Buradasın
11. Sınıf Kimya Dersi: Modern Atom Teorisi ve Periyodik Sistem
youtube.com/watch?v=8iN4txlTg7MYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir kimya öğretmeninin 11. sınıf öğrencilerine yönelik hazırladığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, Koski adında bir öğrenciden de yardım alarak konuları anlatmaktadır.
- Video, modern atom teorisi kapsamında atomun kuantum modeli, elektron dizilimi, kuantum sayıları ve periyodik sistem konularını kapsamaktadır. İçerik, atom modellerinin tarihsel gelişiminden başlayarak, Aufbau kuralı, Pauli ilkesi ve Hund kuralı gibi elektron dizilim kurallarını, küresel simetri kavramını, periyodik sistemin yapısını ve iyonlaşma enerjisi gibi konuları detaylı şekilde ele almaktadır.
- Videoda ayrıca yükseltme basamağı kavramı, atom yarıçapları, elektronegatiflikler ve iyonların elektron sayıları gibi konular örnek sorular üzerinden açıklanmaktadır. Öğretmen, konuları pekiştirmek için çeşitli elementlerin elektron dizilimlerini, periyodik sistemdeki konumlarını ve özellikleri analiz etmektedir.
- 00:1311. Sınıf Kimya Yazılı Hazırlığı
- 11. sınıfın ilk yazılısı için tekrar etme zamanı geldi.
- 11. sınıfta daha bilimsel konular karşılaşıldığı için iyi tekrar etmek önemlidir.
- Konu özetleri yaparak çıkabilecek her tarzdaki soruya hazırlıklı olunmalıdır.
- 00:52Modern Atom Teorisi
- Birinci ünite modern atom teorisi, atomun kuantum modeli, periyodik sistem ve elektronların orbitalleri dizilmesinden oluşur.
- Atom modelleri: Dalton (içi dolu yuvarlak küre), Thomson (üzümlü keke benzetilmiş), Rutherford (güneş sistemi gibi) ve Bor modeli.
- Bor modelinde elektronlar çekirdek etrafında belli dairesel yörüngelerde bulunur ve bu yörüngelerin enerjisine enerji seviyesi, katman veya kabuk denir.
- 02:20Bor Modelinin Yetersizlikleri ve Kuantum Teorisi
- Bor modelinin yetersizlikleri: Sadece hidrojen gibi tek elektron sistemlerde geçerliydi ve elektronların dairesel yörüngelerde hareket etmesi konusunda belirsizlik ilkesi vardı.
- Kuantum teorisinde elektronların yerini belirlemek istesem konumu belirsiz, konumunu belirlemek istesen yeri belirsizdir.
- Orbitaller dört tane kuantum sayısıyla tanınır: baş kuantum sayısı (n), açısal momentum kuantum sayısı (l), manyetik kuantum sayısı (ml) ve spin kuantum sayısı (ms).
- 03:14Kuantum Sayıları ve Orbitaller
- Baş kuantum sayısı (n) elektronun çekirdeğe olan uzaklığını temsil eder, n² bir enerji düzeyinde bulunan maksimum orbital sayısını, 2n² ise maksimum elektron sayısını verir.
- Açısal momentum kuantum sayısı (l) orbitalin şeklini gösterir: s orbitalinde 1, p orbitalinde 3, d orbitalinde 5, f orbitalinde 7 orbital vardır.
- Manyetik kuantum sayısı (ml) orbitalin uzaydaki yönünü gösterir ve -l'den +l'ye kadar değerler alır.
- Spin kuantum sayısı (ms) elektronun dönme şeklini gösterir: saat yönünde dönerse +1/2, saat yönünün tersine dönerse -1/2 ile gösterilir.
- 05:57Orbitallerin Gösterimi ve Örnek Sorular
- Orbitaller yuvarlak ve kutucuk ya da çizgiyle gösterilebilir, bir ok koyulduğunda yarı dolu orbitali, zıt şekilde dizildiğinde tam dolu orbitali gösterir.
- Birinci enerji seviyesinde sadece s orbitali (l=0) bulunur, ikinci seviyede s ve p orbitalleri (toplam 4 orbital), üçüncü seviyede s, p ve d orbitalleri (toplam 9 orbital) bulunur.
- Kuantum sayıları ile ilgili örnek sorular çözülerek doğru cevaplar belirlenmiştir.
- 10:05Orbital Enerjisinin Belirlenmesi
- Bir orbitalin enerjisi baş kuantum sayısı (n) artı açısal momentum kuantum sayısı (l) ile belirlenir.
- Eğer n+l değeri büyükse orbitalin enerjisi fazladır, eşitse baş kuantum sayısı büyük olan orbitalin enerjisi daha fazladır.
