Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Amerikan Hava Yolları'nın 1549 sefer sayılı uçağının New York'un Laguardia Havalimanı'ndan kalkış sonrası kuşlara çarpması ve Hudson Nehri'ne inmesi olayını kronolojik olarak anlatıyor. Kaptan Chester Salla/Sali Burger, ikinci kaptan Jeffrey Skys ve hava trafik kontrolörü Patrick Kartın gibi gerçek kişilerin ifadeleri yer alıyor.
- Belgesel, uçağın kuşlara çarpması sonucu iki motorunun durmasıyla başlayan acil durumu, mürettebatın motorları yeniden çalıştırma çabalarını, Hudson Nehri'ne inişini ve sonrasında yaşanan tahliye sürecini detaylı şekilde ele alıyor. Ayrıca, DNA testleri, motor analizleri ve kuş çarpmalarına karşı mevcut çözümler (motorlara tel takma) ile yeni teknolojiler (John F. Kennedy Havalimanı'ndaki hassas radar) hakkında bilgiler sunuluyor.
- Belgeselde, mürettebatın kahramanlık anları, yedek güç sisteminin önemi ve uçağın Hudson Nehri'ne inmesinin neden doğru bir tercih olduğu konuları inceleniyor. Son bölümde ise mürettebatın nehirdeki Atsın havalimanına başarıyla inmesi ve bu olayın arkasındaki ekip çalışması vurgulanıyor.
- 00:03Uçak Kazası Hikayesi
- Amerikan Hava Yolları'nın 1549 sefer sayılı uçağı New York'un Laguardia Havalimanı'ndan havalandı.
- Uçak kalkış sonrası kuşlara çarparak iki motorunu kaybetti ve 155 kişinin yaşamı pilotun doğru kararı vermesine bağlı kaldı.
- Bu gerçek bir hikayedir ve resmi raporlara ve görgü tanığı ifadelerine dayanır.
- 01:29Uçuş Hazırlığı
- New York Havalimanı'nda 57 yaşındaki kaptan Chester Salla ve ikinci kaptan Jeffrey Skys, 150 yolcu taşıyan Airbus A320 tipi uçakla kalkışa hazırlandı.
- Uçak, New York'tan Kuzey Carolina'nın Charlotte Havalimanı'na kısa bir yolculuk yapacaktı.
- Bu uçuş, iki pilotun dört günlük bir uçuş serisinin son yolculuğu olacaktı.
- 03:42Kalkış ve Çarpışma
- Laguardia'da trafiği yöneten kontrolör Patrick Kartın, dünyanın en stresli mesleklerinden birine sahipti.
- Uçak normal bir kalkış yaptı ve 1500 metre yüksekliğe tırmanırken saatte yaklaşık 400 kilometre hızla gidiyordu.
- Uçak, kuşlara çarparak sol motoru yanmaya başladı ve kısa sürede iki motor birden durdu.
- 05:43Acil Durum Yönetimi
- Sorunlar başladıktan sadece 13 saniye sonra uçağın kontrolünü geri aldılar ve "çabuk referans el kitabı"na bakarak acil durumla başa çıkmaya çalıştılar.
- Uçak, Laguardia'ya doğru dönerken bir koku kabinin içine geldi ve yakıt kaldıysa motor yükü seçicisi ateşleme kararı alındı.
- Kaptan Salla, 13 numaralı piste inmeyi denemeyeceklerini söyledi ve mürettebat sıradaki seçeneğe geçti.
- 07:40Son Umut
- Uçak, 427 metre yüksekte ve herhangi bir piste varacağından emin olmayan mürettebat, sağlarındaki Titr Boru Havalimanı'na yönelmeyi düşündü.
- Motorlar çalışmayan uçak hızla düşerken, mürettebat arızalı uçağı uçurmaya çalışırken kontrolör Kartın hala onlara bir havalimanı bulmaya çalışıyor.
- Kaptan Salla, "altına ineceğiz" diyerek ölüm cümlesini söyledi ve mürettebat en iyi seçeneğin Hudson Nehri olduğunu anladı.
- 10:06Son Anlar
- Uçaktaki yolcular Hudson Nehri'nin kendileriyle temas edişini izlerken hazırlıklarını yapıyordu.
- Uçak 80 metre yükseklikte ve 170 knot hızla Hudson Nehri'ne doğru ilerlerken, mürettebat flapları açtı.
