Buradasın

9. Sınıf Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi

youtube.com/watch?v=PgDiP0J7jtg

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, 9. sınıf sağlık bilgisi ve trafik kültürü dersinin sağlık bilgisi ünitesini içeren kapsamlı bir eğitim içeriğidir. Konuşmacı, sağlık konularını detaylı şekilde anlatmaktadır.
Video, sağlık kavramı ve hastalık ile başlayıp, sağlık hizmetlerinin basamaklarını, hasta haklarını, kişisel temizlik ve hijyen kurallarını ele almaktadır. Ardından besin güvenliği, çevre hijyeni, ağız ve diş sağlığı, bulaşıcı hastalıklar, bağışıklık sistemi ve aşılar konuları işlenmektedir. Son bölümde ise ergenlik dönemi, fiziksel aktivite, sağlıklı beslenme, obezite ve aile ilişkileri üzerine bilgiler sunulmaktadır.
Video, özellikle ergenlik dönemindeki fizyolojik, psikolojik ve sosyal değişimler, sağlıklı yaşam tarzı benimseme, ergenlerin aile içindeki durumu ve profesyonel yardım gereklilikleri gibi konulara da değinmektedir. İzleyicilere sağlıklı yaşam için temel bilgiler ve uygulamalar sunarak, sağlık bilincini artırmayı amaçlamaktadır.

Dokuz Sınıf Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi: Bu videoda dokuz sınıf sağlık bilgisi ve trafik kültürü dersinin sağlık bilgisi ünitesi ele alınmaktadır.
Video içerisinde sağlık, hastalık ve sağlık hakkı kavramlarının tanımları, sağlığın sosyal belirleyicileri, engellilerin toplumda karşılaştıkları sorunlar ve insan sağlığını etkileyen çevresel etmenler gibi konular işlenecektir.
Ayrıca sağlık hizmetleri, hasta hakları, akılcı ilaç kullanımı, hijyen, kişisel temizlik, bulaşıcı hastalıklar, ergenlik dönemi, fiziksel aktivite, beslenme, obezite, stres yönetimi ve sağlığa zararlı alışkanlıklar hakkında bilgiler verilecektir.
01:50Sağlık ve Hastalık Kavramları: Sağlık genel olarak hasta ya da sakat olmama durumu olarak tanımlanır.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre sağlık, sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.
Hastalık, canlılarda normal fizyolojik ya da ruhsal yapıyı, işlevi ve dengeyi değiştiren ve çeşitli belirtilerle ortaya çıkan bozukluktur.
02:41Sağlık Hakkı: Sağlık hakkı, toplumdaki herkesin beden ve ruh sağlığı yerinde bir hayat sürebilme hakkıdır.
Bu hak, insanın doğası gereği en temel ve doğal hakkıdır.
Sağlık hakkı tanımı ilk olarak 1946 yılında Dünya Sağlık Örgütü Tüzüğünde yer almış ve 1948'de Uluslararası İnsan Hakları Bildirgesi'nde tekrarlanmıştır.
04:19Sağlıkın Sosyal Belirleyicileri: Sağlık hizmetinin temel amacı kişilerin yaşam kalitesini yükseltmektir.
Sağlığın sosyal belirleyicileri, bireysel ya da toplumun sağlık durumunu etkileyen ekonomik ve sosyal değişkenlerdir.
Sağlığın sosyal belirleyicileri beş ana başlıkta toplanabilir: bireysel özellikler, ekonomik özellikler, kültürel özellikler ve ailevi durum.
04:56Engellilik ve Toplumda Karşılaşılan Sorunlar: Engelli, doğuştan veya sonradan bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan kişidir.
Dünya Sağlık Örgütü'nün raporuna göre dünyada en az bir milyar kişi engelli, yaklaşık 200 milyon kişi ise şiddetli engellilik yaşıyor.
Engelliler sağlık, eğitim, ulaşım ve bilgi edinme gibi hizmetlere erişimde zorluklar yaşar ve fiziksel çevre unsurları topluma katılmasının önünde engel oluşturur.
06:48İnsan Sağlığını Etkileyen Çevresel Etkenler: Çevre, canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır.
İnsan sağlığını etkileyen çevresel etkenler arasında gürültü kirliliği, hava ve su kirliliği, cep telefonu, kanserojen maddeler, çöpler, radyasyon ve genetiği değiştirilmiş maddeler bulunmaktadır.
Hava kirliliği, atmosferde bulunan toz, duman, gaz gibi maddelerin canlılara zarar verecek oranda artması durumudur ve insanlarda solunum sistemi bozulmalarına, kansere ve kalp hastalıklarına neden olur.
08:04Su Kirliliği ve Radyasyon: Su kirliliği, suyun niteliğinin bozulmasına sebep olan maddelerin suya karışmasıdır ve bulaşıcı hastalıkların yayılmasına, zehirlenmelere ve kansere neden olur.
Radyasyon, bir kaynaktan elektromanyetik dalga ya da hızlı parçacık demetinin yayılmasıdır ve hücre ve dokulara zarar vererek genetik bozukluklara, ölü ve sakat doğumlara ve kansere neden olur.
Röntgen ve tomografi cihazları, radyo, televizyon, bilgisayar, cep telefonu ve saç kurutma makinası birer radyasyon kaynağıdır.
