Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin "Hikaye" ünitesini anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, hikaye konusunun temel kavramlarını (hikayenin tanımı, yapı unsurları, çatışma, anlatıcı bakış açıları) tekrar ederek başlayıp, Türk edebiyatındaki hikaye türlerini detaylı olarak incelemektedir. İçerik üç ana bölümden oluşmaktadır: Dede Korkut hikayeleri, halk hikayeleri ve cenknameler; Divan edebiyatındaki mesnevi nazım şekli; Tanzimat döneminde hikaye ve Milli Edebiyat döneminde hikaye.
- Her hikaye türü için özellikleri, tarihsel önemi ve önemli örnekler hakkında bilgiler verilmektedir. Özellikle Dede Korkut hikayelerinin yapısı, halk hikayelerinin türleri (aşk hikayeleri, din-kahramanlık hikayeleri, destani halk hikayeleri) ve Milli Edebiyat dönemi yazarları (Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin) detaylı olarak ele alınmaktadır.
- 00:1310. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Dersinin İkinci Ünitesi: Hikaye
- Ders, hikaye konusunu ele alacak ve önce 9. sınıfta öğrendiklerin tekrarı yapılacak.
- Hikayede yapı unsurları, çatışma, anlatıcı bakış açıları, hikaye türleri ve hikayenin gelişimi konuları işlenecek.
- 10. sınıf konuları arasında Dede Korkut hikayeleri, halk hikayeleri, cenk nameleri, mesneviler, Tanzimat döneminde hikaye ve Milli Edebiyat döneminde hikaye yer alacak.
- 01:18Hikayenin Tanımı ve Özellikleri
- Hikaye, yaşanmış ya da yaşanabilecek olay ve durumları kişi, yer ve zamana bağlı olarak okuyucuda heyecan ve zevk uyandıracak şekilde anlatan kısa edebi ürünlerdir.
- Hikayeler kurmaca metinlerdir ve kısa, yalın bir olay örgüsüne sahiptir.
- Hikayelerde kişi sayısı azdır, psikolojik tahlillere ve mekan betimlemelerine çok az rastlanır.
- 02:29Hikayenin Yapı Unsurları ve Anlatıcı Bakış Açıları
- Hikayenin yapı unsurları: olay, kişiler, zaman ve mekan'dır.
- Anlatıcı, yazar tarafından oluşturulmuş kurmaca bir kişidir ve olayı, mekanı, kişileri ve zamanı değişik bakış açılarıyla bize ulaştırır.
- Anlatıcı bakış açıları üç türdür: kahraman anlatıcının bakış açısı (ben anlatıcı), hakim bakış açısı ve gözlemci bakış açısı.
- 04:21Hikayedeki Çatışma ve Hikaye Türleri
- Hikayede gerilimi sağlayan asıl unsura çatışma denir ve kişinin başkaları, doğa veya kendisiyle olan iş çatışmalarından kaynaklanabilir.
- Türk edebiyatında işlenen belli başlı çatışmalar: hayal-güç çatışması, seven-sevilen çatışması, zengin-fakir çatışması, köylü-ağa çatışması, işçi- işveren çatışmasıdır.
- Hikaye türleri: olay hikayesi, durum hikayesi ve modern hikayedir.
- 05:19Hikaye Türleri Detayları
- Olay hikayeciliği (Mapsant tarzı hikaye) klasik vaka hikayesi olarak adlandırılır ve hikayenin merkezinde olay vardır.
- Durum hikayesi (Çehov tarzı hikaye veya kesit hikayesi) yaşamdaki durumları anlatır ve Türk edebiyatında Memduh Şevket Esendal öncüdür.
- Modern hikaye, insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri durumların gerisindeki gerçekleri gösterir ve Türk edebiyatında Haldun Taner ilk temsilcidir.
- 07:27Dede Korkut Hikayeleri
- Türk edebiyatının en büyük alimi Fuat Köprülü'ne göre, bütün Türk edebiyatını terazinin bir gözüne, Dede Korkut'u öbür gözüne koysanız yine Dede Korkut ağır basar.
- Dede Korkut hikayeleri hem edebi açıdan hem de tarihimiz açısından büyük önem taşımakta ve Türk boylarının yaşantıları, gelenekleri, adetleri ve yaşadığı coğrafya hakkında bilgi vermektedir.
- Kitab-ı Dedem Korkut ala Lisan-ı Taife-i Oğuzan adlı eserde bir önsöz ve on iki hikaye vardır (son yıllarda bulunan bir hikaye ile toplam on üç hikaye).
- 08:37Dede Korkut Hikayelerinin Özellikleri
- Dede Korkut hikayeleri halkın ortak malıdır ve Akkoyunluların egemon olduğu Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde 14. yüzyılın sonlarında veya 15. yüzyılda halkın nazlından derlenerek yazıya geçirilmiştir.