- Uçak Hudson Nehri'ne çarptı, parçalar koptu ve bazı yolcular savruldu, ancak uçak su üstüne çıktı ve dalgalarda nazikçe sallanmaya başladı.
- 12:31Hudson Nehri'ne İniş
- Amerikan Hava Yolları'na ait 1549 sefer sayılı uçak, Hudson Nehri'ne beş dakika sekiz saniye havada kaldıktan sonra iniş yaptı.
- Uçak su alarak Hudson Nehri'nde yüzen tuhaf bir bota dönüştü ve yolcular buz gibi soğuk suya maruz kaldı.
- Kaptan pilot salon burger kabine giderken, ikinci kaptan Skys uçağı kapatıp tahliye listesini uyguladı.
- 13:55Tahliye Süreci
- Hava trafik kontrolörü Patrick Kart, uçağın güvenli indiğinden haberdar değildi ve bu olaydan sonra mesaiden alındı.
- Çıkışlara en yakın yolcular kapıları çabucak açarken, Skys ve kabin ekibi tahliyeyi yönetti.
- Uçakta koltuk yastıkları ve cankurtaran yelekler yolculara dağıtıldı, ancak bazı yolcular hiçbir koruma alamadılar.
- 16:32Kurtarma Operasyonu
- Laguardi Havalimanı, New York'un acil servislerine alarm sinyali yolladı ve Hudson Nehri'nin ortasında soğuktan donan 155 kişi yardımın zamanında gelmesini umuyordu.
- Olay yerine ilk gelenler Hudson Nehri'nde yolcu taşıyan feribotlar oldu, daha sonra sahil güvenlik ve itfaiye de katıldı.
- Uçak akşam olana kadar tamamen suya gömüldü ve akıntı onu nehrin kenarına doğru sürüklüyor.
- 19:41Kazanın Sebebi
- Mürettebat kalkıştan kısa süre sonra kuşlara çarptıklarını rapor etti ve iki motoru da kaybettiklerini belirtti.
- Amerikan Hava Yolları pilotu inanılmaz derecede becerikli bir iş yaparak uçağı Hudson Nehri'ne indirmiştir.
- Müfettişler iki pilotu da sorgulamak istiyor ama pilotların ani şöhretinden ötürü onlara ulaşmak zor oluyordu.
- 21:17Uçak İncelemesi
- Yetkililer kazaya kuşların neden olduğunu kanıtlamak için uçağı sudan çıkarmak zorunda ama hayati bir parça kayıp.
- İkinci motorun nerede olduğunu bulmak üç gün aldı ve bulunan motor ile uçağın geri kalanı New Jersey'deki bir depoya götürüldü.
- Müfettişler ses ve veri kaydedicileri incelemeye başladı ve kokpit ses kaydedicisi ile uçuş veri kaydedicisi kusursuz bir durumdaydı.
- 23:19Mürettebatın Performansı
- Ses kayıtlarının dinlenmesi mürettebatın duruma nasıl tepki verdiğini gösteriyor ve hem kaptan Salın Burger hem de ikinci kaptan Skys aşırı profesyonel davrandılar.
- Mürettebatın kendi sorumluluklarını üstlenmesi sadece saniyeler sürdü ve acil durumla baş etmelerinin bir nedeni de Skys'in Airbus eğitimini yeni almış olmasıydı.
- Müfettişler uçağın motorunu yeniden çalıştırmak için listeye bakarken rahatsız edici bir keşif yapıyor: bu liste yerden yedi bin metre yüksekte gerçekleşen bir olaya göre hazırlanmıştı.
- 25:26Suya İniş Zorluğu
- Mürettebatın durum için kullandığı listenin tamamlanması yarım saat sürecekti, ancak bu süre sahip olmadıkları bir süreydi.
- Suya iniş yapmak özellikle zordur çünkü mükemmel olmazsa felaket olur.
- 1996'da Etiyopya Hava Yolları'nın kaptan pilotu, yakıtı tükenince suya iniş yapmayı denedi, ancak uçağın sol kanadı suya çarparak uçağı savurdu ve 175 yolcudan sadece 50'si kurtuldu.
- 26:23Pilotların Suya İniş Eğitimi
- Müfettişler kısa süre sonra öğrendiler ki hiçbir şirket pilotlara suya inmeyi öğretmek için simülatör kullanmıyordu.
- Simülatörde suya iniş eğitimi çok zordur çünkü bir uçağın suya indikten sonra ne yapacağına dair modellere sahip değiliz.