09:26Sağlık Hizmetleri: Sağlık hizmeti, toplumun ve bireylerin sağlık düzeyini yükseltmek, geliştirmek ve sürdürebilmek amacıyla yapılan sağlık hizmetlerinin tümüdür.
Sağlık hizmetleri koruyucu sağlık hizmetleri, tedavi edici sağlık hizmetleri ve rehabilitasyon edici sağlık hizmetlerine ayrılır.
Koruyucu sağlık hizmetleri, sağlık korunması ve hastalıkların önlenmesi için verilen hizmetlerdir ve kişiye ve çevreye yönelik olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
09:54Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Koruyucu sağlık hizmetleri kişiye ve çevreye yönelik olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri; sağlık eğitimi, hastalıkların erken tanı ve tedavisi, beslenmeyi düzenleme, kişisel hijyen, bağışıklama, aile planlaması ve ilaçla korumadır.
Çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri; yeterli temiz su sağlanması, hava kirliliğinin önlenmesi, gürültü kirliliğinin önlenmesi, atıkların zararsız hale getirilmesi, besin sağlığı, konut sağlığı, işçi sağlığı ve iş güvenliği gibi konuları kapsar.
11:15Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri: Tedavi edici sağlık hizmetleri, hastalıkların iyileştirilmesi için yapılan tedavi, ilaç kullanımı, fizik tedavi ya da cerrahi müdahaleleri kapsayan uygulamalardır.
Tedavi edici sağlık hizmetleri birinci basamak, ikinci basamak ve üçüncü basamak sağlık kuruluşları olmak üzere üç basamakta gerçekleştirilir.
Birinci basamak tedavi edici sağlık hizmetleri, hastanın ilk başvurduğu kurumdur ve bu kurumlar aile hekimlikleri, toplum sağlığı merkezleri, 112 acil sağlık sistemi, muayenehaneler ve dispanserlerdir.
11:59Sağlık Hizmetlerinin Basamakları: İkinci basamak tedavi hizmetleri, hastaların yatırılarak hastanelerde uzmanlar tarafından verilen tanı ve tedavi hizmetleridir.
Üçüncü basamak tedavi hizmetleri, birinci ve ikinci basamakta tedavi olamayan hastaların en üst düzey tıp teknolojisi uygulanarak yataklı tedavi uygulanan tanı ve tedavi merkezleridir.
Üçüncü basamak kurumlar eğitim ve araştırma hastaneleri, üniversite hastaneleri, kanser araştırma merkezleri, sanatoryumlar ve ruh ve sinir hastalıkları hastaneleridir.
12:35Rehabilitasyon Hizmetleri: Rehabilitasyon edici sağlık hizmetleri, hastalıklar veya kazalar sonucu oluşan organ kaybı, engellilik veya çalışma gücünün yitirilmesi gibi durumlarda kalıcı bozukluk ve engelliliğin etkilerini azaltmak için verilen hizmetlerdir.
Rehabilitasyon edici sağlık hizmetleri ikiye ayrılır: tıbbi rehabilitasyon ve sosyal (mesleki) rehabilitasyon.
Tıbbi rehabilitasyonda fizik tedavi, protez takma ve destek cihazları sağlama gibi hizmetler verilirken, sosyal rehabilitasyonda uygun iş bulma ve işe uyum sağlamaya yönelik hizmetler sunulur.
13:40Sağlık Hizmetlerinden Kademeli Yararlanma: Sağlık kuruluşlarından kademeli olarak yararlanmaya sevk zinciri, hastaların öncelikle birinci basamağa başvurmaları ve gerekliyse diğer basamaklara gitmelerini sağlamayı amaçlar.
Bu uygulama sayesinde zaman kaybı önlenir ve hizmet kalitesi yükseltilir.
14:03Hasta Hakları: Hak, bireyin doğuştan getirdiği, diğer insanların kendi hayatlarını yaşama şekline müdahale etmeden kendi yaşamına yön verme özgürlüğü ve hukuk düzeni tarafından koruma altına alınmış maddi-manevi menfaatlerin tümüdür.
Herkesin adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamın teşvik edilmesine yönelik sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkı vardır.
Sağlık hizmetlerinden ırk, dil, din, mezhep, cinsiyet, ekonomik ve sosyal durum, siyasi düşünce ya da felsefi inanç gibi durumların hiçbirini dikkate alınmaksızın eşit faydalanma hakkı vardır.
15:06Hasta Haklarının Detayları: Herkesin sağlık durumu ile ilgili bilgiyi sözlü veya yazılı isteme hakkı vardır.
Hastaların sağlık kuruluşunu seçme, değiştirme ve seçtikleri kurumlarda verilen hizmetlerden faydalanma hakkı vardır.
Sağlık bakanlığı Eylül 2004'te hekim seçme uygulamasını başlatmıştır.
15:50Sağlık Hizmetlerinde Kişisel Haklar: Herkesin gizliliğe uygun bir ortamda sağlık hizmetinden faydalanma hakkı vardır.
Herkesin sağlık hizmetini güvenli, saygıyla, hijyenik şartlarda ve rahatsız edici etkenlerin olmayan bir ortamda alma hakkı vardır.
Sağlık kuruluşunun imkanları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde herkesin dini vecibelerini yerine getirebilme hakkı vardır.