- 10:49Elektron Diziliminin Pratik Yöntemi
- S orbitalinde sadece bir tane orbital vardır ve en fazla iki elektron alabilir.
- P orbitalinde üç tane, d orbitalinde beş tane, f orbitalinde yedi tane orbital vardır.
- Elektron diziliminde her zaman bir enerji düzeyinden s ile başlayıp p ile bitirilir.
- 11:11Elektron Diziliminin Uygulanması
- Birinci periyotta 1s² elektron dizilimi yapılır.
- İkinci periyotta 1s² 2s² 2p⁶ elektron dizilimi yapılır.
- Üçüncü periyotta 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ elektron dizilimi yapılır.
- Dördüncü periyotta 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 3d¹⁰ 4p⁶ elektron dizilimi yapılır.
- 13:06Elektron Diziliminde Yarı Dolu ve Tam Dolu Orbital Sayısı
- Fosfor atomunun elektron diziliminde 6 tam dolu ve 3 yarı dolu orbital vardır.
- Elektron diziliminde en yakın soygaza düşünmek pratik bir yöntemdir.
- Helyum (2), neon (10) ve argon (18) gibi soygazlar elektron diziliminde önemli referans noktalarıdır.
- 15:35Elektron Diziliminde Pratik Yöntemin Uygulanması
- 11 tam dolu ve 4 yarı dolu orbitali bulunan bir elementin atom numarası 26'dır.
- Elektron diziliminde en yakın soygaza düşünmek, sıfırdan açmakla uğraşmaktan daha kolaydır.
- Demir elementinin elektron diziliminde 18 argon, 4s² 3d⁶ şeklinde devam eder.
- 18:27Elektron Dizilimi ve Küresel Simetri
- Elektron diziliminde S orbitalinde maksimum 12 elektron, D orbitalinde maksimum 5 elektron bulunabilir.
- Küresel simetri özelliği, en sondaki orbitalin yarı dolu ya da tam dolu olması durumunda gösterilir.
- F+3 durumunda, elektronlar en dıştaki katmandan başlayarak verilir ve toplam 6 elektron bulunur.
- 20:43Elektron Dizilim Kuralları
- Aufbau kuralı (Clashkovsky modeli), elektronların orbitallere ilk olarak en düşük enerji seviyeden başlayarak doldurulmasını gerektirir.
- Pauli ilkesi, bir orbiteli elektron dizilirken maksimum zıt spinli iki elektron aynı dizilemeyeceğini belirtir.
- Hunt kuralı, eş enerjili orbitallere elektronların önce tek tek aynı yönde, daha sonra zıt spinli olarak yerleşmesini gerektirir.
- 23:31Temel ve Uyarılmış Hal
- Elektronlar en düşük enerjiden başlayarak dolu dolu giderse buna temel hal denir (örneğin He: 1s²).
- Elektronlar dışarıdan bir enerji alarak bir üstteki enerji seviyesine taşınırsa bu uyarılmış hal olarak adlandırılır.
- Pozitif yüklü iyonlarda önce nötr atomun elektron dizilimi yapılır, daha sonra elektronlar en dış enerji düzeyinden başlayarak uzaklaştırılır.
- 25:35Atomların Elektron Dizilimleri
- Karbon atomunun elektron dizilimi Aufbau kuralına aykırıdır çünkü uyarılmış haldedir.
- Azot atomu temel haldedir ve elektron dizilimi Hunt kuralına uygun olarak tek tek aynı yönde dizilmiştir.
- Oksijen atomunun elektron dizilimi Hunt kuralına aykırıdır çünkü eş enerjili orbitallere elektronlar önce tek tek aynı yönde dizilmemiştir.
- 28:59Küresel Simetri
- Küresel simetri, temel elektron dağılımında en sondaki orbitalin yarı dolu ya da tam dolu olmasına verilen isimdir.
- Küresel simetri, bir atomda daha kararlı bir hal oluşturur ve elektron kopartmak daha zor hale gelir.
- Küresel simetri için iki istisna vardır: 4s² 3d⁵ ve 4s¹ 3d¹⁰ dizilimleri, bu dizilimler kendiliğinden oluşur ve temel hal dizilimidir.
- 30:59İyonlaşma ve Küresel Simetri
- Artı bir yüklü iyonun nötr hali için, son terimi 3d⁵ olan bir atomun iki ihtimali vardır: 4s² 3d⁵ veya 4s¹ 3d⁵.
- Atom numarası 24 olan bir element için, her iki ihtimal de doğru olabilir çünkü her iki durumda da küresel simetri özelliği gösterir.
- 32:42Periyodik Sistemde Gruplar
- Periyodik sistemde 1A ve 2A grupları s grubunu, diğer gruplar p grubunu oluşturur.
