Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, 13 Ocak 1982'de Washington'dan Florida Tampa'ya uçan Air Florida 90 numaralı Boeing 737 uçağının felaketini anlatmaktadır. Uçakta kaptan Larry Whitton, yardımcı pilot Roger Petit, kabin görevlisi Kelly Duncan ve 78 yolcu bulunuyor.
- Belgesel, kar fırtınası nedeniyle gecikmeli başlayan uçuşun kalkış sürecini, uçağın kalkış sırasında yaşadığı sorunları ve sonunda Potamat Nehri üzerindeki 14 Cadde köprüsüne çarpmasını kronolojik olarak anlatmaktadır. Kazanın nedenleri detaylı şekilde incelenmekte, buz çözme işleminin yetersizliği, pilotların ters ateşleme kullanımı ve motor anti-buz sisteminin devre dışı olması gibi faktörler ele alınmaktadır.
- Belgeselde ayrıca kazada kurtulan beş kişi arasında genç anne Psila Tirado ve kabin görevlisi Kelly Duncan'ın hikayeleri aktarılmaktadır. Kazanın ardından Ulusal Taşımacılık Güvenlik Kurulu'nun (NATSK) araştırma ekibinin çalışmaları, kara kutuların çıkarılması ve Boeing 737-700 uçuş simülatöründe yapılan testler sonucunda kazanın nedenleri ortaya konmaktadır. Kazanın ardından havacılık otoriteleri buz temizleme prosedürlerinde önemli iyileştirmeler yapmıştır.
- 01:29Washington'da Kar Fırtınası
- 13 Ocak 1982'de Washington şehri uzun yıllardır en sert kış mevsimini yaşıyor, kar fırtınası şehri kasıp kavururken sıcaklık eksi dört dereceye kadar düşüyor.
- Washington Ulusal Havaalanı, Potomac Nehri kıyısındaki Capital'in beş kilometre güneyinde bulunur ve Amerika-Kanada uçuşlarının en önemli merkezlerinden biridir.
- Kar fırtınası nedeniyle havaalanı kapanmış durumda, uçaklar kalkış yapamıyor ve tüm uçuşlar gecikmeli yapılacaktır.
- 03:34Uçuş 90'ın Hazırlığı
- Air Florida'ya ait Uçuş 90 numaralı Boeing 727, erteleme yüzünden 12 numaralı geçitte beklemektedir.
- Kaptan Larry Whitton 34 yaşında, evli ve iki çocuk babası; yardımcı pilot Roger Petit ise 31 yaşında, eski bir hava kuvvetleri pilotu olup Boeing 727 deneyimi üç yıldan az.
- Uçakta 71 yetişkin ve 3 küçük çocuk bulunmakta, uçuş Tampaya olan yaklaşık iki saat sürecek ve yarı yarıya dolmuş durumdadır.
- 05:00Kalkış Hazırlıkları
- Saat 14:20'de kaptan, havaalanının açılacağını düşündüğünden yer ekiplerine uçak üzerindeki buzların temizlenmesini emreder.
- Uçak 12 geçitte bir saat daha beklemek zorunda kalır, pistlerin temizlenmesi umulandan uzun sürer ve kalkış yapacak uçak sayısı artar.
- Geçit 12'den ayrılma izni verildiğinde asfalta oluşan buz tabakası 727'in hareket etmesini güçleştirir, kaptan motorları ters yönde ateşleyerek yardımcı olmaya karar verir.
- 06:19Kalkış Süreci
- Saat 15:35'te Uçuş 90, bir buçuk saat gecikmeli de olsa nihayet pistte yavaş yavaş hızlanmaya başlar.
- Uçuş 90, uçakların kalkış için oluşturduğu kuyruğun en ardında sıraya girer, iki acil çıkış kapısı kabin ortasında, ikisi de ön kısımda bulunur.
- Pilotlar kanatlardaki karlara bakar, Petit endişelenir çünkü "buzlar temizle LP" durumunu görür.
- 07:10Kalkış İznini Alma
- Saat 15:59, Uçuş 90 nihayet kalkış iznini alır ve "Uçuş görevlileri lütfen yerlere oturun" emri verilir.
- Saat 15:59:45'te motorlar 727'yi pistte hızlanmaya başlar, saniyeler sonra itiş göstergeleri kalkış için gereken seviyenin aşıldığını gösterir.
- Pilotlar uçuş göstergelerindeki ölçümlerde bir terslik fark eder, kalkış hızına ulaşırken uçağın burnu havaya kalkar ve uçağı sarsmaya başlar.
