Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Eyüp Hoca tarafından sunulan 11. sınıf Türkçe dersinin ilk ünitesini kapsayan eğitim içeriğidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek konuları detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, edebiyatın toplumla ilişkisi, edebi akımlar ve Türkçe yazım kuralları olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde edebiyatın toplumla ilişkisi ve Türk edebiyatının tarihsel süreci ele alınırken, ikinci bölümde klasik, romantizm, realizm, natüralizm, parnasizm, sembolizm ve sürrealizm gibi edebi akımlar kronolojik olarak incelenmektedir. Son bölümde ise Türkçe yazım kuralları, özel isimlerin yazımı, kesme işareti kullanımı, bağlaç ve ek olan "d" ile "ki" arasındaki farklar, "mi" kelimesinin yazımı, birleşik kelimelerin yazımı, kısaltmaların kullanımı ve sayıların yazımı gibi konular örneklerle açıklanmaktadır.
- Video, Türk edebiyatındaki önemli yazarlar (Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Namık Kemal, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Tevfik Fikret, Yahya Kemal, Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cemal Süreyya, İlhan Berk, Oktay Rıfat) ve akımların Türk edebiyatına etkileri hakkında detaylı bilgiler içermektedir. Ayrıca sınavlarda çıkabilecek istisnalar vurgulanarak, öğrencilerin sınav hazırlığına yardımcı olunmaktadır.
- Giriş ve Konu Tanıtımı
- 11. sınıf birinci ünite özetleri dersine hoş geldiniz mesajı ile başlanıyor.
- Birinci ünite "Giriş" başlığı altında edebiyat ve toplum ilişkisi, edebiyatın sanat akımlarıyla ilişkisi ve dahi yazım kuralları olmak üzere üç alt başlık içeriyor.
- Konu anlatımı özet niteliğinde olup, detaylı bilgi için kanalda bulunan diğer videolara yönlendirme yapılıyor.
- 01:24Edebiyat ve Toplum İlişkisi
- Edebiyatçılar toplumdan ve toplum hayatını etkileyen olaylardan bağımsız düşünülemez, eserlerinde toplum hayatından izler vardır.
- Türk edebiyatının tarihsel sürecinde, sözlü edebiyat geleneğinde ortak duygu ve düşünceler belirgindirken, yazılı edebiyat ürünlerinde bireysel tercihler artmaya başlamıştır.
- Tanzimat edebiyatı dönemi yazarları toplumun yararına eserler verirken, Servet-i Fünun döneminde sanatçılar baskıdan dolayı bireysel konuları tercih etmiş, Milli Mücadele döneminde ise toplumsal konulara değinmek zorunda kalmışlardır.
- 04:29Edebiyatın Sanat Akımlarıyla İlişkisi
- Edebi akım, bir sanatkar grubunun belli bir dönemde ortak dünya görüşü, estetik ve sanat anlayışı çerçevesinde oluşturdukları edebiyat hareketidir.
- Her edebiyat akımı genel bir estetik ve sanat görüşünün bir parçasıdır ve toplumda yaşanan olaylarla ilişkilidir.
- Edebi akımlar genellikle güzel sanatların tüm kollarını (mimari, heykel, resim, müzik) etkilemiştir.
- 06:03Edebi Akımların Özellikleri
- Her edebi akım kendinden öncekine göre yeni bir kültürel, felsefi ve estetik perspektife sahiptir ve öncekini ya reddeder ya da onun üstüne inşa eder.
- Edebi akımların dünya görüşü ve güzellik anlayışı başlangıçta yazılı bildiri halinde olmayıp, daha sonradan yazıya geçirilir.
- Her edebi akım her yazar ve toplum tarafından aynı şekilde uygulanmaz, sanatçılar da hayat boyunca farklı akımlara bağlanabilir.