- Kaptan Sal Burger hiç simülasyon görmeden neredeyse her şeyi doğru yaptı; burnu yukarıda, kanatları dengede tuttu ve suya önce kuyruğun çarpmasını sağladı.
- 27:15Simülatör Testi
- Müfettişler, hayati bir soruyu yanıtlamak için kendi simülatörlerine başvuruyorlar.
- Müfettişler, Sal Burger ve Jeffrey Skyson, uçak kuşlarla çarpıştıktan sonraki davranışlarını inceledi.
- Simülatörde yapılan testte, pilotların motorları çalıştırmak için harcadıkları 35 saniye hesaba katıldığında, bütün simülatör pilotları piste ulaşamadan düştü.
- 28:35Yedek Güç Kullanımı
- Müfettişler, Sal Burger'ın kararlarından birinin listenin başında olmadığını fark etti; bu karar herkesin kurtulması için kritiktir.
- Ticari jetlerde elektrik sistemlerinin gücünü motorlar sağlar, motorlar durursa mürettebat sonunda sistemleri kaybeder.
- Yedek güç, bazı sistemleri çalıştıran acil bir jeneratördür ve ekranları görmesini sağladı, aletler çalışmayı sürdürdü.
- 29:15Uçakın Bilgisayar Sistemi
- Yedek güç, uçağın elektronik beynine enerji temin ederek pilotların olası bir tehlikeli hareket yapmasını engelledi.
- Mürettebat yedek gücü erken açarak uçuş zarfı korumalarını sürdürebildi, bu da uçağın aşırı yavaş hızda bile yan yatmasını engelledi.
- Kaza süreci içindeki hız bu uçuşta olması gerekenden 20 knot daha yavaştı, ancak A320'nin bilgisayarı yine de uçağın burnunu sürekli düz tutacak şekilde ayarlamalar yapıyordu.
- 30:20Mürettebat Koordinasyonu
- İyi bir mürettebatla iyi bir uçağın birleşimiydi.
- Kaptanın aklı başındaydı, inmeden hemen önce birkaç yüz metre yüksekteyken ikinci kaptana dönüp "bir fikrin var mı?" diye sordu.
- Beceri, eğitim ve uçağın tasarımı birleşerek 155 kişinin hayatını kurtardı.
- 31:07Motorların İncelenmesi
- Müfettişler, kazadan sekiz gün sonra nihayet motorları ayrıntılı inceleyebildi.
- Motor yüzeylerini siyah ışığa tuttuklarında, birçok dokudan arda kalan proteinler siyah ışıkta parladı.
- Sağ motorun derinliklerinde bir fincan kadar kıyılmış hayvan artığı bulundu; bulunan kalıntıların çoğu kas dokusu, kemik parçaları ve minik tüy kalıntılarından ibaretti.
- 32:47Kuş Çarpışmalarının Tehdidi
- Kuş çarpması halkın fark ettiğinden çok daha büyük bir sorundur.
- Son yirmi yılda kuşlarla çarpıştıklarından ötürü tam olarak 210 adet uçak yok oldu.
- 2008'de dört tane dramatik kaza oldu; bir Boeing 747 motorlarına bir kerkezemdi, bir jet her iki motoruna birer pelikan emdi, bir boz ördek bir MDO'nun motoruna aşırı hasar verdi ve bir Cesna bir pelikana çarptığında beş kişi öldü.
- 34:03Kuşların Artışı ve Tehdidi
- DDT gibi kuşlara zarar veren böcek ilaçlarının kullanımı yasaklandıktan sonra kuş türlerinin sayısında devasa bir artış oldu.
- Göçmen kuşu olmayan Kanada kazlarının sayısı çok arttı, ülke çapındaki sayıları bir milyondan dört milyona ulaştı.
- Laguardia'da havalimanının en büyük sorunlarından biri yakındaki Raks Adası'nda yıl boyu yaşayan kas kolonisi; 2002-2004 yılları arasında Laguardia'da sekiz tane Kanada kazı vakası yaşandı.
- 35:14Kuşların Tanımlanması
- Amerikan Hava Yolları'nın 1549 sefer sayılı uçağına çarpan kazlar yerli iseler kontrol edilebilirler.
- Müfettişlerin bu kuşları daha iyi tanıması gerekiyor; Smithsonian Enstitüsü'nün yardımına başvurarak en küçük kalıntıları tanımlayabiliyorlar.
