel bir yaklaşımla yapılması, ayrıca farklı kaynaklar üzerinden çok sayıda kanıta ulaşılması yönüyle bilimsel nitelik taşır.
- 10:47Geçmiş ve Tarih Kavramları
- Geçmiş, yaşanmış somut olayların bütünüdür ve geri dönülemez bir zaman dilimidir.
- Tarih ise geçmişteki bu olayları belgeleyen, yorumlayan ve anlamlı bir bütün haline getiren bir insan etkinliğidir.
- Bir tarihçi, geçmişteki olayları anlamak için tarih kitaplarına, seyahatnamelere, fermanlara ve diğer belgelere başvurur.
- 11:28Tarih ve Geçmiş
- Geçmiş yaşanmış olan her şeydir, tarih ise bu yaşanmışlıkları anlamlandırma, yorumlama ve geleceğe taşıma çabasıdır.
- Tarihçiler geçmiş hammaddeden eser oluştururken kendi bakış açılarını, bilgi birikimlerini ve kullandıkları kaynakları da işin içine katarlar.
- Aynı olayı farklı tarihçiler farklı şekilde yorumlayabilirler.
- 12:03Zaman Algısı ve Takvim Sistemleri
- Deneyimlere dayalı zaman algısı, sosyal yapıların etkisiyle daha yavaş akan zaman algısıdır.
- Coğrafi zaman, çevresel faktörlerin etkisiyle neredeyse durmuş gibi algılanan zaman algısıdır.
- Tarihsel zaman, toplumsal olayların kronolojik sırasını belirleyen ve tarihçilerin kullandığı zaman kavramıdır.
- 12:36Takvim Sistemleri
- Güneş ve ay hareketleri gözlemlenerek takvimler oluşturulmuştur.
- Ay takvimi ilk olarak Sümerler tarafından, güneş takvimi ilk olarak Antik Mısırlılar tarafından kullanılmıştır.
- Gregoryen takvim, Antik Mısır güneş takvimi Papa Onüç. Gregor tarafından düzenlenmiştir ve günümüzde bu takvim kullanılmaktadır.
- 13:20Zamanın Sınıflandırılması
- Tarih yüzyıllık dönemlere ve çağlara ayrılmıştır.
- Yüzyıl, milat başlangıç alınarak 100 ile 199, 200 ile 299 olarak sayılan yüz yıllık dönemdir.
- Avrupa'da 17. yüzyıldan itibaren tarih dönemlere ayrılarak incelenmeye başlanmıştır.
- 14:11Tarih Öncesi ve Tarihi Devirler
- İnsanlık yazının keşfini bir dönüm noktası olarak kabul etmiştir.
- Yazıdan önceki zamanlar tarih öncesi, sonraki zamanlar ise tarihi dönemler olarak adlandırılmıştır.
- Tarihi devirler Sümerlerin milattan önce 3200'lerde yazıyı icat etmesiyle başlamıştır.
- 14:44Tarihi Çağlar
- Eski Çağ, yazının icadından Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne kadar olan devredir.
- Ortaçağ, Eski Çağ'ın bitiminden İstanbul'un fethi olan 1453 yılına veya Amerika'nın keşif tarihi olan 1492 yılına kadar olan devredir.
- Yeniçağ, 1453'ten 1789 yılındaki Fransız İhtilali'ne kadar olan devredir.
- Yakınçağ, Fransız İhtilali'nden günümüze kadar olan devredir.
- 15:29Tarihsel Olay ve Olgu
- Tarihsel olay, tarihte insanlığı etkileyen siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik, dini konularda kısa sürede meydana gelen gelişmelerdir.
- Olaylar kendine has özelliklere sahiptir, somut bilgiler içerir, yer ve zaman bildirir, başlangıç ve bitiş süreleri de bellidir.
- Tarihsel olgu, tarihte insanlığı etkileyen olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlerdir.
- Olgular geneldir, süreklilik gösterir, soyuttur, belirli bir yer ve zaman söz konusu değildir.