- Hikayelerde kısa, yalın, pürüzsüz, yapmacıksız, özentiden uzak, doğal bir Türkçe kullanılmıştır.
- Dede Korkut hikayeleri, destan döneminden halk hikayesine geçişin ilk örnekleri olarak kabul edilmektedir.
- 10:04Dede Korkut Hikayeleri
- Dede Korkut hikayelerinde olaylar, tasvirler, nesirle karşılıklı konuşmalar, duygu ve düşünceler nazım ile anlatılmıştır.
- Eser, Arapça ve Farsçadan geçen dini kavramlar dışında Türkçenin seçkin örnekleri arasında yer almış, cümle içi kafiyeler, seciler ve deyimler dikkat çekmektedir.
- Dede Korkut hikayeleri 15. yüzyılın ikinci yarısında yazıya geçirildiği sanılmakta, Kars-Erzurum civarında hüküm süren Akkoyunlular döneminde destanların yazıya geçirildiği tahmin edilmektedir.
- 10:38Dede Korkut Hikayelerinin Nüshaları
- Günümüze ulaşan üç el yazması mevcuttur: 19. yüzyılda Dresden'de, 20. yüzyılda Vatikan'da ve yakın zamanda 21. yüzyılda İran'da bulunan Türkistan nüshası.
- Türkistan nüshası olarak bilinen üç nüsha, 12 hikayeye ek olarak 13. hikayeyi de içinde barındırmaktadır.
- Dede Korkut kitabının içinde bulunan 13 hikaye arasında Dirsenoğlu Boğaç Han Destanı, Saur Kazan'ın Evinin Yağmalanması Destanı, Kam Büreoğlu-Bamsı Beyrek Destanı, Dua Kocaoğlu Deli Dumrul Destanı ve Salur Kazan'ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi Hikayesi bulunmaktadır.
- 12:42Halk Hikayeleri
- Halk hikayeleri, gerçek ya da gerçeğe yakın olayların anlatıldığı, geleneksel içeriği olan, kuşaktan kuşağa sözlü aktarılan öykülerdir.
- Halk hikayelerinde genellikle sevgi ve kahramanlık konuları işlenir, kişiler gerçek yaşama uygundur ve olağanüstü özellikleri oldukça sınırlıdır.
- Halk hikayeleri nazım-nesir karışık bir anlatım türüdür ve destanların biçim ve öz değişikliğine uğramasıyla oluşan ürünlerdir.
- 13:33Halk Hikayelerinin Özellikleri
- Halk hikayeleri ilahi bakış açısıyla oluşturulur, dilde şiirsel işlev kullanılır ve ortaya çıktıkları dönemin sosyal, siyasal ve kültürel özelliklerini yansıtır.
- Halk hikayeleri sözlü gelenek ürünüdür, anonimdir ve halkın ortak malıdır.
- 16. yüzyıldan itibaren destanın yerini alan bu türde masallardaki gibi kalıplaşmış ifadelere rastlanır ve içinde masal, efsane, fıkra, dua, beddua, deyim, atasözü ve bilmece örneklerine rastlanabilir.
- 14:29Halk Hikayelerinin Anlatımı ve Yapısı
- Halk hikayeleri meddahlar veya aşıklar tarafından anlatılır, anlatıcıları okuryazar, az çok kültürlü kişilerdir.
- Kahramanların en büyük yardımcısı genellikle Hz. Hızır veya attır ve kahramanlar dört şekilde aşık olurlar: bade içerek, resme bakarak, ilk görüşte veya aynı evde büyüyen kahramanların kardeş olmadıklarını anladıktan sonra.
- Halk hikayeleri genel olarak beş bölüm halinde düzenlenir: fasıl bölümü, döşeme, asıl konu bölümü, sonuç ve dua bölümü, efsane fasıl bölümü.
- 16:34Halk Hikayelerinin Kolları
- Aşk hikayeleri sevgi temalı halk hikayeleridir ve Elif ile Mahmut, Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin gibi örnekleri vardır.
- Din-kahramanlık hikayeleri tarihi kahramanları veya dini açıdan erdemli kişileri konu edinen halk hikayeleridir ve Danişmend Gazi Destani, Hayber Kalesi gibi örneklerine rastlanabilir.
- Destani halk hikayeleri içinde destana ait bazı özellikleri barındıran halk hikayeleridir ve Dede Korkut hikayeleri ve Köroğlu hikayesi bunlardan örnektir.
- 17:21Halk Hikayelerinin Kaynakları ve Cenknameler
- Halk hikayeleri Türk, Arap ve İran-Hind kaynaklı olmak üzere üç grupta toplanabilir.
- Cenknameler sevgi, dini, destani kahramanlık hikayelerinden olan Hz. Ali'nin cenknameleridir ve 13. yüzyıldan itibaren Anadolu'da görülmeye başlamıştır.
