Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, 1 Ocak 2007'de Endonezya'da gerçekleşen Adam Hava Yolları'nın 574 sefer sayılı uçağının kayboluşunu ve soruşturmasını anlatmaktadır. Kaptan pilot Refly Bidodo ve yardımcı pilot Yoga Susamto'nun yönettiği uçak, Surabaya'dan Manado'ya giden bir iç hat seferinde rotadan saparak kaybolmaktadır.
- Belgesel, uçağın kalkışından başlayarak, rotadan sapması, fırtınaya girmesi, otomatik pilotun devreden çıkması ve sonunda kaybolması sürecini kronolojik olarak anlatmaktadır. Ardından arama kurtarma çalışmaları, enkazın bulunması ve kazanın sebebinin araştırılması süreci ele alınmaktadır. Son bölümde ise baş araştırmacı Franz Fenas ve diğer uzmanların kara kutuları bulup analiz etmesi ve kazanın asıl sebebinin insan hatası olduğu ortaya çıkması gösterilmektedir.
- Belgeselde ayrıca Adam Hava Yolları'nın masraf sorumluluğunu üstlenmeyi reddetmesi ve yedi ay süren pazarlık sonucunda bu sorumluluğu kabul etmesi, uçağın rotadan sapmasının nedeninin uçuş sistemindeki bir arıza olduğu ancak kazanın asıl sebebinin insan hatası olduğu ve şirketin eğitim ve güvenlik sorunları da detaylı olarak ele alınmaktadır.
- 00:06Uçak Kazası Hakkında Giriş
- Boeing 737 rotadan çıkmış ve mürettebat uçağı rotaya sokmak için çırpınıyor.
- 574 sefer sayılı Adam Hava Yolları uçağı iz bırakmadan kayboluyor.
- Bu kaza resmi raporlara ve görgü tanıklarının ifadelerine dayanmaktadır.
- 00:33Uçak Kalkışı ve İlk Saatler
- 1 Ocak 2007'de Endonezya'da yılın ilk günü kutlamaları yapılıyor ve Surabaya havaalanı çok kalabalık.
- Endonezya uçak şirketleri uçak biletlerini ucuzlatmış, bu da orta sınıf Endonezyalıların uçakla yolculuk etmesini mümkün kılıyor.
- Adam Hava Yolları, uçak sanayinin yeni yüzünü temsil ediyor, parlak renkler kullanıyor ve personeller şık üniformalar giyiyor.
- 01:28Uçak Ekibi ve Sefer Detayları
- Kaptan pilot Refly Bidodo altı aydır Adam Hava Yolları'nda çalışıyor ve 574 sefer sayılı uçağı kullanıyor.
- Yardımcı pilot Yoga Susamto ise bir buçuk yıldır aynı şirkette görev yapıyor.
- Uçakta 96 yolcu ve 6 mürettebat bulunuyor, Java adası'ndaki Surabaya'dan 1700 km kuzeydoğudaki Slavezia adası'ndaki Manado'ya gidiyorlar.
- 02:20Fırtınaya Yakalanma ve Rotadan Sapma
- Yağmur mevsiminin başları, hava durumu belirsiz seyrediyor ancak şiddetli fırtına bekleniyor.
- Kaptan pilot Bidodo, kendilerini bekleyen fırtınaya yakalanacaklarının farkında.
- Kalkıştan birkaç dakika sonra uçak otomatik pilota bağlanıyor ve Manado'ya kadar belirlenen rotada uçağı bilgisayar yönetecek.
- 03:18Kontrolörlerin Endişesi
- Uçak bir türbülansa giriyor ve yarım saat sonra trafik kontrol kulesindeki kontrolör sıra dışı bir şey olduğunu fark ediyor.
- Kontrolör "Adam nereye gidiyor?" diye soruyor ve "Aman tanrım, kuzeye uçuyor" diyor.
- 574 sefer sayılı Adam Hava Yolları uçağı rotadan saptı ve şiddetli fırtınanın içine doğru gidiyor.
- 03:48Pilotların Sorunları
- Pilotlar rotadan ne kadar saptıklarını belirlemeye çalışıyor ve kaptan pilot, yardımcı pilotu ekrana bak fark 28 olarak görünüyor diyor.
- Kabini emniyet kemeri bağlama uyarısı yapıp yolculara türbülansa girmiş bulunuyoruz, lütfen koltuklarınıza dönün anonsu yapılıyor.
- Kuledeki kontrolörler uçağı Dialo noktasına yönelterek 574 sefer sayılı uçağı yeniden rotaya döndürmeye çalışıyor.