- 16:33Neden- Sonuç İlişkisi
- Tarihsel olaylar ve olgular arasında bir neden- sonuç ilişkisi bulunur.
- Bir olay başka bir olayın nedeni olabilir veya bir olgunun sonucu olabilir.
- Bu ilişkiyi anlamak tarihsel süreçleri daha iyi kavramamızı sağlar.
- 17:08Tarihsel Bilginin Üretim Süreci
- Tarihsel bilginin üretim sürecinde nesnel bir yaklaşım benimsenir.
- Tarihi olaylar tekrarlanamadığı için gözlem ve deney yapılamaz, ancak birçok bilimsel yöntem uygulanır.
- Fen bilimlerinde ve diğer sosyal bilimlerde olduğu gibi sistemli bir şekilde veri toplanır ve bu veriler analiz edilir.
- 17:34Tarihsel Bilginin Üretim Sürecinde Kullanılan Bilim Dalları
- Arkeoloji, kazı yolu ile toprak ve su altındaki maddi kalıntıları ortaya çıkarır.
- Sosyoloji, toplumları ve toplumsal olayların neden ve etkilerini inceleyen bilim dalıdır.
- Diplomatik, resmi belgeleri cins, şekil ve içerik bakımından inceleyen bilim dalıdır.
- Herhalde, resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceleyen bilim dalıdır.
- Coğrafya, yeryüzünü fiziki, ekonomik, beşeri ve siyasi yönlerden inceleyen bilim dalıdır.
- Paleografi, geçmişte kullanılan yazı çeşitlerini ve bu yazıların özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
- Epigrafi, kitabeleri ve üzerindeki yazıları şekil ve içerik bakımından inceleyen bilim dalıdır.
- Etnografya, toplumların yaşayışlarını, hayat tarzlarını, örf ve adetlerini inceleyen bilim dalıdır.
- Antropoloji, insan ırklarının kökenini ve insan gelişimindeki biyolojik, toplumsal ve kültürel etkileri inceleyen bilim dalıdır.
- Filoloji, günümüzde ve geçmişte konuşulan dilleri ve bu dillerin gelişimlerini inceleyen bilim dalıdır.
- Nümizmatik, bir devletin veya uygarlığın siyasi, ekonomik ve kültürel yapısı hakkında bilgi veren, para ve madalyaları inceleyen bilim dalıdır.
- Kimya, bir buluntu veya belgenin gerçek olup olmadığını ya da hangi döneme ait olduğunu ortaya çıkarırken kendisinden yararlanılan bilim dalıdır.
- Kronoloji, geçmişten günümüze meydana gelen olay ve olguların zamanını tespit ederek sıralar.
- 19:07Tarihin Kaynakları
- Geçmişte yaşanmış olaylara ait her türlü yazısız veya yazılı bulguya belge veya kaynak denir.
- Tarihçiler tarihsel bilginin üretim sürecinde çeşitli kaynaklar kullanmaktadır.
- Bu kaynaklar genel olarak birinci elden ve ikinci elden kaynaklar olarak isimlendirilmiştir.
- Birinci elden kaynaklar, olayların yaşandığı dönemde ya da bu dönemden hemen sonra oluşan veya oluşturulan özgün kaynaklardır.
- İkinci elden kaynaklar ise olayların yaşanmasından çok daha sonra birinci elden kaynaklara dayandırılarak ortaya konmuştur.
- Tarihin kaynakları oluşma biçimlerine göre sözlü kaynaklar, efsane, destanlar, menkıbeler, yazılı kitabeler, kronikler, fermanlar, beratlar, sesli ve görüntülü kaynaklar, resimler, fotoğraflar, filmler, video bantları, eşya ve nesneler, arkeolojik buluntular, tarihi eşya ve nesneler şeklinde de sınıflandırılmaktadır.
- 20:12Tarihsel Bilginin Üretim Süreci
- Tarihsel bilginin üretim sürecinde öncelikle araştırma yapılmak istenen konuyla ilgili bir problem belirlenir.
