Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı'nın tarihsel gelişimini ve Türkiye'deki etkilerini anlatan eğitici bir içeriktir.
- Video, "Kükreyen Yirmiler" olarak anılan 1920'lerde ABD'de yaşanan ekonomik büyümenin sanal olduğunu açıklayarak başlar. Wall Street borsasındaki çöküşün nasıl başladığını, krizin dünya ekonomisine etkilerini ve Türkiye'deki yansımalarını detaylı şekilde anlatır. Türkiye'nin bu kriz karşısında uyguladığı devletçilik politikaları, Clearing sistemi ve yerli malı teşvik etme çabaları ele alınır. Video, ekonomik krizlerin sadece ekonomik değil, aynı zamanda sosyal ve politik boyutlar taşıdığını vurgulayarak sona erer.
- 00:161929 Dünya Ekonomik Buhranı
- 1929 Dünya Ekonomik Buhranı, dünya ekonomisine etkisi itibarıyla en ağır kriz olarak kabul edilir.
- Buhran, Amerika'da New York Menkul Kıymetler Borsasındaki Wall Street hisse senedi fiyatlarının sert bir şekilde düşmesiyle başladı ve tarihe "Kara Perşembe" olarak geçti.
- Kısa sürede Avrupa ve dünyanın diğer sanayileşmiş bölgelerine yayıldı.
- 00:381920'lerin Bolluğu
- 1920'li yıllarda ABD'de üretim ve istihdamda yüksek seviyelere gelinmişti, bu yıllar ABD'de "Kükreyen Yirmi'ler" olarak anıldı.
- Elektrik, radyo, caz müziği, yeni arabalar ve bankalar tarafından finanse edilen evler gibi yeni teknolojiler ve yaşam biçimleri yaygınlaştı.
- Ford otomobil sektöründe devrim yaptı, seri otomobil üretimine geçti ve işçi ücretlerinde ciddi bir artış oldu.
- 02:34Ekonomik Büyümenin Altı Tepeleri
- 1920'li yıllarda ABD'de yaşanan büyüme sanal bir büyümeydi; üretim miktarı ciddi bir artış olmamasına rağmen talep miktarındaki artış fiyatları yükseltmekteydi.
- Ülkede reklam ve basın, Amerikan yaşam tarzı olarak sunulan tüketimi körükledi.
- Çalışanların ücretlerinde düşüşler yaşanmasıyla tüketim azaldı, bu durumu aşmak için bankalar konut ve otomobil kredisi başta olmak üzere büyük miktarda krediler verdi.
- 03:12Buhranın Başlangıcı
- İnsanlar servet ödeyerek satın aldıkları evleri daha sonra değerinin çok altına bile satamadılar, gayrimenkulden kaçan insanlar borsaya yöneldi.
- Hisse senetlerinin kar amacıyla gerçek değerinin üstünde alınıp satılmasına dayalı aşırı spekülasyon sonucunda New York Wall Street Borsası, 29 Ekim 1929 günü tam anlamıyla çöktü.
- Hemen hemen herkes elindeki hisse senetlerini satmak istedi, panik haberi yayıldıkça hisse senedi sahipleri Wall Street'e akın etti.
- 03:50Buhranın Etkileri
- Borsadaki panik diğer piyasalara da sıçradı, hisse senedi fiyatları düştükçe gayrimenkul fiyatları da onu takip etti.
- Sadece ABD'de dokuz bin küçük banka kapandı, tüketim ve yatırımlarda büyük düşüşler yaşandı.
- Borsanın çöküşü binlerce bankanın ve şirketin batmasına yol açtı, insanların bankadaki paralarını geri alamadıkları için o günün parasıyla 4,20 milyar dolar ortadan yok oldu.
- 04:22Dünya Genelindeki Etkiler
- Bu durum insanların güvenini sarstı ve insanları minimum tüketime zorladı, piyasada para dönmeyince buhran dönemi başladı.
