Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Deniz Hoca tarafından sunulan 9. sınıf edebiyat dersinin şiir ünitesini kapsayan kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, şiirin temel unsurlarını sistematik bir şekilde ele almaktadır. İlk olarak şiirin tanımı, nazım birimi, nazım biçimi ve türü gibi temel kavramlar açıklanmakta, ardından kafiye türleri, redif ve kafiye bulma yöntemleri anlatılmaktadır. Daha sonra şiir türleri, imge kavramı ve edebi sanatlar (teşbih, istiare, mecaz, teşhis, intak, tenasip, tezat, termi, hüsnü talil, tecavü arif, kinaye, tarih sanatı, irsali mesel ve mübalağa) örneklerle açıklanmaktadır. Son bölümde ise sıfatlar konusu detaylı şekilde ele alınmakta, sıfatların türleri ve özellikleri örneklerle anlatılmaktadır.
- Videoda her konu için günlük hayattan ve edebi eserlerden örnekler verilmekte, tablolar kullanılarak konular somutlaştırılmaktadır. Bu içerik, şiir ünitesinin kapsamlı bir kaynak niteliğindedir ve şiirin temel yapısını öğrenmek isteyen öğrenciler için hazırlanmıştır.
- 9. Sınıf Edebiyat Dersi Şiir Ünitesi Tanıtımı
- 9. sınıf edebiyat dersinin şiir ünitesi kapsamlı ve yoğun bir ünite olup edebiyat derslerinin temelini oluşturur.
- Bu ünite temel olduğu için bundan sonraki yıllarda da karşınıza çıkacak konular içermektedir.
- Ünite içinde şiirin temel yapısı, nazım birimi, nazım biçimi, nazım türü, şiirin ahenk unsurları, şiir türleri, imge ve edebi sanatlar, sıfat konuları ele alınacaktır.
- 01:22Şiirin Tanımı ve Temel Kavramları
- Şiir, seslerin uyumlu kullanımı, ritimli sözlere ve zengin imgelere dayanan, zengin bir anlama sahip edebi metinlerdir.
- Şiirler insan duygusuna seslenir, coşku uyandırır ve zengin bir düş gücü barındırır.
- Şiirdeki ana duygu'ya tema, temanın sınırlandırılmış haline ise konu denir.
- 02:11Nazım Birimi
- Nazım birimi, şiirdeki dizelerin kümeleniş şekline göre verilen isimlerdir.
- Tek bir satır dize veya mısra olarak adlandırılır, iki dizeyi alt alta sıralarsanız beyit, dört dizeyi alt alta sıralarsanız dörtlük denir.
- Üç, beş, altı dizeli kümelerin şekillerine bent denir.
- Türk edebiyatında İslamiyet öncesi ve halk edebiyatında dörtlük, divan edebiyatında ise beyit tercih edilmiştir.
- 03:14Nazım Biçimi
- Nazım biçimi, şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne göre kazandığı biçimsel özelliklerdir.
- Türk şiirinde onlarca asırlık bir geçmiş olan farklı nazım şekilleri kullanılmıştır.
- Halk şiirinde anonim, manevi Türk'ü, aşık tarzı, koşma, semai ve destan; divan edebiyatında gazel, kaside, mesnevi; bentlerle kurulanlar ise tuyu, rubai, murabba, şarkı, muhammed takiben ve terci benttir.
- Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatında sone, terza rima, triole balat ve serbest nazım biçimleri kullanılmıştır.
- 04:15Nazım Türü
- Nazım türü, şiirin konu ve temasına göre aldığı isimlerdir.
- Türk şiirinde İslamiyet öncesinde sagu, koşup destan; halk şiirinde aşık tarzı, güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt; divan edebiyatında tevhid, münacaat, nat, mersiye, methiye, hicviye ve fahriye gibi nazım türleri bulunmaktadır.
- 05:30Hece Ölçüsü
- Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayılarının eşit olması esasına dayanmaktadır.
- Hece ölçüsünde dizelerde belirli yerlerde durulur ve bunlara durak denir.
- Türk şiirinde daha çok yedi, sekiz ve onbir'lik kalıplar kullanılmıştır.