- Cenknamelerin kaynakları Kur'an-ı Kerim, hadisler, İslam tarihi, Arap ve Fars edebiyatıdır ve biçimsel yönden manzum-mensur, manzum mensur karışımı olarak kaleme alınmıştır.
- 18:43Cenknamelerin Yapısı
- Cenknamelerin çeşitli kahraman kadrosu vardır: Peygamber Efendimiz, din uluları, dört halife (Hz. Ebubekir, Hz. Osman, Hz. Ömer, Hz. Ali), Hz. Hüseyin ve Hz. Hasan.
- Manzum cenknameler mesnevi nazım şeklinde kaleme alınmış ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
- Cenknamelerde tipleri müslim ve gayrimüslim olmak üzere ikiye ayrılır ve Hz. Ali, Düldül (atı) ve Zülfikar (kılıcı) olağanüstü özelliklerle donatılmıştır.
- 19:45Mesnevi Nazım Şekli
- Mesnevi, divan edebiyatında her beyit kendi arasında kafiyeli iki beyitten binlerce beyite kadar uzanan bir nazım şeklidir.
- Mesnevi'de beyitler aa, bb, cc şeklinde kafiyelenir ve bu özellik şaire kafiye bulmakta kolaylık sağlar.
- Ayni şair tarafından kaleme alınmış beş mesnevi'ye "hamse" denir.
- 20:23Mesnevi'nin Özellikleri ve Önemi
- Beyitler arasında konu bütünlüğüne dikkat edilir ve mesnevi aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
- Destanlar, uzun aşk hikayeleri, şehrengizler, didaktik eserler, dini-ahlaki konular mesnevi nazım şekliyle kaleme alınır.
- Divan edebiyatında günümüz roman ve hikayesinin yerini tutan uzun soluklu eserler mesneviler olur.
- 21:10Türk Edebiyatında Mesnevi Örnekleri
- Türk edebiyatında ilk mesnevi örneği Kutadgu Bilig'dir.
- Anadolu sahasında hamsi sahibi ilk şairimiz Hamdullah Hamdi'dir, Türk edebiyatında hamsi sahibi ilk kişi ise Alişir Nevai'dir.
- En çok mesnevi kaleme alan sanatçı Lami Çelebi'dir, Aşık Paşa'nın Garip Name adlı eseri Türk edebiyatında ilk büyük telif Türkçe mesnevi'dir.
- 21:48Modern Hikaye Türü
- Modern anlamda hikaye türünden önce eski Türk destanları, masallar, halk hikayeleri anlatım tarzı bakımından hikayeye benzer türlerdi.
- Tanzimat'la birlikte edebiyatımıza roman, hikaye, tiyatro gibi pek çok tür girer ve hikaye batı'dan edebiyatımıza giren bir tür olarak bilinir.
- Tanzimat hikayeleri divan edebiyatındaki mesneviler ile halk hikayeciliğinin tamamen dışındadır ve Fransız edebiyatı örnek alınarak oluşturulmuştur.
- 22:46Tanzimat Dönemi Hikayeleri
- Bu dönemde hikayeler romantizmin etkisiyle kaleme alınmış ve toplumu bilgilendirmek amacıyla araç olarak kullanılmıştır.
- Edebiyatımızda ilk yerli hikaye örneklerini Ahmet Mithat Efendi'nin Letaif-i Rivayet ve Kıssadan Hissed adlı eserleri vermiştir.
- Batı tekniğine uygun ilk hikayeler Sami Paşazade'nin Küçük Şeyler adlı hikaye kitabında yer almıştır.
- 24:18Milli Edebiyat Dönemi Hikayesi
- İkinci Meşrutiyet sonrası memlekette başlayan Türkçülük hareketi, edebiyatta ulusal kaynaklara dönme düşüncesinin doğmasına yol açmıştır.
- Milli edebiyat akımıyla birlikte dilde sadeleşme başlamış, hece ölçüsü tamamen benimsemiş ve konular yerli hayattan alınmaya başlanmıştır.
- Ömer Seyfettin kendini hikayeciliğe adamış bir kişi olup, Milli Edebiat döneminde Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Refik Halit Karay gibi yazarlar da hikaye ile uğraşmışlardır.
- 25:21Milli Edebiyat Dönemi Hikaye Özellikleri
- Bu dönem sanatçılarının halka inme çabası vardır ve hikayeler yeni lisan anlayışına uygun bir şekilde yazılır.
- Hikayelerde Arapça ve Farsça tamlamalardan kaçınılmış, konular Anadolu'dan veya milli tarihten seçilir.
- Eserlerde gözlem ve betimlemelere önem verilir, mekan ve kahramanların iç dünyaları gerçekçi bir şekilde aktarılır.