- Kısa zaman içerisinde tüm dünyaya yayıldı, yüzlerce şirket iflas etti, elli milyon insan işsiz kaldı.
- Dünya genelinde toplam üretim %42 oranında düştü ve dünya ticaret hacmi %65 oranında azaldı.
- 04:49Buhranın Sosyal Etkileri
- Para bir anda yok olduğu için insanlar ihtiyaçlarını karşılamada takas yoluna giderek bir nevi değiş tokuş ekonomik sistemine geri döndüler.
- İnsanlar maddi varlıklarıyla beraber sosyal konumlarını ve ruh sağlıklarını da kaybettiler.
- Bunalımın etkileri II. Dünya Savaşı'na kadar yaklaşık on yıllık bir periyotta devam etti ve bu dönem "Kayıp Kuşak" (The Lost Generation) olarak adlandırıldı.
- 05:19Buhranın Nedenleri
- Şirket tüm ülke ekonomisinin %50'sine sahipti, bu o kadar riskli bir durumdu ki bu şirketlerin birinin iflası ülkede kriz oluşturabilirdi.
- Herbert Hoover yönetimi liberal ekonomiyi savundu ve devletin ekonomiye ve şirketlere müdahale etmeyeceğini belirtti.
- Bankaların rezervlerini, kredi oranlarını, sermaye bileşenlerini denetleyen bir kurum yoktu, ayrıca bankaların sermaye esasları, rezerv ve kredi oranlarını belirleyen yasalar da mevcut değildi.
- 06:24Türkiye'nin Buhranla Karşılaşması
- Büyük Buhran tüm dünya ülkeleri gibi Türkiye'yi de etkiledi, Türkiye'nin dış ticareti genellikle tarım ürünleri ve hammadde ihracatına ve sanayi maddeleri ithalatına bağlıydı.
- Tarımsal ürün fiyatlarındaki büyük düşüşler Türkiye'nin dış ticaret hacmini daralttı, iflaslar başladı.
- İstanbul, İzmir gibi liman şehirlerinde işsizlik had safha geçti.
- 07:01Türkiye'nin Buhranla Mücadelesi
- Türkiye Cumhuriyeti buhranla mücadele etmek için çeşitli politikalar izledi, 1933'te dış ödemelerde uygulamasına başlanan clearing ve takas sistemini kullandı.
- Krizin bir diğer etkisi de yabancı yatırımların tamamı kesilmesi oldu, hükümet bu konuda sadece Sovyetler Birliği'nden ve İngiltere'den sermaye ile ilgili destek bulabildi.
- Krizden sonra Türkiye liberal ekonomi politikasını terk ederek devletçilik ilkesini izlemeye başlamıştır.
- 07:43Türkiye'de Devletçilik Politikaları
- Yerli malı kullanımını teşvik etmek için Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kuruldu ve "Yerli Malı Haftası" ilan edildi.
- Tarım sektörünü korumak için devlet çiftçiden doğrudan alım yapmaya başladı.
- Türk parasının değerini koruyabilmek için Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın kurulmasına ve Türk parasının kıymetini koruma kanunu'nun çıkarılmasına karar verildi.
- 09:13Buhranın Geleceğe Etkileri
- Dünya'da yaşanmış olan en büyük ekonomik kriz 1929 krizi'dir ve bu krizin dünyayı en az birinci ve ikinci dünya savaşları kadar etkilediği açıktır.
- Büyük bunalımın yol açtığı 1930'lar dünyası tablosuna bakıldığında, ekonomik krizlerin bazen insanlık tarihini etkileyecek boyutlara varabileceğini söyleyebiliriz.
- Tarihçi-yazar Eric Habbam'a göre, bu ekonomik kriz olmasaydı Hitler olmayacaktı, Sovyet sistemi ciddi bir ekonomik rakip ve dünya kapitalizmine bir alternatif olarak görünmeyecekti.