- Halk edebiyatı ve milli edebiyatta hece ölçüsü sıklıkla kullanılmıştır.
- Yedi'li ölçü dört artı üç, sekiz'li ölçü dört artı dört, onbir'li ölçü altı artı beş ya da dört artı dört artı üç şeklinde bölünür.
- 08:41Kafiye Aşaması
- Kafiye aşaması, dize sonlarındaki kafiyelerin diziliş özelliklerine göre gruplandırmasıdır.
- Kafiye düzeni belirlenirken birbiriyle kafiyeli dizeler aynı sesle gösterilir.
- Beş farklı kafiye vardır: düz, çapraz, sarmal, mani ve örüşük.
- 09:03Kafiye Türleri
- Düz kafiye, aaaa veya aaa b şeklinde olan kafiye türüdür.
- Çapraz kafiye, a, b, ab şeklinde olan kafiye türüdür.
- Sarma kafiye, a b b a şeklinde olan kafiye türüdür.
- Mani tipi kafi, her zaman a, a, b, a şeklinde olan kafiye türüdür.
- Örüşük kafi, Batı etkisinde gelişen edebiyatımızda Servet-i Fünun döneminde Batıdan alınan bir kafiye şemasıdır.
- 10:55Redif ve Kafiye
- Redif, dize sonlarında tekrarlanan aynı harflerden oluşan, aynı görev ve anlamdaki kelime ya da kelime gruplarına ya da eklere denir.
- Kafiye, şiirde iki veya daha çok dizi arasındaki farklı anlam ve görevdeki seslerin kelimelerin benzerliğine denir.
- Kafiye ve redif her zaman dize sonlarında aranır, öncelikle redif aranır, sonra kafiye.
- Kafiye genellikle dize sondaki kelimelerin köklerinde aranır.
- 13:14Özel Kafiye Türleri
- Cinaslı kafiye, dize sonlarında okunuşları yazılışları aynı ama anlamları farklı olan kelimelerin tekrar etmesidir.
- Tunç kafiye, dize sonundaki bir kelimenin diğer bir dize sondaki kelime içerisinde aynen yer almasıyla oluşan kafiyelerdir.
- Tunç kafiye olabilmesi için üç tane ses benzerliği olması gerekir.
- 14:28Şiir Türleri
- Lirik şiir, duygusal konularda, aşk, ayrılık, hasret konularında yazılan şiirlerdir.
- Epik şiir, kahramanlık, savaş, yiğitlik konularını içeren şiirlerdir.
- Didaktik şiir, bilgi aktaran, nasihat ve öğüt veren şiirlerdir.
- Pastoral şiir, köy yaşamından, doğa yaşamından bahseden şiirlerdir.
- Satirik şiir, eleştiri ve dert yanma konularını içeren şiirlerdir.
- 15:23İmge
- İmge, gerçekliğin dışında şairlerin dış dünya gözlemlerinden yola çıkarak kendi hayal dünyasında oluşturduğu görüntülerdir.
- Binlerce kelimeye rağmen dil bazı duygu ve düşüncelerin aktarılmasında yetersiz kaldığından şairler imge başvurmaktadır.
- Şiirde imgeyi tek bir sözcük halinde, birden fazla kelime halinde veya dizeler boyunca görebiliriz.
- 17:16Edebi Sanatlar
- Edebi sanatlar, anlatımda etkiyi arttırmak, anlatımı zenginleştirmek, güçlendirmek ve renklendirmek için dilin anlam ve sembolik gücünü kullanma özellikleridir.
- Teşbih (benzetme) sanatı, aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık ve kavramlardan nitelikte zayıf olanın kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasına denir.
- Benzetme edatı, benzetme yönü ve benzetilen unsurlar teşbih sanatının temel bileşenleridir.
- 18:35Teşbih ve İstiare
- Teşbih, kendisine benzetilen ve benzeyen öğelerinin kullanılarak yapılan benzetmelere denir.
- İstiare, benzetmenin asıl unsurlarından sadece benzeyen ya da sadece kendisine benzetilenin kullanılarak yapılan benzetmelere denir.
- İstiare iki türlüdür: Açık istiare (sadece kendisine benzetilen öğesinin kullanıldığı) ve kapalı istiare (sadece benzeyen öğesinin kullanıldığı).
