Buradasın
Ümit Alan ile "Saraydan Saray'a Türkiye'de Gazetecilik Masalı" Kitap Röportajı
youtube.com/watch?v=fN7qEHcOl_EYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, gazeteci Ümit Alan ile yapılan bir kitap röportajıdır. Ümit Alan, Eskişehir'de doğup büyüyen, Anadolu Üniversitesi'nde işletme ve basın işletmeciliği eğitimi almış, 2009'dan beri Bir Gün gazetesinde medya eleştirisi yazıları yazan bir gazetecidir.
- Röportajda Ümit Alan'ın "Saraydan Saray'a Türkiye'de Gazetecilik Masalı" adlı kitabının hazırlanma süreci, içeriği ve Türkiye'deki medya tarihi ele alınmaktadır. Video, medyanın Osmanlı dönemindeki durumundan günümüze kadar olan gelişimini, medya bağımsızlığı sorunlarını, dijital çağda okurun sorumluluğunu ve medya okuryazarlığı konularını kapsamaktadır.
- Röportajın son bölümünde Ümit Alan, 2019 yılında okuduğu ve beğendiği kitapları tanıtmaktadır. Bu kitaplar arasında "Dijital Minimalizm", Jas Varufakis'in "Kızımla Ekonomi Sohbetleri" ve "Merhaba, Dünya Makine Çağında İnsan Olmak" gibi eserler bulunmaktadır. Ayrıca Danimarka edebiyatı, Stefan Zweig'in kısa kitapları ve Elliot Angels'in "Oscar Wild" gibi alternatif edebiyat kitapları da tanıtılmaktadır.
- Ümit Alan'ın Hayatı ve Kariyeri
- Ümit Alan, Eskişehir'de doğup 24 yaşını orada geçirmiş, Anadolu Üniversitesi'nde işletme okumuş.
- Yüksek lisans sırasında basın işletmeciliği üzerine akademisyen yetiştirme arayışında yer almış ve basın tarihi konusunda ders anlatmış.
- 2001 krizi sonrası İstanbul'a kaçmış ve akademisyenlik macerasını noktalayarak gazetecilik kariyerine başlamış.
- 01:57Medya Eleştirisi ve Kitap Projesi
- Ümit Alan, 2009'dan beri Bir Gün gazetesinde medya eleştirisi yazıları yazıyor ve 10 yıl içinde 474 yazı yazmış.
- Kitabı 2013 sonlarında 2014'te yazılmaya başlanmış ve 2015'te Can Yayınları'ndan yayınlanmış.
- Kitap, Gezi direnişiyle birlikte Türkiye'de medya tartışılmaya başlandığı dönemde, medyanın geçmişine ve köklü tarihine odaklanarak hazırlanmış.
- 04:50Kitabın Hazırlık Aşaması
- Ümit Alan, basın tarihi kitaplarının statik ve akademik olduğunu, anı kitaplarının ise gerçekçi olmadığını fark ederek arşivlere dalmış.
- Atatürk Kitaplığı ve Eskişehir'deki Anadolu Üniversitesi'ndeki basın arşivlerini kullanmış.
- Kitabı hazırlarken kronolojik akış yerine, bugünle karşılaştırılabilen olayları seçerek disiplinli bir çalışma yapmış.
- 06:58Kitabın Özellikleri
- Kitap, teferruatlı ve roman tadında okunabilir bir yapıya sahip.
- Ümit Alan'ın ciddi bir okur olduğu anlaşılan dili, edebiyat seven herkesin okuyabileceği bir kitap yapıyor.
- Tarih seven herkesin ve Türkiye tarihini merak eden herkesin okuyabileceği bir eser.
- 07:56Türkiye'de Medyanın Temel Problemleri
- Türkiye'de medyanın temel problemi sahiplik yapısıdır ve bu arıza sonradan halledilememiştir.
- Türkiye'de gazetecilik Osmanlı İmparatorluğu'nda padişahın çıkardığı resmi gazete ile başlamış, ilk özel gazete bile bir saraya bağlı olarak çıkmıştır.
- İlk özel gazete Ceride-i Havadis, bir yabancı gazetecinin avlanma macerasından çıkan bir saraya bağlı yapı olarak ortaya çıkmıştır.
- 10:33Gazetecilerin Örgütlenme Sorunu
- Türkiye'deki gazeteciler örgütlenme konusunda çok şey olamamış, özellikle 1980'lerden sonra örgütlülüğü rahat kırmışlardır.
