Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin 5. sınıf öğrencilerine yönelik hazırladığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, 5. sınıfın yeni müfredatındaki "Canlıların Yapısına Yolculuk" ünitesini anlatmaktadır.
- Video iki ana bölümden oluşmaktadır: Hücre ve Organelleri ile Destek ve Hareket Sistemi. İlk bölümde mikroskopun yapısı, hücre zarı, çekirdek, sitoplazma gibi temel yapılar ve bitki-hayvan hücrelerinin farkları anlatılmaktadır. İkinci bölümde ise destek ve hareket sistemi ele alınmakta, bu sistemin iskelet sistemi ve kas sistemi olarak ikiye ayrıldığı, kemik çeşitleri, eklem çeşitleri ve kas türleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Video, hücre organellerinin görevlerini (endoplazmik retikulum, ribozom, golgi cisimciği, koful, kloroplast, mitokondri, sentrozom ve lizozom) ve destek-hareket sisteminin işlevlerini (vücuda şekil verme, destek sağlama, hareket sağlama ve iç organları koruma) vurgulamaktadır. Ayrıca kasların sağlığını korumak için doğru oturma, çalışma ve eşya kaldırma pozisyonları gösterilmekte ve video soru-cevap şeklinde bir özetle sonlanmaktadır.
- 00:115. Sınıf 3. Ünite Tanıtımı
- 5. sınıfın 3. ünitesi "Canlıların Yapısına Yolculuk" olup, 6. ve 7. sınıflardan alınan konularla derlenmiş yeni bir müfredat içermektedir.
- Ünite iki bölümden oluşmaktadır: 1. bölüm "Hücre ve Organelleri", 2. bölüm ise "Destek ve Hareket Sistemi".
- Bu bölümde bitki-hayvan hücrelerinin farkları, hücre-doku-organ-sistem-organizma ilişkileri ve organellerin görevleri öğrenilecektir.
- 01:58Mikroskop
- Mikroskop, gözle görülemeyecek kadar küçük canlıları inceleyen, laboratuvarlarda ve bilimsel araştırmalarda kullanılan bir alettir.
- Mikroskoplar canlı veya cansız varlıkları inceleyebilir ve kat be kat büyütme yeteneğine sahiptir.
- Mikroskopun yapısı aküler, objektif, taşıma kolu, kaba ayar vidası, ince ayar vidası ve ışık kaynağı gibi parçalardan oluşur.
- 03:43Hücrenin Temel Kısımları
- Hücrenin temel üç kısmı vardır: içten dışa doğru çekirdek, sitoplazma ve hücre zarı.
- Çekirdek, hücrenin yönetim ve denetim merkezidir, hem ne olacağını yönetir hem de olanları kontrol eder.
- Sitoplazma, yumurta akı kıvamında, jölemsi yapıda bir yapıdır ve organeller burada görev yapar.
- 07:38Hücre Zarının Özellikleri
- Hücre zarı, hücreyi bir arada tutan, canlı, esnek, saydam, seçici geçirgen ve ince bir yapıdır.
- Hücre zarı, hücreye canlılık katar, esnektir ve ışığı geçirebilir.
- Seçici geçirgen özelliği sayesinde hücre zarı, dışarıdaki maddeleri işine yarama durumuna göre içeriye alabilir veya dışarı bırakabilir.
- 10:22Hücre Duvarı ve Özellikleri
- Hücre duvarı canlı değil, ölü hücrelerden oluşmuş sert bir yapıya sahiptir.
- Hücre duvarı esnek değil, tam geçirgen olup dışarıdan gelen maddeleri geçirir.
- Hücre duvarı bitki hücresine sertlik, dayanıklılık ve köşeliliği katarken, hayvan hücresinde bulunmaz.
- 11:30Organellere Giriş
- Toplam sekiz organel öğrenilecek, dört tanesi bu sayfada, dört tanesi bir sonraki sayfada.
- Öğrenilecek organeller: endoplazmik retikulum, ribozom, golgi cisimciği (golgi aygıtı) ve koful.
- 12:40Endoplazmik Retikulum ve Ribozom
- Endoplazmik retikulum "kargocu" olarak adlandırılır ve hücre içi madde taşınımından sorumludur.
- Ribozom, tüm organeller içerisinde en küçüğü olup protein sentezinden (üretimden) sorumludur.
- Her hücrede ribozom bulunur çünkü proteinler bize özgüdür ve DNA gibi vücut şifrelerimizdir.
- 14:37Golgi Cisimciği ve Koful
- Golgi cisimciği (golgi aygıtı) salgı üretimi ve paketlemeden sorumludur.
- Salgı üretimi ter, gözyaşı, süt bezleri gibi salgı yapan bölgelerde bol miktarda golgi bulunur.
- Koful'un görevi depolama ve boşaltım olup, hücre içerisindeki fazla maddeleri ve atık maddeleri depolar.
- 15:44Organellerin Bitki ve Hayvan Hücrelerindeki Durumu
- Endoplazmik retikulum, ribozom, golgi cisimciği ve koful hem hayvan hem bitki hücrelerinde bulunur.