- 20:52Mecaz-ı Mürsel
- Mecaz-ı mürsel, bir sözün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözün yerine kullanılmasına denir.
- Mecaz-ı mürsel parça-bütün, eser-sanatçı, iç-dış, yer-insan şeklinde yapılabilir.
- Günlük hayatta sıkça kullanılan mecaz-ı mürsel örnekleri: "Camı açar mısın?" (pencereyi açar mısın?), "Necip Fazıl'ı severek okurum" (eserlerini okurum), "Ankara bunu kabul etmedi" (Ankara'daki yöneticiler bunu kabul etmedi).
- 22:16Teşhis ve İntaksi
- Teşhis, insan dışındaki varlık ve kavramlara insana ait duyuş, davranış özellikleri yüklenmesine denir.
- İntaksi, kişileştirilen varlık ya da kavramların konuşturulmasıdır.
- İntaksi olduğu her yerde bir teşhis (kişileştirme) sanatı da vardır.
- 22:56Tenasip ve Tezat
- Tenasip, birbiriyle ilgili kelimelerin, kavramların bir arada kullanılmasına denir.
- Tezat, birbirine karşıt duygu, düşünce, hayal ve durumları ifade eden kavramları bir arada kullanmaya denir.
- Tezat örnekleri: "Neden böyle düşman görünürsünüz? Yıllar yılı dost bildiğim aynalar" (düşman ve dost bir arada kullanılmış).
- 23:37Telmih ve Hüsn-ü Talil
- Telmih, herkesçe bilinen bir olaya, bir kişiye şiir içerisinde gönderme yaparak onu hatırlatmaya denir.
- Hüsn-ü talil, bir olayı gerçek nedenin dışında başka bir nedene, çoğunlukla da güzel bir nedene bağlamaya denir.
- Hüsn-ü talil örnekleri: "Haziran'da kiraz dalı çocuklar uzansın diye yere doğru eğilir" (gerçek neden değil, güzel bir nedene bağlanmış).
- 24:33Tecavü Arif ve Kinaye
- Tecavü arif, bilip de bilmemezlikten gelme sanatıdır.
- Kinaye, gerçek anlamı da düşünebilecek bir sözü gerçek anlamının dışında kullanma sanatıdır.
- Kinaye örnekleri: "İşleyen demir pas tutmaz" (gerçek anlamda paslanmaz, mecaz anlamda çalışmayan insanlar için kullanılır), "Ateş düştüğü yeri yakar" (gerçek anlamda yakar, mecaz anlamda birinin başına acı bir olay geldiği zaman üzülür).
- 25:49Tarih ve İrsali Mesel
- Tarih, iğneleme laf söyleme sanatıdır; bir şey söylerseniz ama tersini kastedersiniz.
- İrsali mesel, şiirde atasözü ya da özlü bir söz kullanmaya denir.
- Mübalağa sanatı, abartma sanatıdır.
- 26:34Mübalağa Edebi Sanatı
- Günlük yaşamda durumları abartma sanatı şiirde mübalağa olarak adlandırılır.
- "Manda yuva yapmış söğüt dalına" örneğinde fazlasıyla mübalağa yapılmıştır.
- Daha detaylı bilgi için ekranın sağ üst köşesindeki videoya tıklanabilir veya açıklamalar kısmında bulunan başka bir video izlenebilir.
- 27:11Sıfatların Tanımı ve Özellikleri
- Sıfat, isimlerden önce gelerek onları sayı, renk, durum, hareket, biçim, yer, işaret ve soru yönlerinden tamamlayan, niteleyen ve belirten kelime ve kelime gruplarıdır.
- Sıfatlar genellikle isimlerden önce gelir, çekim eklerini almazlar ve tek başlarına kullanılamaz.
- Sıfatlar niteleme ve belirtme olmak üzere ikiye ayrılır.
- 28:14Niteleme Sıfatları
- Niteleme sıfatları, isimlerin durum, biçim, renk ve ünvanlarını bildiren sıfatlardır.
- İsme "nasıl" sorusu sorulduğunda cevap alınabiliyorsa orada niteleme sıfatı vardır.