16:36Tıbbi Müdahalelerde Hasta Hakları: Tıbbi müdahalelerde hastanın rızası alınmalı ve rızası çerçevesinde hizmetten faydalanılmalıdır.
Hastaya kendisiyle ilgili tüm tıbbi gerçekler, risk ve yararlar, yapılabilecek seçenekler anlatılmalıdır.
Hastaların sağlık kurum ve kuruluşlarınca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak ziyaretçi kabul etme ve refakatçi bulundurma hakları vardır.
17:26Hasta Haklarının Kullanımı: Hastalar, sağlık haklarının ihlali halinde mevzuat çerçevesinde müracaat, şikayet ve dava hakkını kullanabilmektedir.
Hastalar tedavileri ile ilgili bilgilerin gizli tutulmasını isteme ve istedikleri zaman tedaviyi reddetme ve durdurma hakkına sahiptirler.
Hastaların haklarını bilmeleri, ödevlerini yerine getirmeleri ve haklarını kullanmak için çaba göstermeleri gerekir.
18:28Akılcı İlaç Kullanımı: Dünya Sağlık Örgütü 1985 yılında Nairobi'de akılcı ilaç kullanımını kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı uygun süre ve dozda, en uygun maliyetle ve kolayca sağlayabilmeleri şeklinde tanımlamıştır.
Akılcı ilaç kullanımı, halk sağlığını ve toplum çıkarını gözetmek için yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımını önlemek için gereklidir.
Akılcı ilaç kullanımında hekimlerin doğru teşhis koyarak güvenli ve etkili tedaviyi tanımlaması, hastanın alerjik durumunun kontrol edilmesi ve ilaçların doğru dozlarda kullanılması önemlidir.
19:52Akılcı İlaç Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler: İlaçlar hem hekim hem de eczacı tarafından hastaya hangi dozda, ne sıklıkta alınacağı eksiksiz bir şekilde anlatılmalıdır.
İlaçlar kullanma talimatlarına uygun şekillerde saklanıp muhafaza edilmeli, açık ambalajlı veya tarihi geçmiş ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Yaşlılık, hamilelik, emzirme dönemi, kronik hastalık durumları ve çocukluk dönemlerinde ilaç kullanımına daha fazla dikkat edilmelidir.
20:57Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı: Akılcı olmayan ilaç kullanımı, ilaçların gereksiz ve aşırı kullanımı, klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi ve yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi içeren durumlardır.
Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması, gereksiz yere antibiyotik tüketimi ve bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı akılcı olmayan ilaç kullanımını oluşturmaktadır.
21:32Hijyen ve Sağlıklı Yaşam: Sağlıklı yaşamın temeli olan hijyen kişisel temizlik ile başlar ve küçük yaşlardan itibaren ailede ve okulda öğrenilir.
Kişinin kendi sağlığı ve toplum sağlığını koruması adına öğrenilen hijyen kurallarını her daim uygulayıp alışkanlık haline getirmesi gerekir.
İnsan doğumundan ölümüne kadar geçen süre zarfında diğer organizmalar ile ortak bir yaşam alanı paylaşır ve temizlik sayesinde enfeksiyonlara karşı korunur.
22:41Kişisel Temizlik Kuralları: Herkes kendi temizliğinden sorumlu olmalıdır ve el temizliği en önemli hijyen kurallarındandır.
Dışarıdan eve gelindiğinde, yemeklerden önce ve sonra, tuvaletten önce ve sonra eller su ve sabunla yıkanıp kurulanmalıdır.
Uykudan önce ve uykudan kalkınca yüz yıkanmalı, sık banyo yapmak alışkanlık haline getirilmelidir.
23:52El Temizliği: Eller gün içerisinde en çok kirlenen ve mikrop barındıran organımızdır, özellikle bulaşıcı hastalıklardan korunmak için el hijyenine dikkat edilmelidir.
Doğru el yıkama için eller akarsu altında ıslatılıp sabunlanmalı, el sırtı, avuç içi ve parmak araları köpükle kaplanarak yirmi saniye boyunca yıkanmalıdır.
Elleri yıkamak için kalıp sabun yerine sıvı sabun kullanılmalı, su ve sabun bulunamadığında ıslak temizlik mendilleri kullanılabilir.
24:42El Temizliği Zamanları: Eller yemeklerden önce ve sonra, yemek hazırlamadan önce ve sonra, diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce yıkanmalıdır.
Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce ve sonra, kirli işlerden sonra, dışarıdan eve gelindikten sonra eller temizlenmelidir.
Hasta bir yakınımızı ziyaretten sonra mutlaka ellerimizi yıkamalıyız.
25:40Tırnak ve Vücut Temizliği: Tırnaklar düzenli olarak kesilmeli ve temizlenmelidir, banyo yaparken tırnak fırçası ile fırçalanmalıdır.
Yüz ve boyun bölgesi her gün temizlenmelidir, sabah kalkınca ve akşam yatmadan önce su ve sabunla yıkanmalıdır.
Kulak temizliğinde dış kulak yolunu zedelememek için dikkatli davranılmalı, kulak içerisine temizlik amaçlı herhangi bir cisim sokulmamalıdır.
27:08Burun ve Kişisel Temizlik: Burun temizliğine özen gösterilmelidir, her sabah ve akşam yatmadan önce burun su ile sümkürerek temizlenmelidir.