- Hayvan hücrelerinde koful küçük ve çok sayıdadır, bitki hücrelerinde ise büyük ve daha az sayıdadır.
- 17:14Diğer Organeller
- Diğer dört organel: kloroplast, mitokondri, sentrozom (sentriler) ve lizozom.
- Kloroplast sadece bitki hücrelerinde, mitokondri hem bitki hem hayvan hücrelerinde bulunur.
- Sentrozom ve lizozom gelişmiş hayvan hücrelerinde bulunur, ancak bazı ilkel bitki hücrelerinde de bulunabilir.
- 19:08Hücre Organelleri ve Görevleri
- Kloroplast, hücrede besin üretiminden sorumlu organeldir ve fotosentez yaparak ışık yardımıyla besin ve oksijen üretir.
- Mitokondri, hücrenin enerji üretim merkezidir ve özellikle kas hücrelerinde daha fazla sayıda bulunur.
- Sentrozom (sentriyoller), hücre bölünmesine görev alır ve hücrelerin kendini yenilemesi veya tek hücreli canlıların üremesi sırasında iplikler oluşturarak yardımcı olur.
- 22:51Diğer Hücre Organelleri
- Lizozom, sindirimden sorumlu organeldir ve hücre içi fazla, yaşlı ve kullanılmayan maddeleri parçalar.
- Endoplazmik retikulum, hücre içi madde iletiminden sorumludur; ribozom, protein üretiminden sorumludur ve en küçük organdır; Golgi aygıtı, salgı üretimi ve paketlemeden sorumludur.
- Koful, fazla maddeleri depolayıp boşaltan organdır; bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde ise küçük ve çok sayıdadır.
- 24:58Bitki ve Hayvan Hücrelerinin Farkları
- Bitki hücreleri köşeli, hayvan hücreleri ise oval bir yapıya sahiptir.
- Bitki hücresine özgü organeller: hücre duvarı, kloroplast; hayvan hücresine özgü organeller: sentrozom ve lizozomdur.
- Endoplazmik retikulum, mitokondri, ribozom, Golgi ve koful gibi beş organel hem bitki hem hayvan hücrelerinde ortak bulunur.
- 26:11Hücre, Doku, Organ, Sistem ve Organizma Sıralaması
- Organeller hücreden daha küçüktür ve hücreler mikroskop altında gözlemlenebilir maddelerdir.
- Aynı görevde hücreler topluluğu dokuları oluşturur; örneğin kan bir dokudur.
- Dokular bir araya gelerek organları oluşturur; sistemler ise organların bir araya gelmesiyle oluşur (sindirim sistemi, dolaşım sistemi, boşaltım sistemi, solunum sistemi).
- 27:29Hücre ve Organ Sistemleri
- Organlar topluluğuna sistem denir ve her birimizde bulunan bu sistemlerin hepsi organizma oluşturur.
- Sindirim sistemi ağızdan yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüs sıralamasıyla gider.
- Hücre dıştan içe doğru çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından oluşur, hücre zarı hücreyi dış etkilerden korur ve şekil verir.
- 29:00Hücre Organelleri
- Çekirdek içerisinde canlının kalıtsal özelliklerini belirleyen yapılar bulunur.
- Hücre duvarı seçici geçirgen ve esnek değildir, sadece bitkilerde bulunur ve sert, tam geçirgen bir yapıya sahiptir.
- Benzer görev yapan hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur, hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur.
- 29:49Hücre Türleri ve Organelleri
- Bitki hücreleri köşeli, hayvan hücreleri ise yuvarlak şekildir.
- Ribozom hücredeki en küçük organeldir ve protein üretiminden sorumludur.
- Sentrozom gelişmiş hayvan hücrelerinde bulunur, lizozom ve sentrozom gelişmiş hayvan hücrelerinde vardır.
- 30:32Hücre Türleri ve Organelleri
- Koful bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde daha küçük ve çok sayıdadır, bitki hücrelerinde ise daha büyük ve az sayıdadır.
- Golgi cisimci gözyaşı bezi hücrelerine çok sayıda bulunur çünkü golginin görevi salgıdır.
- Ağız içi epitel hücresi ve kas hücresi hayvan hücresidir, yaprak hücresi ve marul hücresi bitki hücresidir.
- 31:31Hücre Organelleri ve Özellikleri
- Hücre zarı ve çekirdek tüm hücrelerde bulunur, ribozom protein sentezinden sorumludur.
- Sentrozom sadece hayvan hücrelerinde bulunur ve hücre bölünmesinde görevlidir.
- Kloroplast sadece bitki hücrelerinde bulunur, fotosentez yapar, besin ve oksijen üretir, bitkileri yeşil rengini verir.
- 32:54Destek ve Hareket Sistemi
- Destek ve hareket sistemi iskelet ve kas olarak ikiye ayrılır.
- İskelet sistemi kemik, eklem ve kıkırdak olmak üzere üçe ayrılır.
- Kaslar düz kas, çizgili kas ve kalp kası olmak üzere üçe ayrılır.
