Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Eyüp Hoca tarafından sunulan 7. sınıf Türkçe dersinin bir bölümüdür. Öğretmen, konu anlatım derslerinin ikinci konusunu ele almaktadır.
- Videoda fiiller ve eylemler konusu detaylı olarak anlatılmaktadır. İlk olarak fiil ve isim arasındaki farklar açıklanmakta, ardından fiillerin iş-kılış, durum ve oluş fiilleri olarak üç gruba ayrılması anlatılmaktadır. Daha sonra fiillerde kip (çekim) kavramı, şahıs ekleri ve zaman kipleri (geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman) açıklanmaktadır.
- Video ayrıca dilek kipleri (dilek şart kipi, istek kipi, gereklilik kipi ve emir kipi) ve fiil kipinde anlam veya zaman kayması konularını da içermektedir. Her zaman ve kip için örnekler verilmiş ve tablolar üzerinden çekimler gösterilmiştir.
- 00:26Fiil ve İsim Arasındaki Farklar
- Fiil, eylem anlamına gelir ve fiil ve isim arasındaki farkları hatırlamak önemlidir.
- İsimler canlı ya da cansız varlıkların dildeki karşılığıdır ve mek, mak eki alamaz (kitap, mak diyemeyiz).
- Fiiller çevremizdeki varlıkların yaptıkları hareketler veya işlerdir ve mastar eklerini alırlar (konuşmak, yazmak, yürümek).
- 02:16Fiillerin Anlamlarına Göre Gruplanması
- Fiiller anlamlarına göre iş kılış fiilleri, durum fiilleri ve oluş fiilleri olarak üç gruba ayrılır.
- İş kılış fiilleri ve durum fiillerinde özne iradesi görülür, bu fiiller kendiliğinden gerçekleşmez.
- Oluş fiilleri ise öznenin iradesi dışında gerçekleşen, zamanla gerçekleşen ve varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir.
- 03:19İş Kılış ve Durum Fiillerinin Farkları
- İş kılış fiilleri bir işi, hareketi anlatan fiillerdir ve işin başına "onu" sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı bir ifade oluşur.
- Durum fiilleri öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir ve işin başına "onu" sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız bir ifade oluşur.
- İş kılış fiilleri "neyi" veya "kimi" sorularına mantıklı cevaplar verirken, durum fiilleri bu sorulara cevap vermez.
- 06:24Fiillerde Kip ve Şahıs
- Bir fiil eki ve şahıs eki alırsa çekime girmiş olur, örneğin "yazıştık" ve "ağlıyorum" çekime girmiş fiillerdir.
- Fiillerde şahıs, işi yapandır ve tekil (ben, sen, o) ve çoğul (biz, siz, onlar) olarak ikiye ayrılır.
- Fiillerin en sonunda şahsı veren eke şahıs eki denir ve bu ekler zaman zaman değişir.
- 09:31Haber Kipleri
- Haber kipleri zaman anlamı taşıyan kiplerdir ve içinde bulunduğumuz zaman, geçmişte yaşanan zaman ve ilerisi zaman olarak üç gruba ayrılır.
- Kip ve kişi ekleriyle eylemlerin olumlu, olumsuz, olumlu soru ya da olumsuz soru biçiminde çekimleri yapılabilir.
- 10:17Geçmiş Zaman Kipleri
- Görülen geçmiş zaman, kişinin yaşadığı veya gördüğü bir eylemi anlatır ve fiilin gerçekleşmesi kesindir (dı/di eki).
- Öğrenilen geçmiş zaman, geçmişte olup başkasından duyulan veya öğrenilen bir eylemi anlatır ve fiilin gerçekleşmiş olması kesinlik taşımaz (mış/mış eki).
- Öğrenilen geçmiş zamanda sonradan fark edilme anlamı da taşıyabilir.
- 11:39Şimdiki ve Gelecek Zaman Kipleri
- Şimdiki zaman eki yor veya makta iki kullanılır ve eylemin söylenmesiyle yapılmasının aynı zamana denk gelmesini ifade eder (yor eki).
- Gelecek zaman eki ece kaçak ekidir ve eylemin henüz yapılmadığını, yapılacağını bildirir (ece kaçak eki).
- Gelecek zaman eki son dakika yumuşayabilir ve "yarın" gibi kelimelerle birlikte kullanılır.
- 12:28Geniş Zaman Kipi
- Geniş zaman eki ar-er ekidir ve eylemin her zaman yapıldığını, sürekli tekrarlandığını ya da hiçbir zaman yapılmadığını bildirir.
- Geniş zaman eki olumsuzlanırken mema eki ile kullanılır ve "mez" olur.
- Geniş zaman eki "hiçbir zaman" anlamı taşır.
- 13:04Fiil Kiplerinin Çekimleri
- Fiil kiplerinin olumlu, olumsuz, olumlu soru ve olumsuz soru çekimleri tablolar halinde gösterilmiştir.
- Görülen geçmiş zaman, öğrenilen geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zaman kiplerinin çekimleri incelenmiştir.
- Fiil kiplerinin çekimleri kişi ekleriyle tamamlanır.
- 14:19Dilek Kipleri
- Dilek kipleri zaman anlamı taşımayan kiplerdir ve bir dileği, isteği veya yapılması gereken bir durumu ifade eder.
- Dilek şart kipi (şadan/ssa) eylemin gerçekleşmesini dilek şarta bağlar (keşke tüm soruları doğru cevaplayabilsem).
- İstek kipi (ea iki) eylemin gerçekleşmesini bir isteğe bağlar (ben de sizinle geleyim).
- 15:10Gereklilik ve Emir Kipleri
- Gereklilik kipi (meli/malı) eylemin mutlaka yapılması gerektiği anlamını verir (saat üçte kardeşimi okuldan almalıyım).
- Emir kipi eki yoktur ve eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir (odanı çabuk topla).
- Emir kipinin birinci tekil ve birinci çoğulu yoktur, emir vermeye ikinci kişiden başlanır.
- 17:37Eylem Kipinde Anlam Kayması
- Eylem kipinde anlam veya zaman kayması, fiillerde kullanılan kip ile kastedilen kipin birbirinden farklı olmasıdır.
- Bu durum dil kusuru olarak değerlendirilmemelidir.
- Örneğin "bu odayı hemen temizleyeceksin" ifadesinde gelecek zaman kullanılmış olsa da taşıdığı anlam emir kipidir.