Kişisel temizlik alışkanlıkları birçok deri hastalıkları ve istenmeyen vücut kokularını önler.
Koltuk altı her gün banyo ile temizlenmelidir, her gün banyo yapılamadığında sabunlu bir bezle temizlenmeli ve sonra su ile silinmelidir.
28:21Saç ve Ayak Temizliği: Sağlıklı saçlar için haftada en az iki kez yıkanması gereklidir, saç derisi yağlı ise daha sık yıkanabilir.
Saçlar her gün taranarak kir ve tozdan arındırılmalıdır, yıkamadan sonra nazikçe taranmalı ve yumuşak havlu ile kurutulmalıdır.
Ayaklar her akşam düzenli olarak su ve sabunla yıkanmalı, her yıkamadan sonra parmak araları iyice kurutulmalıdır.
29:47Tuvalet Temizliği: Tuvalet alışkanlığı çocukluktan itibaren kazanılmalıdır, tuvalet sonrası beden temizliği çok önemlidir.
Tuvalet sonrası temizlik için su ve tuvalet kağıdı kullanılmalı, özellikle kadınlarda vajina girişine mikrop bulaştırmamak için önden arkaya doğru yapılmalıdır.
Dışkılama sonrası temizlik için ilk temizliğin gözle görünür bir kirlilik kalmayıncaya kadar yinelenmesi ve bölgenin tuvalet kağıdıyla kurulanması en uygun yöntemdir.
31:27Banyo ve Giyinme: Deri yüzeyinde biriken kirler, mikroplar ve dökülen hücrelerin temizlenmesi için sık sık banyo yapmak gerekir.
Her banyo sonrası temiz iç çamaşırı ve temiz giysi giyilmelidir.
Giyinme ortam koşullarına uygun olmalı, giysilerin hijyenine önem verilmeli ve sıklıkla kıyafet değiştirilmelidir.
32:41Kişisel Temizlik Malzemeleri: Kişisel temizlik malzemeleri kesinlikle ortak kullanılmaması gereken malzemelerdir: sabun, banyo lif ve süngerleri, kese, diş fırçası ve diş macunu, tarak, fırça, havlu, tıraş bıçağı, tırnak makası, çorap, terlik gibi.
Bu malzemelerin ortak kullanımı mantar gibi alerjik hastalıklara, hepatit ya da aids gibi ciddi hastalıklara yakalanmamıza neden olabilir.
Dövme, kulak, burun ve kaş deldirme gibi işlemler cilt kanserine, tetanoz, herpes virüsü, hepatit B ve C gibi bulaşıcı hastalıklara yol açabilir.
34:21Besin Hijyeni: Canlıların yaşamlarını sürdürebilmesi için su ve besin ihtiyacı vardır, ancak hijyen kurallarına dikkat edilmediğinde besinlerde üreyen mikroorganizmalar hasta olmamıza neden olur.
Su ve besin yoluyla tifo, kolera, bağırsak parazitleri, hepatit A, dizanteri, brusella gibi hastalıklar oluşabilir.
Besin tüketiminde hijyen kurallarına dikkat etmek gereklidir.
34:59Besin Güvenliği: Temizliğinden emin olmadığımız su kesinlikle içilmemeli, şüpheli durumlarda su kaynatılmalı ve filtre edilmelidir.
Besinler satın alınırken tarihi geçmemiş, sağlam, bozuk olmayan ve güvenilir yerden alınan gıdalar tercih edilmelidir.
Besinler alındıktan sonra uygun saklama koşullarında muhafaza edilmeli ve bozuk, küflü gıdalar tüketilmemelidir.
35:28Besin Hijyeni: Besinlerin hazırlandığı mutfak ve yemek yenen ortamında temizliğe özen gösterilmeli, kullanılan araçlarda temiz olmalıdır.
Sebze ve meyveler üzerindeki toz, toprak ve ilaçlardan arındırılmaları için normal yıkama işleminden sonra sirkeli suda bekletilmeli ve tekrar durulanmalıdır.
Güvenli besin, besleyici değerini kaybetmemiş, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik açıdan temiz, bozulmamış besinlerdir.
36:24Çevre Hijyeni: Beden ve besin hijyeni yanında çevre hijyenine de dikkat edilmelidir.
Çöp torbalarının ağızları kapatılarak çöp kutularına atılması, geri dönüşüm geçirebilen maddelerin geri dönüşüm kutularına atılması gerekir.
Tuvaletler temiz kullanılmalı, sokaklara çöp atılmamalı, fabrikaların baca çıkışlarına filtre takılmalı, ormanlar ve denizlere atıp bırakılmamalıdır.
37:05Ağız ve Diş Sağlığı: Sindirim sistemimizin başlangıcı olan ağız ve diş dış ortamla ilişki halinde olduğu için sağlıklı olması önemlidir.
Ağız, sindirim kanalının girişidir ve alınan yiyecekler çiğnenip tükürükle karıştırılarak sindirime hazır hale getirilir.
Dişlerin görevleri sindirim sisteminin bir parçası olmak, besinleri parçalamak, konuşmaya yardımcı olmak, estetik fonksiyonlar yerine getirmek ve diş etlerini korumaktır.
