Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Çanakkale Savaşları'nı anlatan bir belgeseldir. Belgeselde Mustafa Kemal, İtilaf Devletleri'nin komutanı General Hamilton ve diğer önemli komutanlar yer almaktadır.
- Video, Çanakkale Boğazı'nın stratejik önemi ve savaşın başlangıcından başlayarak kronolojik olarak ilerlemektedir. İlk bölümde 19 Şubat 1915'te başlayan deniz saldırıları ve 18 Mart'ta başlayan kara harekatı anlatılırken, ikinci bölümde Mustafa Kemal'in 19. Tümen Komutanlığı'ndan başlayarak Conkbayırı, Arıburnu ve Anafartalar muharebelerindeki zaferleri ve İtilaf Devletleri'nin çekilme kararı ele alınmaktadır.
- Belgeselde ayrıca savaş sırasında Türk ve İtilaf askerleri arasındaki insanlık dolu anlar, karşılıklı saygı ve dostluk örnekleri de yer almaktadır. Video, Atatürk'ün Çanakkale'de yatan yabancı askerlere gönderdiği mesajla ve Çanakkale Boğazı'ndaki Abi'nin simgesiyle sonlanmaktadır.
- 01:12Çanakkale Savaşı'nın Arka Planı
- Çanakkale Boğazı, Marmara ile Ege Denizi'ni birbirine bağlayan 78 kilometrelik ince deniz yolu, eski çağlardan beri ticaret yollarının geçidi ve dünya ekonomisinde egemenlik kurmak isteyen devletlerin hedefi olmuştur.
- I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale Boğazı, İstanbul'un koruyuculuğunu üstlenerek hem tekniği, gücü, taktiği hem de aklı, insanlığı, duyguları yüz yüze getirmiştir.
- Osmanlı İmparatorluğu, savaşta Kafkasya'dan Ege'ye, Galiçya'dan Yemen'e kadar savaşmak zorunda kalmış, dört milyon askerini seferber edip bir buçuk milyonunu kaybetmişti.
- 02:56Savaşın Başlangıcı ve Çanakkale Boğazı'nın Kapatılması
- 1914 yazında Avrupa devletleri arasında sürtüşme başlamış, savaş bulutları bir ay içinde bütün Avrupa'yı örtmüştü.
- Osmanlı İmparatorluğu, savaşın başlamasından kısa bir süre sonra Almanlarla yapılan görüşmelerde Çanakkale Boğazı'nın kapatılmasına karar verildi.
- Bu kararla İngiltere ve Fransa'nın Rusya ile bağlantısı kopmuş, Rusya ekonomik ve askeri yönden güçsüzleşmesine yol açacak ve Rus ihtilalinin zamanlamasında önemli bir faktör olacaktı.
- 04:08Osmanlı'nın Savaşa Katılması
- Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa'nın gizli tutarak verdiği emirle Osmanlı kendini savaşın içinde buldu.
- Çanakkale'den geçip Türk sularına sığınmış olan iki Alman gemisi Goben ve Braslava, Türk bayrağı çekilmiş ve 29 Ekim'de Rus limanlarını bombalamışlardı.
- Birkaç gün sonra Fransa ve İngiltere misilleme olarak Çanakkale'yi topa tutmuş ve 5 Kasım'da Osmanlı İmparatorluğu'na resmen savaş ilan etmişlerdi.
- 05:28Churchill'in Çanakkale Stratejisi
- İngiltere Bahriye Nazırı Churchill, Mısır-Hindistan yolunun güvenliğinin ancak Çanakkale Boğazı'nın denizden zorlanmasıyla sağlanabileceği görüşünü ortaya koydu.
- Churchill, Çanakkale seferinde üç büyük çıkar görüyordu: Türklerin Mısır'a yürümekten vazgeçecekleri, Kafkasya'da Rusları sıkıştırmaya son verecekleri ve Çanakkale'yi zorlayan donanmanın İstanbul'a varmasıyla Osmanlı'nın savaştan çekileceği varsayımları.
- İngiliz Harp Komitesi Şubat ayı içinde Çanakkale'nin zorlanması kararını alıyordu.
- 06:48Saldırı Planı ve İlk Saldırılar
- Saldırı planı İngiltere Akdeniz Filosu Amirali Carden tarafından yapıldı ve güçlü bir donanma öngörüldü.
- 19 Şubat 1915 sabahı Carden'ın komutasında altı kruvazör saldırıya başladı, Anadolu yakasında Kumkale, Orhaniye, Rumeli yakasında Seddülbahir ve Ertuğrul gün boyu dövdüler.
- Olumsuz hava koşulları nedeniyle kesilen saldırı 25 Şubat'ta yeniden başladı, kısa menzilli Türk toplarının yetersiz kalmasından ümitlenen müttefikler Çanakkale'nin geçileceğine artık kesin gözüyle bakmaya başlamışlardı.
- 08:3118 Mart Saldırısı ve Müttefiklerin Yenilgisi
- 18 Mart sabahı Amiral De Robeck komutasındaki güçlü donanma, gemilerin güvertelerinden çınlayan maçlarla Çanakkale'de ilerlemeye başladı.
- İlk grup boğazda güvenle süzülüp Mecidiye ve Nizamiye bataryalarını ateşledi, ikinci grubun Anadolu ve Rumeli sahillerini topa tutmasıyla da tüm sahiller ateş altında kaldı.