- 07:32Edebi Akımların Oluşumuna Etki Eden Faktörler
- Edebi eserler belli bir sanat anlayışı doğrultusunda yazılır ve sanatçıların içinde bulundukları gelenek ve zihniyeti yansıtır.
- Toplumsal gelişmeler, bilimsel ve teknolojik yenilikler, bireysel farklılıklar edebi akımların oluşmasına zemin hazırlar.
- Fransız İhtilali'nin etkisiyle Batı'da Romanticizm akımı oluşmuş, Türk edebiyatında Namık Kemal ve Ahmet Nadir Efendi gibi sanatçılar Romanticizm akımının özelliklerini yansıtan eserler vermiştir.
- 08:44Türk Edebiyatında Etkili Olan Akımlar
- Klaizm, Romanticizm, Realizm, Sembolizm ve Naturalizm gibi akımlar Türk edebiyatında ciddi anlamda etkili olmuştur.
- Sürrealizm, Dadaizm, Kübizm, Fütürizm ve Egzistansiyalizm gibi akımlar Türk edebiyatını Cumhuriyet döneminde nispeten etkilemiştir.
- Rönesansçılar (Hümanizm) akımı Türk edebiyatında tasavvuf edebiyatında zaten mevcuttu.
- 10:31Klasik Akım
- Klasik sanatçılar genellikle "la" ön ekiyle başlayan isimlere sahiptir (örneğin La Fonten, La Fayette).
- Akıl ve sağduyu çağrışımı yapan isimler (Moliere, Fénelon, Pascal) klasik sanatçıları temsil eder.
- Türk edebiyatında Şinasi'de klasisizmin etkisi görülürken, komedi açısından Ahmet Vefik Paşa'da klasisizm akımının etkileri mevcuttur.
- 11:27Romantizm Akımı
- Romantizm (coşumculuk akımı), 18. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğmuş, kurucusu Jean-Jacques Rousseau'dur.
- Romantikler akıl ve sağduyu yerine duygulara ve hayallere önem vermiş, eserlerini toplum için icra etmişlerdir.
- Romantik eserlerde tabiat fazlaca kullanılmış, betimlemeler abartılı olup teknik kusurlar oldukça fazladır.
- 12:14Romantizm Teknik Özellikleri
- Romantik eserlerde yazarlar yancı bir tavır sergiler veya esere kendi karakterini yansıtır.
- Kahramanlar tek yönlü ele alınmış, iyiler hep iyi, kötüler hep kötü olarak tasvir edilmiştir.
- Yazarlar konunun gidişatına müdahale etmiş, gereksiz bilgiler vermeye çalışmışlardır.
- 12:56Romantizm Sanatçıları
- Dünya edebiyatında Voltaire, Shakespeare, Lord Byron, Goethe, Schiller, Victor Hugo, Alexander Dumas gibi isimler romantik akımın önderleridir.
- Türk edebiyatında Tanzimat döneminin özellikle birinci döneminde Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Abdülhamid Tarhan romantik akımın temsilcileridir.
- 13:21Realizm Akımı
- Realizm (gerçekçilik), 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da romantizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.
- Konular gerçek yaşamdan alınmış, kişilerin ruhsal davranışlarını etkileyen mekanın anlatılması önemsenmiştir.
- Duygu ve hayalden uzak duran sanatçılar eserlerine kişiliklerini yansıtmamıştır.
- 14:17Realizm Sanatçıları
- Dünya edebiyatında Flaubert, Stendhal, Balzac, Charles Dickens, Hemingway, Turgenev, Çehov, Maksim Gorki, Gogol, Tolstoy, Dostoyevski gibi isimler realisttir.
- Türk edebiyatında Sami Paşazade "Sezai Selgüzeşt" adlı romanıyla realizme geçişi sağlamış, Recaizade Mahmut Ekrem "Araba Sevdası" adlı romanıyla ilk realist romanı vermiştir.
- Mehmet Akif Ersoy, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Ömer Seyfettin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin gibi isimler de realisttir.
