Buradasın
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı: İslam Öncesi Türk Edebiyatı
youtube.com/watch?v=3EAIK43CLl8Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin şiir ünitesinin İslam öncesi Türk edebiyatı konusunu anlatan bir eğitim içeriğidir.
- Video, İslam öncesi Türk edebiyatının tarihsel aralığını (M.Ö. yıllardan 11. yüzyıla kadar) ve üç temel dönemini (sözlü edebiyat, İslam etkisindeki edebiyat ve Batı etkisinde gelişen edebiyat) açıklamaktadır. Özellikle sözlü edebiyat dönemine odaklanarak, bu dönemdeki şiir türleri (koşuk, sagu, saf, destan ve sav) detaylı olarak incelenmektedir. Her şiir türünün özellikleri, nazım birimleri, kafiye düzenleri ve konuları hakkında bilgiler verilmektedir. Video, Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı metinleri olan Orhun Anıtları'nın tanıtımıyla sonlanmaktadır.
- 00:07İslam Öncesi Türk Edebiyatı
- İslam öncesi Türk edebiyatı, milattan önceki yıllarda başlayıp 11. yüzyıla kadar sürer.
- Bu dönemin 8. yüzyıla kadar olan bölümü sözlü edebiyat dönemidir.
- Türk edebiyatının gelişim evreleri üç döneme ayrılır: İslam öncesi, İslam etkisindeki ve Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı.
- 00:46Sözlü Edebiyatın Doğuşu
- Yazından önce insanlar duygu ve düşüncelerini beden dili ve müzik eşliğinde sözlü ürünlerde ortaya koymuşlardır.
- Türk edebiyatında sözlü edebiyatın doğuşu dinsel temellere dayanır ve mitolojik dönemlerde başlayan sözlü edebiyat ürünleri kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar gelmiştir.
- Sözlü edebiyatın geleneği şiire dayanır.
- 01:11İslam Öncesi Türk Şiiri
- Bu dönemde sığır, şölen, yu gibi törenlerde saygın ve kutsal bir kişiliğe sahip olan ozanlar kopuz çalarak koşuklar, türküler ve sabular söylemiştir.
- Bu dönemde şiir, müzik ve din iç içedir ve sözlü edebiyat ürünlerinin yazıya geçirilmesi çok sonraları olmuştur.
- Kullanılan Türkçe saf, katışıksız ve özgündür, anlatımda akıcılık ve içtenlik vardır.
- 01:44Şiirin Biçim Özellikleri
- İslam öncesi Türk şiirinin hece ölçüsüyle yazılmış olması, kafiye kullanımı ve yedi'li, sekiz'li ve onbir'li hece ölçüsü kalıpları kullanması vardır.
- Çoğunlukla yarım uyak kullanılmış, her dörtlüğün ilk üç dizesi kendi aralarında, dördüncü dizeler ise birbiriyle uyumlu söylenmiştir.
- Nazım birimi dörtlüktür ve dönemin başlı edebiyat ürünleri koşuk, sagu, saf ve destanlardır.
- 02:31Şiirin İçerik Özellikleri
- Bu dönem ürünleri anonim özellikler taşır ve o dönemin günlük yaşamını, doğal güzelliklerini doğal bir dille anlatır.
- Başlıca aşk, doğa, ölüm, dini inançlar ve olağanüstü olaylar gibi konular ele alınmıştır.
- Bu dönem şiirlerinde sanatsal bir amaç güdülenmemiştir ve genellikle şamanizm, maniheizm ve budizm dinlerinin etkileri görülür.
- 03:02Sagu ve Koşuk
- Sagu, ölen kişinin ardından yapılan ve dini inanışlara dayanan yu ismi verilen yaz törenlerinde söylenen şiirlerdir.
- Koşuk, sığır adı verilen savaşları andıran dini av törenleri ile şölen ismi verilen dini törenlerde söylenen şiirlerdir.
- Her iki tür de kopuz eşliğinde söylenir ve genellikle yedili heceyle ve dörtlükler halinde söylenir.
- 04:35Destan ve Sav
- Destanlar, olay çevresinde gelişen metin örneği olan ve savaş, göç, kıtlık gibi toplumu ilgilendiren tarihi olayların anlatıldığı şiirlerdir.
- Savlar, günümüzdeki atasözlerinin karşılığı olan hayat tecrübeleri ve öğütlere yer verilen kısa ve özlü sözlerdir.
- Savların çoğu manzum özellikleri gösterir ve uyak, redif, aliterasyon ve asonaslar gibi ahenk unsurları görülür.
- 05:21Türk Edebiyatının İlk Yazılı Metinleri
- Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı metinleri günümüzden on üç asır önce oluşturulan vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve Kül Tigin adına dikilen Orhun Anıtlarıdır.
- Bu anıtlar Türkçe'nin yazılı en eski metinleri olarak bilinir ve Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
- Anlatımında kullanılan içtenlik, akıcılık ve dil yönünden edebiyat eseri olarak kabul edilmişlerdir.