- DNA analizlerinin hem kuşların cinsini hem de nereden geldiklerine dair ipuçlarını göstermesi oluyor.
- 36:12Motorların Testleri
- Motorlar, zor şartlar altında çalışabildiklerini kanıtlamak için uçağa takılmadan önce zorlu testlere tabi tutuluyor.
- Bu testlerde donmuş kuş leşleri de kullanılıyor ve A320'ye güç veren bu jet motorları da söz konusu testlerden geçti ve 1996'da onay aldı.
- Motorun iri kuş testinde iki kiloluk bir kuş neredeyse tam güçle çalışan motorun içine fırlatılıyor; motorun bu testi geçmesi için hem stop etmemesi hem de dağılmaması gerekiyor.
- 37:11Motorların Hasar Durumu
- Motorun önündeki bir dizi pervane içeri giren havayı sıkıştırır, çekirdekte yakar ve itiş sağlar; motora kaçan kuşlar bu süreci mahveder.
- Bu olayda ise bütün pervaneler sağlandı, aşırı hasar görmüşlerdi ama hiçbiri kırılmamıştı.
- Analiz gösterdi ki ana pervaneler darbeye dayanmıştı ama her iki motorun içindeki hassas parçalar dayanmamıştı; bir kuş eğer çekirdeği emilirse kütlesi o kadar büyür ki pervanelere çok zarar verir.
- 38:22Motorların Durma Nedeni
- 1549 sefer sayılı uçağı kaçan kuşlar MDMDMD.
- Motorun kompresörlerini dağıttı, kırılan kompresörlerin metal parçaları her iki motorunda çekirdeğini emildi ve onları durdurdu.
- Kuşlara çarptık, iki motordaki itişi kaybettik.
- 38:39Kuş Çarpması Olayının Analizi
- Smithsonian Enstitüsü'nden gelen DNA sonuçları, 1549 sayılı uçağın motorunun neden durduğunu açıkladı.
- Salın, Burger ve Skys uçağına çarpan kuşlar yetişkin Kanada kazlarıydı ve her biri yaklaşık 4-5 kiloydu.
- Testler, 1549'un motoruna en az dört kuşun çarptığını doğruladı ve bu kadar kuşun motora çarpması çok ender bir olaydır.
- 39:38Kuş Çarpmalarının Tehlikesi
- DNA testi, bu kuşların Laguardia'nın kontrol etmeye uğraştığı kuşlar olmadığını, göç eden kazlar olduğunu kanıtladı.
- Kuşlar havalimanından yedi kilometre uzakta çarpıştı ve bu tür bir olay, kuşları azaltmaya yönelik programlardan hiçbiri önleyemezdi.
- Kuşlarla uçakları birbirinden ayrı tutacak bir yol bulunmadıkça, bu tür olaylar tekrar olabilir.
- 40:27Kuş Çarpmalarına Çözüm Arayışı
- Her yıl New York hava sahasından yaklaşık iki milyon uçak geçiyor ve pek çok insan kuşların uçaklara yaşattığı sorunları bilmiyor.
- Motorların önüne tel takmak en bilindik cevap ama teller sökülebilir, kırılabilir, motora emilebilir ve hava akışında türbülans yaratabilir.
- Kış mevsimi teller için ciddi bir sorundur çünkü tel mükemmel bir buz yapıcıdır ve soğuk havalarda çok çabuk buz üretebilir.
- 41:31Kuş Radarı Teknolojisi
- John F. Kennedy Havalimanı'ndaki özel bir radar, uçaklara yakın olan kuşları tarıyor.
- Çoğu havalimanında bulunan radarlar sadece iri nesneleri algılayabilirken, bu radar sinek kuşu büyüklüğündeki şeyleri bile ayırt edebiliyor.
- Uçuş rotalarına giden herhangi bir kuş tespit edilirse mürettebatlar uyarılabiliyor, ancak bu radarın yaygın kullanımına daha yıllar var.
- 43:03Mürettebatın Rolü
- 1549 sefer sayılı uçağın kanıtladığı sağlıklı derse, bu tehdide karşı şimdiki en iyi savunmanın kokpitteki iyi mürettebat oluşuydu.
- Mürettebat, yıllarca süren eğitim ve uçuş saatleri sayesinde durumda tam olarak farkındaydı ve ekip çalışmasıyla başarılması gereken şeyi başarıyordu.
- Atsın inmek hem eğitim hem de beceri istiyordu ve bu olayda bir dizi şanslı olay gerçekleşti.