- 15:22Natüralizm Akımı
- Natüralizm (doğalcılık), 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da ortaya çıkmış, realizmin devam akımıdır.
- Realizm pozitivizm felsefesinden beslenirken, natüralizm determinizmden beslenir (aynı koşullar altında aynı sebepler aynı sonuçları doğurur).
- Natüralistler, insan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlanmıştır.
- 16:41Natüralizm Teknik Özellikleri
- Realistlerin gözlem tekniğine natüralistler deney yöntemini ekleyerek gözlem artı deney betimlemelerine önem vermişlerdir.
- Sanatçılar eserlerinde toplumun çirkin yönlerine dikkat çekmeye çalışıyorlar (kumarbazlar, ayyaşlar, alkolikler, fahişeler).
- Natüralizm, realizmin bilimsellikle yoğrulmuş biçimi olarak adlandırılabilir.
- 17:29Natüralizm Sanatçıları
- Natüralizmin kurucusu Emile Zola'dır, ayrıca Alfonso Daudet ve Gongood kardeşler de önemli isimlerdir.
- Türk edebiyatında Nabizade Nazım'da ilk örnekleri görülürken, Hüseyin Rahmi Gürpınar ile birlikte natüralizm tam anlamıyla tanışılır.
- Natüralizmle birlikte edebiyat dünyasına "sokak" kavramı ve argo dili girmiştir.
- 18:10Parnasizm Akımı
- Parnasizm, 19. yüzyılda Fransa'da ortaya çıkan, romantik şiir anlayışına tepki olarak doğmuş bir şiir akımıdır.
- Sanatçılar sanatı sanat için icra ederler, nesneler dış görünüşüne göre anlatılır.
- Kelime seçimine, sıralanışına, ahenge önem veren parnasizm, realizmin şiire yansımış biçimi olarak tanımlanabilir.
- 18:53Parnasizm Sanatçıları
- Dünya edebiyatında Gautier, Banville, Coppée, Heredia, Leconte gibi isimler parnasizmi temsil eder.
- Türk edebiyatında Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Yahya Kemal parnasizm akımını temsil etmektedir.
- 19:12Sembolizm Akımı
- Sembolizm (simgecilik), 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkan, maddeye ve gerçeğe önem veren akımlardan sonra iç dünyaya dönen bir akımdır.
- Sadece şiirde gerçekleşen bir akımdır, nesneleri olduğu gibi anlatmaz, nesnelerin insan zihninde yarattığı hisleri anlatmaya çalışır.
- Sembolizm, anlam kapalılığını savunur ve şiir anlaşılmak için değil, hissedilmek içindir görüşünü benimsemiştir.
- 20:34Edebi Akımlar
- Sembolizm akımının dünya edebiyatında temsilcileri Rimbaud, Paul Verlaine, Paul Valeri ve Edgar Allan Poe'dur.
- Türk edebiyatında ilk sembolist şair Cenap Şahabettin'dir, en önemli sembolist şair ise Ahmet Haşim'tir; ayrıca Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Muhip Dranas gibi isimler de sembolizm akımının özelliklerini göstermektedir.
- Sürrealizm akımı, 20. yüzyılda Sigmund Freud'un psikanaliz kuramının edebiyata yansımasıyla gerçekleşen, bilinçaltının yansıtılması amaçlanan bir akımdır; akıl ve mantık yerine içgüdü ve bilinçaltı ön plana çıkmıştır.
- 22:15Türk Edebiyatı ve Sürrealizm
- Dünya edebiyatında sürrealizm akımının önemli isimleri Andre Breton, Louis Aragon ve Paul Eluard'dır.
- Türk edebiyatında ikinci yeniciler (Cemal Süreyya, İlhan Berk, Oktay Rıfat) bu akımdan etkilenmiştir.
- Ekspresyonizm, fütürizm, dadaizm, kübizm ve egzistansiyalizm gibi akımlar Türk edebiyatını çok fazla etkilememiştir.