- 08:31Felaketin Başlangıcı
- Kokpit içindeki alarmlar çalmaya ve pilotları motorların durmak üzere olduğu konusunda uyarmaya başlar.
- Uçuş 90'ın burun kısmı dikilir ve sürtünme çok artar, uçak süratle hız kaybeder.
- Uçuş 90, kalkış üzerinden 12 saniye geçer ve 500 metre ilerde Potomac Nehri üzerinde bulunan 14. Cadde köprüsündeki trafik yoğun kar yağışı yüzünden büyük bir keşmekeş halindedir.
- 09:59Uçak Düşüşü
- Saat 16:00:53'te uçak 170 metre yükseklikteyken birden tırmanışı keser ve düşmeye başlar.
- Kaptan Witt motorlara tam güç ve uçağı yükseltmeye çalışır ama artık çok geç.
- Uçak 14. Cadde köprüsüne çarpar, gövdesi dört parçaya ayrılır ve ardından nehrin buzlu suları içine gömülür.
- 10:44Kurtarma Çalışmaları
- Joe Styli, en son "Tanrım bana yardım et" dediğini ve daha sonra kendinden geçtiğini hatırlıyor.
- Uçağın kanadı Mary'nin kamyonetini tıpkı bir oyuncak gibi fırlatıp atar, o sürünerek de olsa canlı çıkmayı başarır.
- Joe, kemikleri 67 yerinden kırılmış olmasına rağmen suyun içinden kurtulmayı başarıp su yüzeyine çıkmaya başlar.
- 12:30Uçak Kazası ve Kurtarma Operasyonu
- Uçak kuyruk kısmı dışında tüm bölümleri suyun içinde kaybolur ve dört kazazedede enkaz parçalarına tutunarak hayatta kalmayı başarır.
- Su donma noktasının bir derece üzerindedir ve bu koşullarda insan en fazla otuz dakika hayatta kalabilir.
- Acil durum ekipleri bir dakika sonra olay yerine varır fakat şişme botları buz üzerinde ilerleyemez.
- 13:49Kurtarma Ekiplerinin Harekete Geçmesi
- Kaza yerinden iki buçuk kilometre uzaklıktaki Anacostia Parkı'nda birleşik devletler park polisi helikopter birimi var.
- Pilot Dan Aşı ve sağlık görevlisi Jean Wincer, görüş mesafesinin kötü olduğunu ve Kartal Bir'in büyük kurtarma görevlerine uygun olmadığını biliyorlar.
- 28 yaşındaki Len Scotnick iş yerinden eve doğru giderken çıkan kargaşayı fark eder ve nehre doğru inmeye başlar.
- 15:30Kurtarma Operasyonu
- Kazazedeleri tam 21 dakikadır dondurucu sular içindeyken Kartal Bir'in sesini duyarlar ve umutlanırlar.
- Dan uçuş doksanın kuyruğuna tutunmuş olan kazazedeleri fark eder ve onları sudan çıkarmak için çalışır.
- Kartal Bir ilk kurtardığı kazazede kırkbir yaşındaki World Hamilton olur, ardından Jean kabin görevlisi Kelly Duncan'a kurtarma halatı fırlatır.
- 17:42Psila'nın Kurtarılması
- Psila dondurucu soğuk içinde otuz dakika geçirmiş olduğundan yaşam artık pamuk ipliğine bağlı.
- Venny daha fazla seyirci kalamayacağını anlar ve Lennie dondurucu suya atlar, Psila'yı kıyıya çekmeye başlar.
- Kartal Bir hemen Nike'ye yönelir fakat onda da can yeleğine tutunacak takat kalmamıştır.
- 19:33Kazanın Sonuçları
- Saat 16:35'te operasyon sona erer ve eliyle enkaz parçasına tutunurken görülen altı kazazede gözden kaybetti.
- Trabzon'un eşi ve bebeğinin de aralarında olduğu 74 yolcu ve mürettebat hayatını kaybetmiştir.
- Köprü üzerinde ölen dört kişiyle birlikte toplam ölü sayısı 78'dir ve bu trajediden sadece beş kişi sağ kurtulur.
- 20:35Araştırmaların Başlaması
- Felaket haberi tüm dünyaya yayılır ve büyük çoğunluğunun Potomat Nehri'nin buzlu sularında boğularak can verdiği anlaşılır.