- Gazetecilik kişisel yeteneğe dayalı bir meslek olduğu için bireysel yeteneklerle desteklenen rekabet örgütlenmenin önüne geçmiş ve patronlar bunu kullanmıştır.
- Medya dışı sermayenin medyaya girdiği 1980'lerden sonra örgütlülük dağıtılmış ve bu gazeteciliğin sonun başlangıcı olmuştur.
- 11:28Hükümet-Medya İlişkisi
- Türkiye'de medya devamlı hükümetin uydusu şeklinde gitmiş ve adalet sistemi özgür filizlenmeye çalışan medyayı yaşatmamıştır.
- İlk basın kanunu devrimin şartları diye savunulmuş ancak devrim geçmiş gitmiş, darbe şartları için yeni bir kanun hazırlanmıştır.
- 1979'da Aydın Doğan Milliyet Gazetesi'ne %75 ortak olmuş, medya dışı sermaye medyaya yavaş yavaş girmiş ve ele geçirmiştir.
- 13:25Medyanın Geleceği
- Bugün çöken ana akım medya dediğimiz geleneksel medya çöktüğü ve herhangi bir etkililiği kalmadığı görülüyor.
- Kitap 2015'te çıkmış olup 15 Temmuz darbesi sonrası yer almamıştır, bu dönemde teknoloji çok farklı bir yere gitmiştir.
- Gazetecilik küresel olarak krizde, Türkiye'de ayrı bir krizi var ama dünyada da ayrı bir krizi vardır.
- 15:31The Post Filmi ve Medya Patronları
- The Post filmi, gazetecilikle ilgili patronların kahramanlaştırıldığı bir dönemi anlatıyor.
- Günümüzde The Post'taki gibi yürekli bir medya patronu gelmeyecek, çünkü Hollywood'un kahraman patron imgesi gerçek hayatta gerçekleşmeyecek.
- Şirketlere ve patronlara medyayı teslim edip editöryal bağımsızlığına karışmasınlar diye bir dünya artık yok.
- 17:01Medyanın Finansmanı ve Okur Sorumluluğu
- Patrona ve devlete güvenemeyen medya kuruluşları, kendilerine ve okura güvenmek zorunda kalıyor.
- Bir gazetenin veya haber kuruluşunun gelirinin okulundan başka hiçbir yere dayanağı olmaması gerekiyor.
- Okur para vermediği zaman medya kuruluşları başarılı olamayacak, ancak Türkiye'de henüz bu model uygulanmamış.
- 18:05Reklamın Dezavantajları
- Dijital medyada reklam geliri Facebook, Google ve YouTube gibi platformlar tarafından alınıp götürülüyor.
- Reklamın dezavantajı, okurların haber alırken karar vermesi ve bu kararın alışveriş tercihlerini etkilemesi.
- Reklam sistemi, okurların medya kuruluşlarını finanse etmesini engelliyor.
- 19:35Alternatif Medya ve Çözüm Önerileri
- Alternatif medya, okurun kandırıldığını anladığı ve sürekli manipüle edildiğini fark ettiği anda başlayacak.
- Alternatif medya, okurların kendi medyasını finanse ederek ve yönetimine katılarak oluşturmasıyla olabilir.
- The Guardian gibi başarılı örnekler, bağış sistemiyle gazetecilik bağımsızlığını savunuyor ve bu bağışlarla kar açıklıyor.
- 21:25Türkiye'deki Alternatif Medya Durumu
- Türkiye'de bazı medya kuruluşları abonelik sistemiyle (ödeme duvarı) çalışıyor.
- Sözcü gibi bazı kuruluşlar, reklamsız okumak isteyenlere abone olmalarını öneriyor.
- Alternatif medya, hem itibarı inşa etmekle hem de okura sırtı dayayarak kurtulabilir.
- 22:42Okurun Sorumluluğu
- Okurun artık edilgen bir mecra değil, karşılıklı bir beklenti içinde olduğu için haberi paylaşıyor ve mecra kendisini yeniden üretiyor.
- Yalan haberler okurun katkılarıyla yayılıyor ve okurun zaaflarını hissederek nokta atışı olarak yapılıyor.
- Okurun kendini, okuma biçimini sorgulaması gerekiyor çünkü analog dünyadan gelen insanlar dijital dünyaya adapte olmak için eğitim almamıştır.
- 24:04Medya Eğitimi ve Okuryazarlık
- Medya eğitimi tartışılırken sadece gazeteciler, gazete patronları ve televizyon kuruluşları değil, okurun da etik pozisyonu da ele alınmalı.