39:14Dişlere Zarar Veren Faktörler: Besinleri çok soğuk ya da çok sıcak içmek, asitli ve şekerli yiyecekleri fazla tüketmek, sürekli atıştırmak, sağlıksız beslenmek dişlere zarar verir.
Diş etlerine zarar veren eylemler, dişlerin işlenmesi için yanlış kullanımları, uzun süre emzik veya biberon kullanmak, diş sıkma veya tırnak yeme gibi alışkanlıklar dişlere zarar verir.
Diş çürüğü, ağızdaki bakterilerin dişlere verdiği zarardır ve şekerli ve nişastalı yiyecekler bakteri oluşumuna neden olur.
41:06Diş Sağlığı İçin Alışkanlıklar: Dengeli beslenmeye dikkat edilmeli, güçlü dişler için A, C ve D vitamini içeren gıdalar ve kalsiyum içeren süt ürünleri tüketilmelidir.
Şekerli yiyecekler ve asitli içecekler tüketildikten sonra dişler fırçalanmalı, ceviz ve fındık gibi kabuklu yiyecekler dişlerle kırılmamalıdır.
Dişler günde iki kez flor içeren diş macunu ile fırçalanmalı, diş temizliği diş ipi ve ağız içi gargara ile bitirilmeli, altı ayda bir diş hekimine kontrole gidilmelidir.
42:14Doğru Diş Fırçalama Tekniği: Doğru diş fırçası orta sertlikte naylon olmalı ve baş kısmı büyük olmayan fırça olmalıdır.
Diş fırçalama günde iki kez en az iki dakika süreyle olmalı, dişler kısa ve nazik hareketlerle fırçalanmalı.
Fırça diş eti çizgisine 45 derecelik eğimli açı ile tutulmalı, önce dış yüzeyler, sonra iç yüzeyler ve çiğneme yüzeyleri fırçalanmalı.
43:48Diş İpi Kullanımı: Diş fırçanın ulaşamayacağı yerlerdeki yiyecek artıklarını diş ipi kullanarak temizleyebiliriz.
Yaklaşık 40 santimetrelik diş ipi alarak ipliğin büyük bir bölümünü orta parmakların çevresine sarın ve 4-5 santimetrelik ipi açıkta bırakın.
Diş ipini nazikçe yukarı ve aşağı hareket ettirin, tüm diş yüzeylerinde gezdirin ve dişten dişe geçerken temiz bölümleri kullanın.
44:47Bulaşıcı Hastalıklar: Bulaşıcı hastalıklar vücuda giren bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi mikroorganizmaların sebep olduğu hastalıklardır.
Bulaşıcı hastalıklara özellikle çocukluk çağlarında daha sık yakalanır ve genel belirtileri ateş, yorgunluk, kas ağrıları, öksürme ve ishaldır.
Günümüzde alınan tedbirler ve kullanılan ilaçlar sayesinde bulaşıcı hastalık sıklığı belirgin derecede azalmıştır.
45:53Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma: Bulaşıcı hastalıklar su ve besinlerle, hava yoluyla, kan yoluyla, vektörler yoluyla, cinsel temas yoluyla veya direkt temas yoluyla bulaşabilmektedir.
Bağışıklık sistemi düzgün çalışmayan kişiler, yetersiz beslenenler, yaşlılar, bebekler, organ nakli olanlar ve kanser gibi hastalıkları olan kişiler daha yüksek risk altındadır.
Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın ilk basamağı sağlık eğitimidir ve bireysel temizlik, aşı olmak, hasta olunca evde kalmak gibi alışkanlıklar kazanılmalıdır.
46:57Bağışıklık Sistemi ve Aşılar: Bağışıklık sistemi, patojenleri ve tümör hücrelerini tanıyıp yok eden, vücudu yabancı ve zararlı maddelerden koruyan karmaşık bir sistemdir.
Bağışıklık doğal ve sonradan kazanılmış olmak üzere iki farklı şekilde kazanılır; aktif bağışıklık hastalık veya aşı ile, pasif bağışıklık ise antikor enjeksiyonu veya anne sütü yoluyla kazanılır.
Aşı, hastalık yapma yeteneğinde olan mikropların karakterlerinden arındırılarak geliştirilen biyolojik maddelerdir ve hastalığa yakalanmadan önce uygulanarak vücutta koruyucu antikorların oluşmasını sağlar.
49:05Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan Hastalıklar: Hayvanlardan insanlara hastalık temas, solunum, ağız yoluyla, hayvanların ısırması veya tırmalaması, vücut atıkları ve enfekte gıdaların tüketilmesi yoluyla bulaşır.
Kişisel temizlik, sütün kaynatılması, et ve yumurta pişirilerek tüketilmesi, evcil hayvanların aşılanması gibi önlemler hayvanlardan bulaşan hastalıklardan korunmak için önemlidir.
Kuduz, şarbon, toksoplazmos, kuş gribi, brusella, tüberküloz, ruam, veba ve Kırım Kongo kanamalı ateşi hastalıkları hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklardır.
51:20Kuduz Hastalığı: Kuduz, hasta hayvanların ısırması sonucu bulaşan, beyin iltihaplanmasına yol açarak ölümle biten bir virüs hastalığıdır.
Kuduz hastalığı belirtileri ısırılan bölgede duyu değişikliği, ağrı, boğaz ağrısı, halsizlik, sinirlilik, depresyon, ateş, kusma, saldırganlık, yutma güçlüğü, sudan korkma ve kasılmalar şeklinde görülür.