- 34:08Destek ve Hareket Sisteminin Yapısı
- Kıkırdak, burundaki, kulak kepçesindeki ve soluk borumuzdaki kemikten daha yumuşak olan yapılardır.
- Destek hareket sistemi kemik, kıkırdak ve eklem ile beraber iskelet sistemi olur, kasla birleşirse destek hareket sisteminin tamamını oluşturur.
- Kıkırdak doku bulunduğu yere esneklik, şekil kazandırır ve destek olur, ancak kemik kadar sert bir yapı değildir.
- 35:34İskelet Sisteminin Önemi
- İskelet sistemi vücuda şekil verir, destek verip dik durmasını sağlar ve kaslarla birlikte çalışarak vücudun hareketini sağlar.
- İskelet sistemi iç organları dış etkilere karşı korur ve kasların, organların vücuda tutulmasını sağlar.
- İskelet sistemi kan hücreleri üretir ve kalsiyum, magnezyum, fosfor gibi mineralleri depolar.
- 36:55Kemik Çeşitleri
- Kemikler uzun, kısa ve yassı olmak üzere üçe ayrılır.
- Uzun kemikler boyu en uzun olan kemiklerdir; en uzun kemiğimiz uyluk kemiği, en kısa kemiğimiz kulağımızda bulunan çekiç, örs ve üzengi kemikleridir.
- Kısa kemikler boyu enine yakın olan kemik türleridir; bilekler ve omur kemikleri kısa kemiklerdir.
- Yassı kemikler şekilsiz ve düzensiz kemiklerdir; kafatası, göğüs kafesi, kalça kemiği, kaburga kemiği, kürek kemiği ve köprücük kemiği yassı kemiklerdir.
- 42:31Eklem Çeşitleri
- Eklemler hareket yeteneklerine göre oynar, oynamaz veya yer oynar olarak üçe ayrılır.
- Oynar eklemler diz, dirsek ve parmaklar gibi bölgelerde bulunur.
- Yarı oynar eklemler omurların arasındaki eklemler, göğüs kafesi, bilek ve boyun omurları arasında yer alır.
- Oynamaz eklemler kafatasında, alt çenede ve kuyruk sokumunda bulunur.
- 44:45Kas Çeşitleri
- Kaslar çizgili, düz ve kalp kası olmak üzere üçe ayrılır.
- Çizgili kasın diğer adı iskelet kasıdır.
- Düz kasın diğer adı beyaz kasıdır.
- Kalp kası sadece kalbe özgü bir kastır.
- 45:04Kas Türleri ve Özellikleri
- İskelet kası (çizgili kas) istemli çalışır, düz kas istemsiz çalışır ve iç organlarda bulunur, kalp kası ise hem istemsiz çalışır hem de yorulmaz.
- Çizgili kaslar hızlı çalışır ve çabuk yorulur, düz kaslar yavaş çalışır ama yorulmaz, kalp kası ise hem hızlı çalışır hem de yorulmaz.
- Tüm kas türleri ritmik çalışır ve birbirine zıt çalışırlar; bir kas kasılırken diğerinin gevşediği görülür.
- 47:20Destek ve Hareket Sistemi
- Destek hareket sistemi iskelet ve kas sisteminden oluşur; iskelet kemik, eklem ve kıkırdaklardan, kas sistemi ise düz, çizgili ve karkas kaslardan oluşur.
- Sağlıklı bir oturma pozisyonunda omurganın doğru konumda olması, dirsek ve dizlerin destek alması, ayakların destek altına alınması önemlidir.
- Eşya kaldırırken önce dizleri kırmak, çantayı iki taraflı ve dik bir şekilde taşımak daha sağlıklı bir yöntemdir.
- 49:45Hücre ve Organel Özellikleri
- Canlıların canlılık olaylarının gerçekleştiği en küçük yapı birimi hücredir ve mikroskopla incelenir.
- Hücre zarı ile çekirdek arasında dolduran sıvımsı jölemsi yapı sitoplazmadır, protein üretmek ribozomun görevidir.
- Bitki hücrelerinde besin ve oksijen üreten, yeşil renk veren organel kloroplasttır, hücre içi sindirimi lizozom sağlar.
- 50:40Sistemler ve Kas Türleri
- Belirli görevleri üstlenen organların bir araya gelmesiyle sistemler oluşur, destek ve hareket sistemi de bunlardan biridir.
- İki kemiğin birbirine bağlandığı bölgeye eklem denir ve oynar, yarı oynar ve oynamaz olarak üç başlıkta incelenir.
- Mide ve ince bağırsak gibi iç organların yapısında düz kas (beyaz kas) vardır, soluk borusunun yapısında kıkırdak bulunur.
- 51:33Kemik ve Kas Özellikleri
- Kürek kemiği yassı kemikler sınıfında yer alır.
- Dengeli beslenme destek hareket sisteminin sağlığını olumlu etkiler, kemik gelişimini en çok etkileyen mineraller kalsiyum, fosfor ve magnezyumdur.
- İskeletin etrafını saran kaslar çizgili kas (iskelet kası) olup, kalbin yapısında sadece kalbi özgü olan kalp kası bulunur.