- Medya iletişim çağında kullandığımız teknolojik aracın zararlarını daha hızlı hesaplayıp önlemlerini almamız gerekiyor.
- Medya okuryazarlığı eğitimi hem okulda zorunlu olmalı hem de bağımsız inisiyatiflerde (Teyit.org, Doğrulama Payı gibi web siteleri) desteklenmelidir.
- 25:35Haber Okuma Tavrı
- Okuyan insan her şeyden kuşkulanmalı ve haberi sorgulamalı, önceden tek bir kaynaktan geldiği için önyargılı bir bilinçaltı defektimiz var.
- Teyit.org'un "Doğrulama El Kitabı" adlı PDF'si indirilebilir ve medya okuryazarlığı için kullanılabilir.
- Teyit.org gibi oluşumlar çocuklara kadar çizgi romanlarla medya okuryazarlığı eğitimi veriyor.
- 26:57Önyargıların Manipüle Edilmesi
- Toplumda var olan önyargılar (örneğin mülteciler konusunda) manipüle edilerek haberler üretiliyor.
- Amerika'da Cambridge Analytica adlı firma Facebook'tan insanları modelleyerek hassasiyetlerini tespit ediyor ve zayıf noktalarına atış yapıyor.
- Facebook'un kurucusu Mark Zuckerberg, Brexit'i bile manipüle ettikleri iddialarına karşı Senato'da savunma yapmıştır.
- 28:41Yabancı Kaynaklı Medya
- Türkiye'de medya kalmadığı için Sputnik, Doçvele, BBC gibi yabancı kaynaklı medya üzerinden haber okumaya başlandı.
- Okuduğumuz tüm sitelerin künyesine bakmak gerekir; Sputnik Rusya hükümetinin resmi kanalı olduğu için Rusya'nın medya özgürlüğü karnesi dikkate alınmalıdır.
- Yabancı medya kuruluşlarının politikaları, Türkiye'nin o ülkenin ilişkileriyle değişebilir ve "yedinci sayfa sansür" olarak adlandırılan koyma sırası da önemli bir faktördür.
- 30:44Dijital Minimalizm Kitabı
- Konuşmacı, 2019 yılında okuduğu ve çok sevdiği "Dijital Minimalizm" adlı kitabı tanıtıyor.
- Kitap, dijital dünyada yorgunluk, ekran bağımlılığı ve sürekli iletilerle dikkatimizin dağılmış olması sorununu ele alıyor.
- Gazetecilik hızlı bir şey değil, bir dakika yavaşlıkla ilgili ve yavaş okuyup değerlendirmekle ilgili bir meslek olduğu vurgulanıyor.
- 32:42Jas Varufakis'in Ekonomi Kitabı
- Jas Varufakis'in "Kızımla Ekonomi Sohbetleri" adlı kitabı, karmaşık ekonomi kavramını basitleştirmeye çalışıyor.
- Kitap, ekonomi konusunu evdeki çocuğunu anlatır gibi anlatıyor ve konuşmacı bile bazı şeyleri daha iyi anlamasına yardımcı oluyor.
- Kitap sadece ekonomiyi anlatmıyor, aynı zamanda gelecek perspektifi sunuyor ve küresel krizlerin nasıl giderilebileceği konusunda öneriler sunuyor.
- 34:00Algoritmalar ve İnsan Olmak Kitabı
- "Merhaba, Dünya Makine Çağında İnsan Olmak" adlı kitap, algoritmaların hayatımıza etkilerini anlatıyor.
- Kitap, bizi gerçek insanlar değil makineler yargılasa daha iyi olur mu sorusunu ele alıyor.
- Tıp ve hukuk gibi prestijli mesleklerin makinelere geçeceği, felsefe gibi eskiden kenarda duran bir mesleğin ise itibar kazanacağı belirtiliyor.
- 35:19Alternatif Edebiyat Kitapları
- Danimarka Demiryolları Kalem Ajansı'nın kültür projeleri dahilinde çevrilen Danimarka edebiyatı kitapları öneriliyor.
- Stefan Zweig'in kitapları "hap kitap" olarak tanımlanıyor; kısa sürede okunabilen, psikolojik derinliği ustaca işlenmiş novellalar.
- Elliot Angels'in "Oscar'ın Nasıl Wilddu" adlı kitabı, 14. yüzyıl İngiliz edebiyatından 20. yüzyıl yazarlarına kadar kısa biyografileri anlatıyor ve günlük hayatımızda referans olan şeylerin gelişimini gösteriyor.