- 23:16Yazım Kuralları
- Yer isimlerinin tür bildiren ikinci ismi büyük yazılır (Konya Ovası, Fırat Nehri), ancak kıta, ülke, il gibi tür isimleriyle kurulan yer adlarında tür bildiren ikinci isim küçük yazılır (Avrupa Kıtası, Türkiye Ülkesi).
- Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adları büyük yazılır (Cumhuriyet Mahallesi, Sultanahmet Meydanı).
- Yapı isimlerinde tür bildiren kelimeler özel ada dahildir ve büyük yazılır (Çankaya Köşkü, Galata Köprüsü).
- 25:16Yazım Kuralları (Devam)
- Aylar ve günler cins isimdir ve küçük yazılır, ancak belirli bir günden veya aydan bahsedildiğinde büyük yazılır (22 Haziran, Pazartesi).
- Eser isimlerinde yalnızca isimleri büyük yazılır, özel ada dahil olmayan tür bildiren kelimeler küçük yazılır (Cumhuriyet Gazetesi, Türk Dili Dergisi).
- Tanrı, Allah, ilah gibi kelimeler özel isim olarak kullanılmadıkları durumlarda küçük yazılır (müzakki dünyasının ilahısı, edebiyat tanrısı).
- 26:55Yazım Kuralları (Devam)
- Para birimleri (dolar, euro, lira) küçük yazılır.
- Özel isimle kurulan birleşik kelimelerde tür bildiren ikinci sözcük küçük yazılır (Antep Fıstığı, Brüksel Lahanası).
- Akrabalık bildiren kelimelerde gerçek akrabalık varsa küçük yazılır, yoksa büyük yazılır (dayı Kemal, Hala Sultan).
- 28:30Yazım Kuralları (Son)
- Saygı sözleri, ünvan ve lakaplar büyük yazılır (Zeynep Hanım, Deli Petro).
- Tarihi olay, çağ, dönem adları büyük yazılıyor (Milli Mücadele Döngemi, Buzul Çağı).
- İki noktadan sonra bir cümle geliyorsa büyük harfle, cümle gelmiyorsa küçük harfle başlanır.
- Özel isimden türeyen sözcüklerde yapım eki alındığında kesme işareti kullanılmaz, ancak çekim eki ile baş başa kalırsa kesme işareti kullanılır.
- 30:48Yön Sözcükleri ve Özel İsimler
- Doğu, batı, kuzey, güney cins isimdir ve küçük yazılır, ancak özel adın sıfatı olarak kullanıldığında büyük yazılır (Doğu Avrupa, Kuzeydoğu Asya, Güneydoğu Anadolu).
- Ara yönler (kuzeydoğu, güneybatı) her zaman bitişik yazılır.
- Doğu ve batı sözcükleri fikir, hayat tarzı, felsefe gibi anlamlar taşıdığında özel isim olarak değerlendirilir.
- 32:02Özel İsimlerde Kesme İşareti Kullanımı
- Kurumlar, kuruluşlar, işyeri adları gibi özel isimlerde kesme işareti geleneksel olarak kullanılmaz (Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne).
- Yapım ekinin olduğu yerde (Türkler, Türkçeli, Türkleş) kesme işareti kullanılmaz.
- Doğal bir iyelik eki olan özel isimlerde (Konya Ovası, Boğaz Köprüsü) bu eki düşürüp farklı bir iyelik eki getirdiğimizde kesme işareti kullanılmaz (Konya Ovamız, Boğaz Köprümüz).
- 33:29Bağlaç ve Ek Olarak Kullanılan "d"
- "d" eki olan bulunma hali eki, cümlede çıkaramaz ve benzeşmeye girer (okulda, okulda).
- Bağlaç olarak kullanılan "d", cümlede çıkarılabilir ve benzeşmeye girmez (kitap da var).