- Baş kuantum sayısının periyot numarası olduğunu, değerlik orbital türünün ise A veya B grubunu belirlediğini gösterir.
- S veya p ile biten yapılar A grubunu, d ile biten yapılar B grubunu simgeler.
- 34:15İyonların Elektron Sayıları
- X, Y, Z iyonlarının elektron sayıları eşit olduğunda, Z elementi 3. periyot 6A grubu olabilir.
- X+3 ve Y+2 iyonlarının elektron sayıları eşit olduğunda, X'in 4. periyot 3B grubu, Y'nin 4. periyot 2A grubu olabilir.
- 37:11Atom Çapı
- Proton ya da elektron sayısı eşitse, anyonun çapı nötrden büyük, nötrün çapı pozitiften büyüktür.
- Daha çok eksi alındığında çap büyür, daha çok elektron verildiğinde çap küçülür.
- Atom çapı bakarken, aynı periyotta bulunuyorlarsa proton sayısına bakılır, proton sayısı fazla olanın çapı daha küçüktür.
- 38:47İyonlaşma Enerjisi Tablosu Analizi
- İyonlaşma enerjisi tablosunda hidrojen, helyum, bira, ikia, üça, dörta, beşa, altı, yedi ve sekiz grupları yer alır.
- İyonlaşma enerjisi tablosunda bira, ikia ve üça grupları arasında bir düşüş, dörta, beşa ve altı grupları arasında da bir düşüş görülür.
- İyonlaşma enerjisi tablosunda üç buçuk katlı artış, bira grubunu simgeler.
- 40:10Element Özellikleri ve İyonlaşma Enerjisi
- X alkali metal ise bira grubu, Y küresel simetriktir ve ikia grubu, Z ise kesinlikle p bloğu elementidir.
- İyonlaşma enerjisi tablosunda aşağıdan yukarıya doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi artar.
- Atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi ile ters orantılıdır; yani iyonlaşma enerjisi arttıkça atom yarıçapı azalır.
- 43:38Periyodik Sistemdeki Elementlerin Yerleştirilmesi
- X ve Y elementlerinin temel elektron dizilimi p beş ile bitmektedir, bu da yedia grubunu gösterir.
- Z'nin elektronegatifliği en büyüktür, bu da yedia grubunda en üstteki element olan flor'u gösterir.
- Y'nin atom çapı en büyüktür, bu da yedia grubunda yukarıdan aşağıya doğru atom çapının arttığını gösterir.
- 45:00Yükseltme Basamağı Kuralları
- Atomik veya moleküler elementlerin yükseltme basamağı sıfırdır.
- Tek atomlu bir iyonun yükseltme basamağı direkt iyonun yüküne eşittir.
- Bileşikte bütün atomların yükseltme basamakları toplamı, kökün yüküne eşittir.
- 45:46Özel Durumlar
- Hidrojen, yanındaki atom metalse eksi bir değerli kalır, ametal'e karşı artı bir değerli kalır.
- Oksijen yüzde doksan bileşiklerinde eksi iki değerli kalır, bazılarında eksi bir, peroksit bazında eksi buçuk, süper oksitte eksi buçuk alır.
- Azotun yükseltme basamağı, bileşikteki diğer atomların değerlerine göre hesaplanabilir.
- 46:46Örnek Hesaplamalar
- Azotun yükseltme basamağı, bileşikteki diğer atomların değerlerine göre hesaplanarak artı beş olarak bulunur.
- Mangalın yükseltme basamağı, bileşikteki diğer atomların değerlerine göre hesaplanarak artı altı olarak bulunur.
- Nitrat kökünde azotun yükseltme basamağı artı beş olarak hesaplanır.
- 47:44Amonyum Nitrat Örneği
- Amonyum nitrat bileşikinde NH₄⁺ ve NO₃⁻ şeklinde iki farklı kök ayrılır.
- NH₄⁺ kökünde azotun yükseltme basamağı eksi üç olarak hesaplanır.
- NO₃⁻ kökünde azotun yükseltme basamağı artı beş olarak hesaplanır.
- 48:30Soru Çözümü
- Verilen bileşiklerde altı çizili element atomlarının yükseltme basamakları kontrol edilir.
- Sodyum peroksit bileşikinde oksijen eksi bir değerli olmalıdır, bu nedenle yükseltme basamağı eksi iki olarak verilen seçenek yanlıştır.
- Diğer bileşiklerde yükseltme basamakları doğru hesaplanmıştır.
- 50:07Kapanış
- Öğrencilere güzel notlar alacakları ve sınavdan yüksek puan alacakları dilenir.
- Testlerin çözülmesi ve tekrar yapılması önerilir.
- İzleyicilerden videonun altına yorumlarını bekledikleri belirtilir.