Kuduz ısırığına maruz kalan kişi, yara bölgesini temizleyip antiseptik uygulayarak en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmalıdır ve hekimin düzenleyeceği aşılama programını uygulamalıdır.
53:49Kuş Gribi ve Brusella: Kuş gribi, evcil ve yabani kanatlılar ile memeli hayvanların solunum ve sindirim sistemine ait belirtiler gösteren, insanlara hayvanlardan geçen ve ölümle sonuçlanan çok bulaşıcı virüslerin sebep olduğu bir hastalıktır.
Brusella, sığır, koyun ve keçi gibi hayvanlardan ve bu hayvanların ürünlerinden insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır.
Brusella hastalarının çoğu belirtisizdir veya belirtileri çok hafiftir, hastalık kan ve idrar testi ile saptanır ve genellikle antibiyotiklerle altı hafta süreyle tedavi edilir.
56:00Keneler ve Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Kenelerden korunmak için riskli yerlere giderken vücudumuzu örten giysiler giymeli, açık renkli kıyafetler tercih etmeli ve eve döndüğümüzde vücudumuzu kontrol etmeliyiz.
Kene ısırması durumunda, kene çıplak elle dokunulmadan çıkarılmalı, bölge temizlenmeli ve antiseptik sürülmeli, en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Kırım Kongo kanamalı ateşi, keneler tarafından taşınan bir virüsle oluşan ateş, halsizlik, iştahsızlık, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi bulgular ile seyreden, hayvanlardan insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır.
59:43Ergenlik Dönemi: Ergenlik, fiziksel, ruhsal, biyokimyasal ve sosyal yönden hızlı gelişme süreciyle çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir.
Ergenliğin başlangıcı ırklara ve kemik yaşına göre değişkenlik gösterir, ilk belirtiler kızlarda 10, erkeklerde 12 yaşlarında görülür.
Ergenlik dönemi yaklaşık 3-5 yıl sürer ve ortalama olarak kızlarda 16, erkeklerde 18 yaş civarında tamamlanır.
1:01:14Ergenlikte Fiziksel Değişimler: Kız ve erkeklerde ortak değişiklikler: kilo artışı, kıllanma, yağlanma, sivilce çıkması, ters algısının artması ve kasların gelişmesidir.
Kızlarda görülen değişiklikler: dişi üreme organlarının olgunlaşması, yumurta oluşumu, adet görme ve göğüslerin belirginleşmesidir.
Erkeklerde görülen değişiklikler: erkek üreme organlarının olgunlaşması, sperm oluşumu, ses kalınlaşması, sakal ve bıyık çıkmasıdır.
1:01:49Ergenlikte Ruhsal Değişimler: Ergenlik dönemi ruhsal değişimlerin yaşandığı bir dönemdir; kimlik arayışı, bağımsızlık arayışı, duygusal dalgalanma ve karşı cinse ilgi duyma gibi değişimler görülür.
Ergenlik dönemi hem aile hem de ergen için zorlu bir süreçtir ve ergenin bu dönemi sağlıklı yaşayabilmesinde en etkili faktör ailedir.
Ergenlik döneminde otoriteye karşı gelme, söz dinlememe ve eleştirilmeye karşı hassasiyet gibi davranışlar sık rastlanır.
1:03:07Ergenlikte Aile Desteği: Aile ergene kurallar koymalı, sorumluluklar vermeli ve anlayışla yaklaşmalıdır.
Ergende görülen davranış değişiklikleri arasında asilik, başkaldırı, özgürlük isteği, farklı kıyafetler tercih etme ve odaya kapanma gibi davranışlar bulunur.
Ergenlik dönemi gençlerin daha sağlıklı geçirebilmeleri için ailelerinin rehber olması ve yol göstermesi gerekmektedir.
1:04:44Adet Kanaması: Adet kanaması (menstrüasyon), ergenlik döneminden başlayarak menopoz dönemine kadar her ay düzenli olarak gerçekleşen vajinal kanamalardır.
İlk adet kanamaları ilk yıllarda düzensiz olabilir, daha sonra 28-35 günde bir düzenlenebilir ve kanama dönemi ortalama 2-7 gün sürer.
Adet kanama döneminde hijyene dikkat edilmeli, pamuklu ve yumuşak pedler kullanılmalı ve her 2-3 saatte bir değiştirilmelidir.
1:05:41Fiziksel Aktivite: Fiziksel aktivite, enerji kullanarak vücut hareketlerini anlatmak için kullanılan uluslararası bir terimdir.
Yürümek, koşmak, bisiklete binmek, temel vücut hareketleri ve çeşitli spor dalları fiziksel aktivite olarak sayılmaktadır.
Fiziksel aktivitenin sağlık açısından gerekliliği ve önemi toplumlar açısından yeterince anlaşılmamakta, bu durum hareketsiz bir yaşama neden olmaktadır.
1:07:07Fiziksel Aktivitenin Faydaları: Fiziksel aktivite kas ve eklemleri korur, kemik mineral yoğunluğunu korur, vücut düzgünlüğünü ve postürü korur, refleks ve reaksiyon zamanını geliştirir.