- Örnekler: kırmızı kalem, yuvarlak silgi, küçük çocuk, akıllı tahta, bozuk tahta, beyaz tahta.
- 29:02Belirtme Sıfatları
- Belirtme sıfatları, isimleri gösterme, belirsizlik, sayı ve soru yoluyla belirten sıfatlardır.
- Belirtme sıfatları işaret, sayı, belgisiz ve soru sıfatı olmak üzere dörde ayrılır.
- Sayı sıfatları isimleri sayı yönüyle belirten sıfatlardır ve asıl sayı, sıra sayı, üleştirme ve kesir sayı sıfatları olmak üzere dörde ayrılır.
- 29:30Sayı Sıfatları
- Asıl sayı sıfatları isimlerin sayısını belirten sıfatlardır ve "kaç" sorusuna cevap verir.
- Sıra sayı sıfatları isimlerin sırasını, derecesini gösteren sıfatlardır ve "kaçıncı" sorusuna cevap verir.
- Üleştirme sıfatları varlıkların ayrıldığı eşit bölümleri gösterir ve "kaçar" sorusuna cevap verir.
- Kesir sayı sıfatları ismin oranını, bütünün bir parçasını gösteren sıfatlardır.
- 30:46İşaret Sıfatları
- İşaret sıfatları varlıkların, nesnelerin yerlerini işaret yoluyla gösteren sıfatlardır.
- İşaret sıfatları "hangi" sorusuna cevap verir ve "bu", "şu", "o", "bunlar" en çok kullanılan işaret sıfatlarıdır.
- "Böyle", "öyle", "şöyle", "öteki", "bir", "iki", "öte", "beri", "diğer" ve "iştelerde" isimlerin öncesinde kullanılırsa işaret sıfatı olmaktadır.
- 31:29Belgisiz Sıfatlar
- Belgisiz sıfatlar, varlıkları, kavramları onlara kesinlik kazandırmadan yani aşağı yukarı belirten sıfatlardır.
- "Birkaç", "çok", "birçok", "bazı", "tüm", "her", "bütün", "hiçbir", "herhangi bir", "kimi", "bir takım" en çok kullanılan belgisiz sıfatlardır.
- Belgisiz sıfatlar ismi belirtir ama tam olarak kimler olduğu veya kaç kişi olduğu belli değildir.
- 32:58Soru Sıfatları
- Soru sıfatları, isimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır.
- "Hangi", "nasıl", "kaç", "kaçıncı", "kaçar" gibi soruları ismin önüne getirirseniz soru sıfatları olurlar.
- Soru sıfatlarının cevabı da ilgili sıfatlar olmaktadır.
- 34:45Niteleme Sıfatlarının Adlaşması
- Sıfatlar genellikle çekim eklerini almazlar, ancak bazı durumlarda istisnası olabilir.
- Niteleme sıfatları bazen çekim ekleri alarak ya da almayarak niteledikleri ismi karşılayacak şekilde kullanılabilirler.
- "Yaşlı insanlar çok duygusal olur" cümlesinde "yaşlı" sıfatı çekim ekini almadığı için öndeki isim düşmüştür.
- 35:25Adlaşmış Sıfat Örnekleri
- "Yaşlılar çok duygusal olur" cümlesinde "yaşlılar" sıfatı çekim ekini aldığı için öndeki isim düşmüştür ve ismi de karşılar hale gelmiştir.
- "Çalışkan öğrenciler kütüphaneden çıkmıyor" cümlesinde "çalışkanlar" sıfatı çekim ekini aldığı için öndeki isim düşmüştür ve öğrencileri de kapsar hale gelmiştir.
- Bu örnekler, niteleme sıfatlarının çekim ekleri alarak adlaşmış sıfat haline gelebileceğini göstermektedir.
- 36:17Video Kapanışı
- Bu video, 9. sınıf edebiyat dersinin şiir ünitesinin sonuna gelmektedir.
- Videoda kullanılan bilgilerden hareketle hazırlanmış bir pide çalışma kağıdı indirilebilir.
- İzleyicilerden kanala abone olmaları ve sosyal medya hesaplarını takip etmeleri istenmektedir.