- Bağlaç olarak kullanılan "d" üzerine vurgu yükleyebilirsiniz, ancak eki olan "d" üzerine vurgu yüklenemez.
- 35:09Ek ve Bağlaç Olarak Kullanılan "ki"
- "ki" eki veya bağlacına "ler", "lar", "nun" ekleri eklendiğinde, anlamlıysa bitişik, anlamsızsa ayrı yazılır.
- Üzerine vurgu yükleyebilirseniz bağlaç, yükleyemezseniz eki olarak kullanılmıştır.
- Fiilden sonra gelen "de" ve "ki" her zaman ayrı yazılır.
- 36:31"mi" Soru Ekinin Yazımı
- "mi" soru eki görevi, anlamı, çeşidi ne olursa olsun her zaman ayrı yazılır.
- Kendisinden sonra gelen eklerle bitişik yazılır (sende mi, okuyor muyuz).
- Birleşik fiiller bitişik yazılır, ancak arasına "mi" veya "de" girdiğinde ayrı yazılır (vaz mı geçtin).
- 37:21Ayrı ve Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
- İkinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan kelimeler ayrı yazılır (hamam böceği, ayrik otu, ateş çiçeği, üst geçit, karayolu).
- Etme, edilmek, eylemek yardımcı fiillerle oluşan birleşik fiillerde ses olayı varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır (var olmak, yok olmak ayrı; emretmek, kaybolmak bitişik).
- Kelimelerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında anlam kaybına uğradığında bitişik yazılır (ayşe kadın, karadul, kadınbudu, dilber dudağı).
- 39:22Gelenekselleşmiş Bitişik Yazılan Kelimeler
- Topluluğun önderlerini belirten "başı" ile başlayan kelimeler bitişik yazılır (başbakan, başçavuş, başsavcı).
- Belirsizlik bildiren kelimeler genellikle bitişik yazılır (birçok, birkaçı, bir takım, herhangi, hiçbir), ancak "pek çok" ayrı yazılır.
- 40:28Büyük Harfle Yapılan Kısaltmalar
- Türkiye Cumhuriyeti ve Türkçe kısaltmalarının dışında büyük harfle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz, sadece TC'de her harften sonra nokta kullanılır.
- Büyük harfle yapılan kısaltmalara ek getirildiğinde kısaltmayı okuyarak ek getirilir, örneğin BDT, TDK gibi.
- Türkçe'de kısaltmalar e getirilerek söylenir, khh gibi sesler yoktur.
- 41:16Küçük Harfle Yapılan Kısaltmalar
- Küçük harfle yapılan kısaltmalarda genellikle nokta vardır (Almanca, mahalle, sokak, doktor gibi).
- Özel adı kısaltırken ilk harf büyük olur.
- Küçük harfle yapılan kısaltmaların çok az kısmında nokta yoktur, bunlar uluslararası ölçü ve istatistik kısaltmalarıdır (cm, kg gibi).
- 41:41Kısaltmalara Ek Getirme Kuralları
- Küçük harfle yapılan kısaltmalara ek getirildiğinde kısaltmayı değil kelimeyi okuyarak ek getirilir (cm → santimetre, kg → kilogram).
- Bu kurallar hem büyük hem küçük harfli kısaltmalar için geçerlidir.
- Eğer kısaltmanın sonunda nokta varsa veya üslü sayı varsa, kesme işareti kullanılmaz.
- 42:22Sayıların Yazımı
- Sayıları yazı ile yazarken ayrı yazılır (ikiyüz, üçyüzaltmışbeş gibi).
- Üleştirme sayıları yazıyla yazılır (altmışaltı, ellibir, yirmibir gibi).
- Parasal ifadelerde her rakam bitişik yazılır.
- 42:51Kapanış
- 11. sınıfa hoş geldiniz denilerek yeni üniversite adayları olacakları belirtiliyor.
- Birinci ünite tamamlandığı ve izleyicilerin destekleri için teşekkür edildiği belirtiliyor.