Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen ve Koray adlı öğrencinin yer aldığı 10. sınıf edebiyat dersidir. Öğretmen, öğrencilere yazılı sınavlarda ve üniversite sınavlarında çıkabilecek önemli bilgileri aktarmaktadır.
- Video, Türk edebiyatının tarihi devirlerini kronolojik olarak ele almaktadır. İlk olarak İslam öncesi Türk şiiri (10. yüzyıla kadar) incelenmekte, ardından geçiş dönemi Türk edebiyatı (11-12. yüzyıllar) ve bu dönemdeki önemli eserler detaylı olarak anlatılmaktadır. Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügatit Türk, Atabet'ül-Hakaik ve Divan-ı Hikmet gibi eserlerin yazarları, konuları, dil özellikleri ve tarihsel önemi açıklanmaktadır.
- Ders içeriğinde Hakaniye lehçesi, dörtlüğün yerini beyitlerin aldığı, Türk edebiyatındaki ilk aruz ölçüsü ve mesnevi nazım şeklinin kullanımı gibi önemli edebi kavramlar da ele alınmaktadır.
- Şiir Ünitesine Giriş
- Yeni ünite olarak şiir ünitesine geçiliyor ve bu ünitede İslam öncesi Türk şiirinden, geçiş dönemi Türk edebiyatından ve ilk İslam eserlerinden bahsedilecek.
- Türk edebiyatının tarihi üç devirde inceleniyor: İslam öncesi, İslam etkisi ve Batı etkisi dönemleri.
- 00:38İslam Öncesi Türk Şiiri
- İslam öncesi Türk şiirinin orta Asya'da, göçebe yaşayan Türklerin İslam'ı kabul ettikten önceki süreçte (10. yüzyıla kadar) geliştiği belirtiliyor.
- Bu dönemde şiirler sığır, şölen ve yuh (cenaze töreni) adı verilen dini törenlerde, kopuz eşliğinde ozan, baksı, şaman, kam ve oyun adı verilen çok yönlü şairlerce söyleniyordu.
- Şiirlerde en sık işlenen konular doğa, kahramanlık, aşk ve ölüm olup, hece ölçüsü kullanılıyordu.
- 03:06İslam Öncesi Dönem Ürünleri
- İslam öncesi Türk şiirinde koşuklar, sagular, savlar ve destanlar bulunuyor; savlar aslında atasözüdür ve destanlar olağanüstü olayların anlatıldığı uzun şiirlere denir.
- Bu dönemin en önemli kaynakı Divan-ı Lügat-it-Türk'tür, bu eser Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmış ve Türkçenin ilk sözlüğüdür.
- Koşuklar aşk, tabiat ve kahramanlık konularında söylenen, sığır ve şölen törenlerinde ortaya çıkan, yedili hece ölçüsüyle (aaa b cccb d d dc) kafiyelenmiş şiirlere denir.
- 05:27Sagu ve Örnek Şiirler
- Sagular ölen kişinin ardından yuh törenlerinde söylenen şiirlerdir ve halk şiirindeki ağıt ile divan şiirindeki mersiyenin ilk halidir.
- "Dük mini kaptı, sakınç manga yamttı, könlüm angar emitti, yüzüm menin sarg" örneği bir koşuktur ve "Erdeş'ın taturgan yavlak ya katargan boynun tutup kadırgan bastı" örneği bir sagudur.
- 07:16Geçiş Dönemi
- Geçiş dönemi 11-13. yüzyılları kapsayan, Orta Asya'da Türklerin İslam'ı kabul etmesi ve Anadolu'ya göç etmesi sürecidir.
- Bu dönemde eski kültür ve İslam kültürünün özelliklerinin iç içe geçtiği, karma bir dönemdir.
- Dörtlüğün yerini beyit almaya başlar, hecenin yanında aruz ölçüsü girmeye başlar ve eski Türkçenin içine Arapça-Farsça sözcükler de dahil olur.
- 09:58Geçiş Dönemi Edebiyatı
- Hakaniye lehçesi, ilk Müslüman Türk devleti olan Karahanlıların konuştuğu Türkçe'dir.
- Geçiş dönemi ürünlerinin hepsi Hakaniye lehçesi ile oluşturulmuştur.
- Dönem ürünlerinde didaktik (eğitici, öğretici, bilgi verici) yön ağır basmıştır.
- 10:45Kutadgu Bilig Eseri
- Kutadgu Bilig, "mutluluk veren bilgi" anlamına gelir ve İslam etkisiyle yazılan ilk eserdir.