Düzenli aktivite kalp krizi geçirme riskini azaltır, solunum kapasitesinde artış sağlar ve sigara bağımlılığından kurtulma konusunda yardımcı olur.
Fiziksel aktivite şeker hastalığını kontrol etmeye, metabolizmayı hızlandırmaya ve kilo alımı önlemede faydalıdır.
1:08:05Fiziksel Aktivitenin Zihinsel ve Sosyal Faydaları: Fiziksel aktivite bedeni ile barışık, özgüvenli bireyler yaratır ve yaşama sevincini artırır.
Olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme yeteneğini geliştirir, bireyler arası iletişim becerilerini geliştirir.
Sosyal uyum ve kabul görme oranını arttırır, kendini iyi hissetme ve mutluluk oluşturur.
1:09:28Sağlık Sorunları: Dünya Sağlık Örgütü, enerji içeceklerinin sağlığı olumsuz yönde etkilediğini belirtmiştir; bu içecekler kalp problemleri, şeker hastalığı ve obeziteye neden olabilir.
Alkolle birlikte alınması halinde kalp krizi, yüksek tansiyon, bayılma, bilinç kaybı hatta ölüme neden olabilir.
Doktor kontrolü olmadan bilinçsiz kullanılan vitamin hapları sağlığa zarar verir; örneğin fazla alınan A ve C vitamini karaciğere zarar verir, D vitamini vücutta birikir ve E vitamini zehirlenmelere neden olabilir.
1:10:48Beslenme ve Beslenme Bozuklukları: K vitamini fazla tüketilmesi kanın pıhtılaşmasına, damar tıkanıklığına ve karaciğer fonksiyonlarında bozulmalara neden olur.
Fazla protein tüketimi kalp hastalıkları, kemik erimesi, böbrek taşı oluşumu ve karaciğer hastalıklarına sebep olur.
Beslenme, yaşam kalitesini korumak ve geliştirmek için yapılan yeterli ve dengeli beslenmedir.
1:11:44Yeterli ve Dengeli Beslenme: Yeterli ve dengeli beslenme herkes için aynı değildir, özellikle bebekler, çocuklar, gençler, hamileler, emziren anneler ve yaşlılar yetersiz beslenmeden en çok etkilenen gruplardır.
Okul çağı çocuklarında yeterli ve dengeli beslenme oldukça önemlidir çünkü bu yaş grubu hızlı gelişimin yaşandığı, yaşam boyu sürdürülecek alışkanlıkların oluştuğu ve yetişkin dönemde oluşabilecek hastalıklara zemin hazırladığı için çok riskli ve önemli bir dönemdir.
Okul çağında görülen beslenme bozuklukları: protein alma yetersizliği ile büyüme ve gelişme geriliği, demir eksikliği ile kansızlık, ot eksikliği sonucu guatr, cücelik, zeka geriliği, kalsiyum ve D vitamini eksiklikleri sonucu diş ve kemik bozuklukları, fazla karbonhidrat, şeker ve yağ alımı ile şişmanlık ya da obezite ve yeme bozukluklarıdır.
1:12:55Yeterli ve Dengeli Beslenme Kuralları: Yeterli ve dengeli beslenmenin genel kuralları: alınan besinlerin içerik ve oranlarına dikkat edilmeli, harcanan enerji miktarına göre beslenilmeli, öğün atlanılmamalı, öğünler sık ve az olarak alınmalı, besin çeşitliliği artırılmalı ve her öğünde farklı besin gruplarından tüketilmelidir.
Protein ve karbonhidrat oranlarına dikkat edilmeli, yağ sınırlamasına önem verilmeli, taze meyve ve sebze tüketimi arttırılmalı, enerji kaynağı olarak dengeli tahıl ürünleri tüketilmeli, şeker ve tatlı tüketimi azaltılmalı, su ve sıvı besin alımına dikkat edilmeli, besinler uygun saklanmalı ve uygun pişirilmelidir.
Egzersiz esnasında kalp atımı hızlanır, akciğerler daha hızlı çalışır, kaslar daha güçlü kasılır ve bu durumda daha fazla enerji harcanır, bu nedenle spor yapılan dönemlerde daha yüksek enerji içeren besinlerle beslenilmeli, özellikle protein, karbonhidrat ve sıvı alımına dikkat edilmelidir.
1:14:24Besin Grupları: Yeterli ve dengeli beslenmemizi sağlayabilmek için besinler dört ana gruba ayrılmıştır: tahıllar, et, yumurta ve kuru baklagiller, sebze ve meyveler, süt ve süt ürünleridir.
Süt ve süt ürünleri grubu (ilk grup) süt, yoğurt, peynir gibi besinlerden oluşur ve kalsiyum, protein, fosfor, B2 ve B12 vitaminleri içerir; kemiklerin ve dişlerin gelişimi, hücre çalışması, kalp-damar hastalıkları ile osteopozdan korunma görevlerini yerine getirir.
Her gün yetişkinlerin günlük iki porsiyon, çocuklar, gençler, hamileler ve emziren anneler, menopoz sonrası kadınlar günlük üç-dört porsiyon bu besin grubundan tüketmelidirler.
1:15:18Besin Grupları (Devam): İkinci grup olan et, yumurta, kuru baklagiller grubunda et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler yer alır; içerdiği önemli besinler protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B1, B6, B12 ve A vitaminidir; görevleri büyüme ve gelişme, enerji kaynağı, hücre yenilenmesi, doku onarımı, deri ve göz sağlığı, kan yapımı, sinir ve sindirim sistemi sağlığıdır.