- Araştırmaların başlamasıyla birlikte, böylesine sıradan bir uçuşun Amerikan havacılık tarihinin en korkunç felaketlerinden birine dönüşme sebebi araştırılacaktır.
- Kaza gerçekleştiği sırada Bill Hendrix, Ulusal Taşımacılık Güvenlik Kurulu'nun hava kazaları araştırma şefliği görevini yürütmektedir.
- 22:09Araştırmaların Devamı
- Araştırmacılar karanlık basmadan önce 14. Cadde Köprüsü'ne ulaşır ve parçalanan arabaların görüntüsü uçağın dik olarak düştüğünü gösteriyor.
- Asıl cevaplanması gereken soru bu felaketi tetikleyen nedir sorusu olup, en büyük şüpheli kar fırtınası.
- Uçuş 90'ın enkazı ve muhtemel ipuçları dolmuş nehrin tabanında yatmakta ve her iki pilot da hayatını kaybetmiş olduğundan kokpitte yaşananlar kara kutusu çıkarılana kadar sır olarak kalmaya devam edecek.
- 23:57Araştırmaların Başlangıcı
- Hendrix ve ekibi Meri Oteli'nin konferans odasında araştırmalarını sürdürürken, dalgıçlar cesetleri çıkarmaya yoğunlaşırken, araştırmacılar 200 civarındaki görgü tanığıyla görüşmeye başlar.
- Araştırmacılar sezgilerine dayanarak hareket etmek yerine, gerçeklerle desteklemeleri gerektiğini unutmadan, Washington Ulusal Havaalanı yer görevlilerini sorgulamaya başlar.
- Uçak üzerinde herhangi bir kar veya buz parçası unutulduğunda, bu hatanın bedeli çok ağır olabilir çünkü kanatlar üzerinde kalmış herhangi bir buz veya donmuş kar katmanı hava akışını engeller ve uçağın kalkış hızını düşürerek sürtünmeyi kayda değer biçimde arttırır.
- 25:04Buz Çözme İşlemi Sorunları
- Araştırmacılar, uçağın sağ tarafında temizlik yapan görevlinin hava sıcaklığının eksi iki santigrat derece olduğunu düşünmesi nedeniyle önerilenden daha az buz çözücü kimyasal püskürtmesini keşfeder.
- Uçuş 90 üzerinde kullanılan buz çözücü sıvısında glikol adındaki buz çözücü kimyasal olması gerekenden daha az olduğu ortaya çıkar, bu da buz çözücü spreyin operatörlerin kontrol panel göstergelerindeki değerler oranında etkili olamamasına neden olur.
- Araştırmacılar, kol taşıyan hortumun ağzındaki özel olarak ayarlanmış bana ayarı yapılmamış başka bir bana ile değiştirilmiş olduğunu keşfederler, bu da püskürtme tabancasına ulaşan glikol miktarını düşürmüş ve 737'in tüm gövdesine yetersiz glikol püskürtülmüş olmasına neden olmuştur.
- 27:14Pilot Hataları ve Kanıtlar
- Hendrix'in ekibinin sonraki keşfi, kaptan 12 geçitten ayrılış sırasında motorları ters ateşlediğini ortaya çıkarır; ters ateşleme normalde iniş sırasında bir çeşit fren sistemi olarak kullanılır ancak kış koşullarında kalkış öncesi asla kullanılmamalıdır.
- Ters ateşleme sırasında motorların arkasından püsküren sıcak hava uçağın ön kısmına doğru hareket eder, bu yüzden yarı erimiş kar bulutu kanatlara ve motor girişine çarpar ve sıfırın altındaki sıcaklıklarda erimiş kar dakikalar içinde yeniden donar.
- Araştırmacılar, diğer bir uçakta bulunan bir yolcu tarafından yaklaşık 15-20 dakikada çekilmiş fotoğrafı ele geçirirler; bu fotoğraf, buz çözme işlemi sonrasında 737'de yeniden kar birikimi olduğunun açık kanıtıdır.
- 29:47Kara Kutuların Bulunması
- Araştırmacılar kurtulanların anlatımlarını inceleyerek, uçağın kalkış hızına ulaşmasındaki gecikme sorununu keşfederler.
- Kazadan yedi gün sonra dalgıçlardan biri zayıf bir sinyal yakalayarak, birbirine girmiş enkaz yığınlarının arasından kara kutuları bulur.
- Kara kutuları laboratuvara getirildiğinde, pilotların kanatlarda kar olduğunu fark etmiş ancak yine de dönüp ikinci bir temizlik istememiş olduğu ortaya çıkar.
- 33:12Kara Kutu Verileri ve Son Keşif
- Uçuş veri kayıt cihazına göre, 737 kalkış hızına 45 saniyede ulaşmıştır, yani olması gerekenden 15 saniye geç.
- Araştırmacılar, uçakta başka bir terslik bulunduğunu fark ederler ve bu tersliğin yetersiz motor itişinden kaynaklandığını düşünürler.
- Ses spektrumu analizi tekniği kullanılarak, her iki motorun da itiş seviyesinin (EPR) 1.70 düzeyinde olduğu, ancak kalkış yapan bir 737'in EPR'ı 2.4 olmalı olduğu ortaya çıkar.
- 35:09Anti-Buz Sistemi Sorunu
- Araştırmacılar kokpit kayıtlarını dinlerken, kaptanın motor anti-buz sistemini "kapalı" cevabını verdiği bir detayı fark ederler.
- Hendrix, motor itiş verilerinin iki ayrı alıcı tarafından üretildiğini ve motor anti-buz sistemi devre dışıysa girişteki algılayıcının kar ve buz nedeniyle dolmuş olabileceğini anlar.
- Boeing'in isteği üzerine yapılan testlerde, motorların EPR verileri 2,4 gösterirken, gerçekte EPR 1,70 olduğu, bu da pilotların aklını karıştıran bir durum olduğunu ortaya çıkarır.
- 37:29Pilot Deneyim Sorunları
- Araştırmacılar, pilotların zorlu kış şartlarında uçma konusunda yeterli deneyime sahip olmadığını keşfederler.
- Kaptan pilot, son iki sene boyunca aldığı başarısız puanlar yüzünden iki kez rutin yetenek testine tabi tutulmuş, kurallara bağlılık, kontrol listesi kullanımı ve uçak sistemleri bilgisi konularında zayıf olduğu ortaya çıkmıştır.
- Kanıtların iki önemli parçası olan uçuş 90'ın motorları ortada yoktur, bu nedenle araştırmacılar kesin bir görüş bildiremezler.
- 38:43Motorların İncelemesi
- Kazadan 13 gün sonra çıkarılan motorlar, üreticisi Pratt & Whitney'e gönderilir.
- Teknisyenler motor kaplamalarını çıkararak mekanik problemleri araştırır ve anti-buz sistemini inceleyince, içindeki vanaların kapalı olduğu, yani anti-buz sisteminin devreye sokulmamış olduğu sonucuna varırlar.
- Boeing'e ait simülatör testlerinde, 1,70 itiş gücünün zor da olsa uçağı havada tutmaya yettiği görülür.
- 40:03Kazanın Oluşum Süreci
- 13 Ocak 1982'de, uçağın üzerinde kar ve buz tabakası oluşur ve kimyasal öneriler miktarının yarısı düzeyinde artan gecikmeler karın artmasına neden olur.
- Pilotlar motor anti-buz sistemini devreye sokmazlar, bu nedenle itiş algılayıcılar donar ve kokpite 2,4 değerleri bildirirken, gerçek değer 1,70'dir.
- Pilotlar kanatlardaki kar tabakasını fark ederler ancak kuralların aksine geri dönüp buz temizleme işlemini tekrarlatmazlar.
- 41:13Felaketin Anı
- Uçuş 90, göstergelerin 2,4 değerini göstermesiyle birlikte havalanır, ancak kanatlara yapışmış buz ve kar tabakası hava akışını bozarak yükselişi yavaşlatır.
- Uçağın aerodinamiği bozulur, burnu yukarı kalkar ve tırmanış hızı azalır.
- 16:01'de, 104 metre yükseklikte bulunan 46 tonluk uçağın motorları durur ve düşmeye başlar, 135 Cadde Köprüsü'ne çarpar.
- 42:16Kazanın Sonuçları
- Felaket, köprüdeki insanların da aralarında bulunduğu 78 kişiye yaşamını mal eder.
- Kazazede Joe Style, yöneticilikten ayrılır ve kendi işini yapmaya başlar, kaza yerine yaptığı ziyaretlerde yoğun duygular içine girer.
- Havacılık otoriteleri, tüm uçaklarda buz temizleme prosedürlerinde radikal iyileştirmeler yapar ve itiş algılayıcılarının buz ve kar tarafından yok edilmediğinin kontrol edilmesini zorunlu kılarlar.