- Eser, 1069 yılında Balasagunlu Yusuf (Yusuf Has Hacib) tarafından yazıldı ve Tabgaç Buğrahan'a sunuldu.
- Kutadgu Bilig, aruz ölçüsünün, beytin ve mesnevi nazım şeklini kullanıldığı Türk edebiyatındaki ilk eserdir.
- 14:07Kutadgu Bilig'in İçeriği ve Yapısı
- Eser, hem bu dünyada hem de öteki dünyada mutlu olmanın yollarını anlatır ve devlet yönetiminin nasıl olması gerektiği hakkında bilgiler aktarır.
- Kutadgu Bilig, didaktik ve siyasetname özellikleri gösterir.
- Eser, diyalog şeklinde ilerler ve alegorik özellikler içerir.
- 15:33Eserdeki Kahramanlar
- Eserde dört kahraman vardır: Küntogdu (adaleti temsil eder), Aitoglu (mutluluğu temsil eder), Öktülmüş (akli temsil eder) ve Ok Durmuş (ölümü temsil eder).
- Eser, Küntogdu ve Aitoglu'nun sohbetiyle başlar, sonra Öktülmüş ve sonunda Ok Durmuş devreye girer.
- 17:41Divan-ı Lügatit Türk
- Divan-ı Lügatit Türk, "Türk dili divanı" anlamına gelir ve Türkçe'nin ilk sözlüğü ve ilk dilbilgisi kitbidir.
- Eser 1072-1074 yılları arasında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmış ve Abbasi halifesi Ebu'l-Kasım Abdullah'a sunulmuştur.
- Kaşgarlı Mahmut, Türkçenin de güzel bir dil olduğunu göstermek için Arapça konuşan birine Türkçe sözlük sunmuştur.
- 18:56Divanü Lügati't-Türk
- Kaşgarlı Mahmud, Türkçenin Arapça kadar güçlü bir dil olduğunu kanıtlamak için Divanü Lügati't-Türk sözlüğünü Arapça olarak oluşturmuştur.
- Sözlükte yedi bin beş yüz Türkçe sözcük açıklanmış ve Kaşgarlı Mahmud, o dönemin Türk coğrafyasında geziyor, insanlarla konuşarak derleme yapmıştır.
- Eser sadece sözcüklerin anlamlarını değil, aynı zamanda sözcüklerin içinde bulunduğu sav, sagu ve destan parçalarını da içermekte ve Türk boylarını gösteren bir harita ile sonlandırılmıştır.
- 20:57Divanü Lügati't-Türk'ün Tesadüfen Bulunması
- Bu önemli eser tesadüfen bulunmuştur; yaşlı bir adamın yanında bulunan kitap, ölümünden sonra çalıştığı kadın tarafından sahafalara satılmak üzere bırakılmıştır.
- Ali Emiri Efendi, kitapçıda Divanü Lügati't-Türk'ü görünce hemen fark etmiş ve kitabın sahibi olan kadından yüksek fiyata satın almıştır.
- Ali Emiri Efendi, kitabı kendisinde tuttuğu gibi İttihat ve Terakki döneminde tekrar yazma nüshası yapılmış ve sonunda Milli Kütüphaneye bağışlanmıştır.
- 22:54Atabet'ül-Hakaik
- Atabet'ül-Hakaik (Hakikatler Eşiği) adlı eser, 12. yüzyılda Edib Ahmed Yukneki tarafından yazılmış ve Dat Sipassalar Mehmet Bey'e sunulmuştur.
- Eser didaktiktir ve doğruluk, cömertlik, ilim, cimriliğin zararları ve cömertliğin övgüsü konularını ele almıştır.
- Atabet'ül-Hakaik, o dönemin en ağır dilde eseridir ve kırkaltı beyit, yüzbir dörtlükten oluşmaktadır.
- 23:53Divan-ı Hikmet
- Divan-ı Hikmet, 12. yüzyılda yaşayan Hoca Ahmet Yesevi'nin söylediği hikmet adı verilen dörtlüklerin bir araya toplanmasıyla oluşan eserdir.
- Hoca Ahmet Yesevi, halkın henüz tam olarak İslam'ı kavraması zor olduğu için dörtlüklerle halka Müslümanlığı öğretmek amacıyla hikmetler söylemiştir.
- Divan-ı Hikmet, o dönemin en sade eseridir ve hece ölçü ile oluşturulmuştur; Hoca Ahmet Yesevi ilk Türk mutasavvufu olarak kabul edilir ve Divan-ı Hikmet ilk tasavvuf kitabıdır.