- Daha sonra bu araştırma probleminin sınırlarını zaman, mekan ve içerik açısından belirlemek için sorular sorulur.
- Tarihçiler, seçtikleri konu ya da araştırma problemi çerçevesinde ilgili kaynakları tarar ve kullanılabilecekleri kaynakları belirler.
- Toplanan bilgiler sınıflandırıldıktan sonra eleştirel bir yaklaşımla ele alınır ve konuyla ilgili bilgiler tespit edilir.
- Kaynaklardan elde edilen bilgilerin sınırlı olması durumunda ise farklı kaynaklara başvurularak bilgi toplama işi yeniden gerçekleştirilir.
- Tarihsel bilginin üretim sürecinde kullanılacak kaynaklar gerçeklik ve güvenilirlik açısından dikkatle sorgulanmalı, kaynaktaki bilgilerin doğru olup olmadığı belirlenmelidir.
- Farklı bakış açılarını yansıtan çok sayıda kaynaktan yararlanmak, ortaya konan tarihsel bilginin güvenilirliğini ve geçerliliğini artıracaktır.
- Tarihçiler, kaynakları inceleme ve sorgulama aşamalarında bilimsel yöntemler kullanmalıdır.
- İncelenme esnasında kaynakların türü, yazarı, tarihi, oluşum şekli, konumu, dijital kimliği, uzantısı gibi temel unsurlar belirlenmelidir.
- Bu kaynaklarda herhangi bir çelişki, tutarsızlık, belirsizlik, propaganda, önyargı veya yönlendirme olup olmadığı tespit edilmeli, tüm kaynaklar sınırlılık, geçerlilik ve güvenilirlik açısından sorgulanmalıdır.
- Tarihçiler eserlerini ortaya koymadan önce kaynaklardaki kanıt ve bilgileri eleştirel bir yaklaşımla yorumlamalı ve bunları ele aldıkları problem çerçevesinde değerlendirmelidir.
- 22:16Tarih Araştırmalarında Kaynak Kullanımı
- Tarih araştırmalarında kullanılan kaynaklardaki içeriğin ana fikri ve şahıs, yer, zaman gibi unsurların özellikleri belirlenmelidir.
- Tarihçiler özgün ve bilimsel bir eser ortaya koyarken yararlandıkları kaynaklara atıf yapmalı ve kaynakça bölümünde göstermelidir.
- Kaynakçanın belirtilmesi yapılan çalışmanın güvenilirliğini artırdığı gibi bilimsel ve mesleki etik açısından da zorunludur.
- 22:55Tarih Araştırmalarının Aşamaları
- Tarih araştırmalarının aşamaları: araştırma konusunun belirlenmesi ve sürecin planlanması, kaynaklardan bilgi toplama, kaynakların incelenmesi, kaynakların sorgulanması ve yorumlanması, araştırma raporunun hazırlanmasıdır.
- 23:18Dijitalleşme ile İlgili Terimler
- Sayısallaştırma, fiziksel materyali dijital ortama aktararak okunabilir ve işlenebilir hale getirme işlemidir (örneğin kitabın PDF formatına dönüştürülmesi).
- Doğuştan dijital, dijital ortamda üretilen ve fiziksel karşılığı olmayan veri türüdür (sosyal medya paylaşımları, e-postalar, web siteleri).
- Büyük veri, çok büyük hacimli, çeşitlilik gösteren ve yüksek hızda üretilen veri kümesidir (sosyal medya verileri, internet trafiği verileri, sensör verileri).
- Yoğun veri, belirli bir konu veya olay hakkında çok detaylı ve kapsamlı bilgi içeren veri türüdür (tarihsel olayın tüm belgelerinin dijitalleştirilmesi).
- Yapılandırılmış veri, tablo, veri tabanı veya elektronik tablo gibi düzenli bir formatta saklanan veri türüdür (nüfus sayımı verileri, kütüphane katalogları).
- 24:31Veri Analizi ve Madenciliği
- Veri analizi, toplanan verilerin anlamlandırılması, ilişkilerin belirlenmesi ve sonuçların çıkarılması işlemidir.