Üçüncü grupta her türlü yenilebilen sebze ve meyveler bulunmaktadır; içerdiği önemli besinler vitamin ve mineraller, folik asit, beta karoten, kalsiyum, potasyum gibidir; görevleri büyüme ve gelişmeye yardım etmek, hücre yenilenmesi, doku onarımını sağlamak, deri, göz, diş ve diş eti sağlığını korumak, kan yapımında görev almak, hastalıklara karşı direnç sağlamak ve kronik hastalıkların oluşma riskini azaltmaktır.
Her gün en az beş porsiyon sebze ve meyve tüketilmesi önerilmektedir.
1:16:33Besin Grupları (Son): Dördüncü grupta ekmek ve buğday, pirinç, mısır, çavdar, yulaf gibi tahıl taneleri yer alır; içerdiği önemli besinler karbonhidratlar, vitaminler, mineraller, proteinler ve yağlardır; görevleri büyüme ve gelişme için, dengeli beslenme için, vücuda enerji sağlamak ve sağlığımızı korumak için gereklidir.
Yeterli ve dengeli beslenebilmek için bu dört grup besinden günde üç-dört öğün tüketilmeli ve öğünler arasında en az dört-beş saat olmalıdır.
Kahvaltı günün en önemli öğünüdür çünkü akşam yemeği ile kahvaltı arasında oniki saatlik bir dilim geçer ve vücut gece boyunca büyüme ve tamir amacıyla bol miktarda enerji harcar; kahvaltı yapmayan çocuklarda okul başarısı düşer, anlama kapasitesi azalır, odaklanma ve konsantrasyon azalır, hastalık riski artar, açlık hissi ile birlikte yorgunluk ve bitkinlik oluşur.
1:18:05Sağlıksız Besinler ve Obezite: Yağlı yiyecekler genellikle lezzetli olduğu için cezbedici bir özelliğe sahiptir fakat başta kilo problemi olmak üzere pek çok sağlık sorununu da beraberinde getirir; şişmanlık, yüksek tansiyon, besin alerjileri, kalp-damar hastalıkları, karaciğer ve böbrek hastalıkları, şeker hastalığı, kemik ve cilt hastalıkları ve kanser gibi sorunları beraberinde getirir.
Sütlü tatlılar, reçel, marmelat, gazlı içecekler, hazır meyve suları, şekerlemeler, dondurma, kek ve kurabiyeler gibi şekerli besinlerin fazla tüketimi şişmanlık, yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıkları, şeker hastalığı, kanser, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve kronik hastalıkların oluşmasına neden olur.
Tuzun içerisinde bulunan sodyum yaşamımız için gereklidir fakat fazla tüketildiğinde hipertansiyon, kalp ve böbrek hastalıkları, felç, osteoporoz ve kemiklerin kırılma riskine neden olur.
1:19:18Obezite ve Beden Kitle İndeksi: Obezite, beden yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır.
Obeziten
1:22:19Ergenlik Döneminde Yaşanan Sorunlar: Ergenlik döneminde toplum kurallarına uymama, öfke nöbetleri, arkadaş ilişkilerinde sorunlar veya saldırganlık gibi davranışlar görülebilir.
Ergenler aileden uzaklaşabilir, içine kapanabilir veya kendine zarar verme düşüncesine kapılabilir.
Bu durumlar gözlenmeye başlandığında ruh sağlığı alanında çalışanlardan destek alınmalıdır.
1:22:47Aile Birliğinin Önemi: Ergenlik döneminde aile birliği çok önemlidir ve ergen aile içinde güvende hissederse sorunlarını paylaşabilir.
Aile daima çocuklarına sevgisini hissettirmeli ve sağlıklı iletişim kurmalıdır.
Etkili iletişim kurmak için iyi bir dinleyici olmak, eleştirmemek, yorum yapmamak ve öğüt vermeme gerekir.
1:23:25Ergenlik Döneminde Uygulamalar: Ergenin hatalı davranışları anlayışlı bir tutumla çözülmelidir.
Ergene çeşitli sorumluluklar vererek çevresine karşı sorumlu bir birey olarak yetişmesi sağlanmalıdır.
Aile içi kurallar birlikte alınmalı ve ergenin sergilediği olumlu davranışlar takdir edilmelidir.
1:23:51Profesyonel Yardım: Ergenlik döneminde zihinsel, duygusal veya sosyal sağlık sorunları yaşanabilir.
Ailenin çözemeyeceği davranış bozuklukları, depresyon, yeme bozuklukları, şiddet, saldırganlık, kendine zarar verme veya takıntılar gibi sorunlar oluşursa profesyonel yardım alınmalıdır.
Öncelikle okul rehberlik servislerine başvurulmalı, gerekirse uzman psikolog veya psikiyatristten yardım alınmalıdır.
1:24:24Stres: Stres, stres, uyum sağlanması ya da tepki verilmesi gerekli herhangi bir tehlike anında vücudun gösterdiği doğal bir reaksiyondur.
Stres günlük hayatın bir parçası olup değişiklikler ve gündelik sıkıntılarla ilişkilidir.

9. Sınıf Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir