Buradasın
5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi: Haritalar ve Yeryüzü Şekilleri
youtube.com/watch?v=NjlnfAbgpyYYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Sosyal Bilgiler Dersleri" kanalında yayınlanan bu eğitim videosu, bir öğretmen tarafından 5. sınıf öğrencileri için hazırlanmıştır.
- Video, "İnsanlar, Yerler ve Çevreler" ünitesinin ilk kısmını ele almaktadır. İlk bölümde haritanın tanımı, özellikleri ve fiziki haritalardaki renk kodlamaları anlatılırken, ikinci bölümde dağ, plato, ova, vadi, göl, körfez, ada, yarımada ve delta ovası gibi yeryüzü şekilleri ve Türkiye'deki örnekleri açıklanmaktadır.
- Videoda haritaların üç temel özelliği (kuşbakışı görünüm, ölçek kullanımı ve düzlem üzerine çizilmesi) vurgulanmakta ve fiziki haritalarda kullanılan renklerin anlamları (yeşil düz alanlar, sarı-turuncu ovalar ve platolar, kahverengi dağlık alanlar) detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca Türkiye'nin komple bir yarımada ülkesi olduğu bilgisi de paylaşılmaktadır.
- 00:39Harita Tanımı ve Özellikleri
- Harita, yeryüzünün tamamını ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek bir düzleme aktarılmasıdır.
- Haritalar genellikle kuşbakışı görünüm şeklinde çizilir, yani uzaydan yeryüzünü izlemiş gibi bir görüntü sunar.
- Haritalar gerçek boyutlarıyla çizilemez, küçültme oranı kullanılarak (ölçek) çizilir ve bir düzlem üzerine kağıda veya duvara aktarılır.
- 03:24Harita Türleri
- Kullanım amaçlarına göre farklı tür haritalar vardır: fiziki haritalar, bölgeler haritası, siyasi harita, turizm haritaları, madencilik haritaları ve su kaynaklarını gösteren haritalar.
- Beşinci sınıfta öğrenilecek en önemli harita çeşidi fiziki haritadır.
- Fiziki harita, dağları, ovaları, denizleri, platoları ve gölleri yükseltilerine göre farklı renklerle gösteren haritalardır.
- 05:00Fiziki Haritadaki Renklerin Anlamları
- Fiziki haritada deniz seviyesi 000 metre kabul edilir ve deniz seviyesine yakın yerler yeşil renkte gösterilir.
- Yükselti arttıkça renk sarıya, daha da yükseldikçe kahverengiye döner.
- Yeşil renk ormanları değil, düz alanları ve kıyılardaki ovaları gösterir; turuncu ve sarı renkler ise iç bölgelerde bulunan ova ve platoları ifade eder.
- Kahverengi renk yüksek dağlık alanlar ve yükseltisi fazla olan yerleri gösterir.
- 09:18Fiziki Haritalarda Yeryüzü Şekilleri
- Dağ, çevresine göre yüksek olan ve tabanından zirveye doğru yamaçları eğimli olan yeryüzü şeklidir (örneğin Ağrı Dağı, Erciyes Dağı).
- Plato, akarsu tarafından yarılmış, çevresine göre yüksekte bulunan geniş düzlüklerdir (örneğin İç Anadolu'daki Obruk Platosu, Cihanbeyli Platosu, Bozok Platosu).
- Ova, çevresine göre alçakta kalmış, eğimi az olan geniş düzlüklerdir (örneğin Adana ve çevresindeki Çukurova, Samsun'daki Bafra Ovası).
- 11:40Diğer Yeryüzü Şekilleri
- Vadi, bir akarsuyun yatağını aşındırarak V şekilli ya da U şekilli oluşan yer şeklidir (akarsu olmasa da iki dağın arasındaki V şekilli bölümlere de vadi denir).
- Göl, karalarda çukurlara biriken su kütlesidir (örneğin Türkiye'nin en büyük gölü Van Gölü, Tuz Gölü, İsparta çevresindeki Eğirdir Gölü).
- Körfez, denizlerin karaya doğru büyük bir girinti yapmasıdır (örneğin İzmit Körfezi, İzmir Körfezi).
- 13:07Ada ve Yarımada
- Ada, dört tarafı suyla çevrili kara parçasıdır (örneğin Kıbrıs, Rodos, Gökçeada).
- Yarımada, üç tarafı sularla çevrili, bir tarafı karaya bağlı kara parçasıdır.
- Türkiye komple bir yarımada ülkesidir çünkü bir tarafı Karadeniz, bir tarafı Ege, bir tarafı Akdeniz ile çevrili olup sadece Doğu Anadolu'dan karaya bağlantılıdır.
- 14:31Delta Ovası ve Harita Üzerinde Yeryüzü Şekilleri
- Delta ovası, akarsu denize döküldüğü yerde kum ve taş parçalarının birikmesiyle oluşan yelpaze şeklinde bir birikimdir (örneğin Türkiye'deki Çukurova).
- Haritada ada, yarımada, körfez, dağ, göl ve akarsu gibi yeryüzü şekilleri gösterilebilir.
- Türkiye'nin en büyük akarsuyu Kızılırmak, Seyhan ve Ceyhan nehirleri birleşerek Çukurova'yı oluşturur.