- Veri madenciliği, büyük veri kümelerinden gizli kalmış bilgi ve örüntüleri keşfetme işlemidir.
- 24:59Okuma Teknikleri ve Dijital Kaynaklar
- Yakın okuma, bir metnin her kelimesi, cümlesi ve paragrafı üzerinde detaylı bir inceleme yapmaktır.
- Uzak okuma, birçok metni genel olarak tarayarak ana fikirleri ve konuları belirleme işlemidir.
- Hiper metin, birbiriyle bağlantılı yazı, görüntü, video gibi verileri içeren bir metin organizasyonudur.
- Dijital kaynaklar, dijital doğmuş ve sonradan dijitalleştirilmiş kaynaklar olarak ikiye ayrılır.
- 25:59Dijital Tarih Çalışmalarındaki Süreç
- Dijital tarih çalışmalarındaki ilk adım, veriyi veya arşiv belgelerini sayısallaştırmak, kodlama diliyle etiketlemek ve dijital yayın haline getirmektir.
- Verilerin bilgisayarda okunulabilir hale getirilmesi ve yapılandırılması aşamasında, belgelerden elde edilen büyük verinin uluslararası standartlara uygun olarak tasnif edilmesi ve ilişkilendirilmesi gerekir.
- Elde edilen yapılandırılmış veriler istatistik programları, coğrafi bilgi sistemleri ve içerik analiz araçları ile haritalanır, görselleştirilir ve yorumlanır.
- Tarihsel kaynakların dijitalleştirilmesi sonrasında ortaya çıkacak büyük veriyi analiz etmek ve yorumlamak tarih araştırmacılarının iş yükünü artıracaktır.
- Bu iş yükünü azaltmak için ulusal ve uluslararası iş birlikleri kurulabilir veya yapay zeka uygulamaları kullanılabilir.
- Dijital yöntemler sayesinde tarihsel bilginin görsel ve tematik olarak işlenmesi, veriler arasındaki gözle görülemeyen ilişki ağlarının ortaya çıkarılması gibi avantajlar sağlanmıştır.
- Geleneksel ve dijital tarih yazımları birbirini tamamlayan ve tarihsel bilginin zenginleştirilmesine katkıda bulunan iki yöntem olarak düşünülmelidir.
- Büyük miktarda verinin ulaşılabilir hale gelmesi, tarihçilerin toplumsal ve kültürel değişimler hakkında daha kapsamlı analizler yapmasını sağlamıştır.
- 28:08Dijital Tarih Çalışmalarında İzlenen Süreç
- Araştırma ve veri toplama aşamasında, tarih araştırmacısının bilimsel ilgi ve merakı doğrultusunda bir konu belirlenir.
- Konu belirlendikten sonra doğru ve güvenilir kaynaklar üzerinden veri toplanır.
- Verilerin dijitalleştirilmesi süreci, fiziksel olarak var olan belgelerin veya bilgilerin dijital formata dönüştürülmesidir.
- Düzenleme ve kataloglama aşamasında, dijitalleştirilen verilerdeki yanlış, eksik, tutarsız ya da hatalı bilgiler ayıklandıktan sonra meta verilere dönüştürülür, sınıflandırılarak kataloglanır ve etiketlenir.
- Verileri analiz etme ve yorumlama aşamasında, veriler derinlemesine incelendikten sonra anlamlandırılır ve yorumlanır.
- Sunum aşamasında, elde edilen verilerin görsel hale dönüştürülmesi ve paylaşılması yapılır; sonuçlar bilimsel dergi, toplantı, rapor veya genel ağ sitelerinde paylaşılabilir.
- 29:52Tarihin Önemi
- Tarih, geçmişin inşa sürecinde önemli bir rol oynar ve geçmişe dair kaynakları kullanmayı öğretir.
- Tarih sadece bir geçmiş bilimi değil, aynı zamanda geleceğimizi şekillendiren önemli bir rehberdir.