- Agamemnon 25 dakikada 12 isabet alırken, bir mayına çarpan bu ve 2 dakikada 600 askeri ile boğazın dibine yolladı, Queen Elizabeth de yaralanmış, Ocean ve Irresistible boğazın sularına gömülmüşlerdi.
- 10:29Kara Harekatı Planı
- İngiliz gururuna vurulan bu büyük darbe anında en büyük sorumluluk Churchill'in omuzlarına yüklenmişti.
- İngiltere Savaş Bakanı Kitchner, General Ian Hamilton'ı bu harekatta görevlendirdi, planı Gelibolu'ya çıkarma yapmaktı.
- İlk anda 75 bin askerden oluşan bu ordu Hamilton'ın emrine verilmişti, ancak müttefiklere Çanakkale'nin toprakları sularından daha pahalıya mal olacaktı.
- 11:44Çanakkale Savaşı'nın Başlangıcı
- Mustafa Kemal, Sofya'da askeri ateşe iken, savaş patlayınca yurt savunmasında görev almak istemiş ve Tekirdağ'da kurulmakta olan 19. Tümen Komutanlığı ile görevlendirilmiştir.
- Hamilton, 25 Nisan'da başlayacak harekat için Seddülbahir bölgesine beş ayrı noktadan çıkarma yaparken, Arıburnu'nda başka bir ilerleme başlatmak ve Bolayır ve Kumkale'de yanıltıcı harekatlar düşünmüştü.
- Mustafa Kemal, deniz yenilgisinden sonra müttefiklerin Çanakkale sahillerine çıkarma yapacaklarını düşünerek Conkbayırı ve Sarıbayır sırtlarının kilit noktası olduğunu görüp savunma planını yüksek tepeleri elde tutarak düşmana hakim olma düşüncesi ile geliştirmiştir.
- 12:55İlk Muharebeler
- İtilaf askerleri bekledikleri düz arazi yerine Sarıbayır'ın yükselen yarlarıyla karşılaşınca şaşkına döndüler ve çalılara tutunarak ilerlemeye çalışırken karşılaştıkları Türk ateşiyle daha da şaşırdılar.
- Mustafa Kemal, cephane tükenen askerlere "süngü tak, yere yat" emrini vermiş ve 57. Alayının getirilmesini sağlayarak, "sizlere ben taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum" diyerek ölüm emrini göz kırpmadan uygulayacak kadar komutanıyla bütünleşen mehmetçik sayesinde Çanakkale geçilmez oluyordu.
- 8 Mayıs'ta General Hamilton, saldırının başarısızlıkla sonuçlandığını açıklayarak yeni bir plan geliştirmiş, 7 Ağustos sabahı Suvla sahillerine çıkarak Türkleri Anafartalardan itip Kilitbahir'e doğru ilerlemeyi düşündüğü harekatı başlattı.
- 14:40Anafartalar Muharebeleri ve Müttefiklerin Çekilişi
- 8 Ağustos'ta Anafartalar Grup Komutanlığı'na atanan Kurmay Albay Mustafa Kemal, burada da Birinci ve İkinci Anafartalar Muharebeleri olarak anılacak zaferlerle İngiliz komutanına büyük darbe vuruyordu.
- Kitchner, Hamilton'a üçüncü bir şans tanımadı ve onun yerine General Charles Monroe'yu atadı; Monroe, Türk halkına karşı yapılacak yeni bir saldırıda başarıya ulaşma olasılığının olmadığını ve yarımadanın boşaltılması gerektiğini belirtti.
- 23 Kasım'da savaş komitesi Çanakkale'den çekilme kararı aldı.
- 15:27Çanakkale Savaşı'nın İnsanlık Boyutu
- Conkbayırı, Arıburnu, Anafartalar, Gelibolu sırtlarında süngülerle gırtlak gırtlağa dövüşen Anzaklar ve Türk askerleri, biri yabancı emel ile sürüklendiği savaşta kendi topraklarını savunan, öteki vatanından yarım dünya uzaklığında İngiliz çıkarlarını Alman çıkarlarından korumaya çalışan iki savaşçı güçtü.
- Savaşta birbirini öldürmekle görevli insanların karşılıklı duydukları saygı hissi, kısa süreli ateşkeslerde pekişen dostluklar, siperlerden su, sigara, konserve, lokum, üzüm yardımlaşmaları yaşanmıştır.
- Türklerden İngiliz siperlerine fırlatılan not: "Sığır eti istemez, süt atsanıza" ve dağıtılan gaz maskelerini kullanmayı reddeden Anzak askerlerinin "Türkler gaz kullanmazlar, onlar temiz ve mert insanlardır" sözleri Çanakkale'nin insanlık boyutunu göstermektedir.
- 17:47Savaşın Sonu ve Atatürk'ün Mesajı
- Yaklaşık bir yıl süren çarpışmalardan sonra Kitchner müttefik ordularına "Türklerin ruhu bile duymadan fırlayıp gideceksiniz" emrini veriyordu.
- Atatürk, Çanakkale topraklarında yatan binlerce yabancı askere gönderdiği mesajda "Çanakkale düşmanlıktan dostluğun fışkırdığı bir anı olarak kalacaktır" diyerek bu eşsiz insanlık dramının simgesidir.
- Seddülbahir bölgesinde yükselen görkemli abi de bu eşsiz insanlık dramının simgesidir.