- 04:29Fırtınanın Zorlukları
- Rüzgar uçağın gövdesini saatte 137 kilometre hızla dövüyor, yağmur ve dolu darbeleri duyuluyor.
- Kötü hava görüşü zorlaştırıyor ve pilotların tek sorunu kötü hava değil, uçağın uçuş sistemindeki sorununu da bulmaya çalışıyorlar.
- Yardımcı pilot uçağın el kitabını inceliyor ve kaptan pilot nerede olduklarını bilmiyor ve talimata ihtiyacı var.
- 05:14Otomatik Pilotun Devreden Çıkması
- Fırtına giderek kötüleşiyor ve yardımcı pilot kaptan pilota böyle giderse yolumuzu kaybedeceğiz diyor.
- Kaptan pilot kumandayı otomatik pilottan almaya karar veriyor ve yardımcı pilottan yüksekliği ayarlamasını istiyor.
- Aniden bir uyarı geliyor, otomatik pilot tümüyle devreden çıkıyor ve pilotların önlerindeki tüm ekranlar kararıyor.
- 05:38Uçakın Tehlikeli Durumu
- Pilotlar uçağın yana yattığını fark etmiyor, 574 sefer sayılı uçak tehlikeli bir açıda yan yatıyor.
- Eğer çok fazla yan yatarsa içindeki 102 kişi ile birlikte ölümcül bir düşüşe geçebilir.
- Kaptan pilot hemen yardımcı pilota uçağı otomatik pilota bağla diyor, ancak uçak yine de yan yatıyor ve bu kez uçağın burnu aşağıya yöneliyor.
- 06:05Uçakın Kaybolması
- Kokpitte bir uyarı alarmı daha geliyor, uçağın dikey düşüşe geçtiğini bildiriyor.
- Bu sırada kontrol kulesinde 574 sefer sayılı uçak kontrolörün radar ekranından kayboluyor.
- Kontrolör uçakla iletişim kurmayı deniyor ama cevap alamıyor ve 574 sefer sayılı uçak anlaşılmaz bir şekilde kayboluyor.
- 06:28Arama Kurtarma Çalışmaları
- Uçağın kaybolduğu haberi çabuk yayılıyor ve Endonezya hükümeti acilen bir arama ekibi oluşturuyor.
- Arama kurtarma çalışmalarını Hava Subayı Ediyantı üstleniyor ve bu bilgi aynı anda Endonezya Ulusal Ulaşım Güvenlik Komitesine de bildiriliyor.
- 574 sefer sayılı uçağın kazasını araştırma sorumluluğu Franz Venas'a veriliyor.
- 06:56Araştırma Süreci
- Venas, araştırmayı başlatmadan önce tüm bilgileri değerlendiriyor ve hava trafik kontrolden alınan bilgiye göre, uçakta en son temas kurulan nokta belirleniyor.
- Uçak en son denizin üstündeyken radarda görünmüştü ama yolun ortasındayken birden kaybolmuştu.
- Araştırmacılar uçağın tam yerini belirleyemediği için hangi çapta bir bölgenin aranması gerektiğini çözmeye çalışıyor.
- 07:38Enkaz Bulunması
- Arama ekibinde 3000'den fazla kişi görevlendiriliyor ve 12 saat geçmişti ve uçaktan hala bir haber yoktu.
- Sonra kazazedelerin bulunduğu haberi duyuluyor ve herkes umutlanıyor.
- Araştırmacılara Dağlık Polovali bölgesinde 102 yolcu taşıyan uçağın enkazının bulunduğu ve 12 kişinin hayatta olduğu haberi geliyor.
- 08:01Yanlış Bilgi ve Gerçekler
- Kurtarma ekibi, hayatta kalanları ailelerine kavuşturmak amacı ile Sulavessia adasına doğru yola çıkıyor.
- Olay yerine varan ilk yetkililer kazada sağ kalanların uçak yolcusu olmadığını görüyor, bu kişiler gemi yolcusuydu.
- 574 sefer sayılı uçağın düştüğü sanılan yerin yakınlarında batan bir geminin yolcularıydı.
- 08:29Enkaz Arama Çalışmaları
- Kazazede yakınları tam bir yıkım yaşıyor ve kazanın üzerinden bir hafta geçiyor.
- Sağ kalanları bulma umudu her geçen dakika biraz daha tükeniyor ve araştırmacılar bir an önce enkazı bulmak istiyor.
- Aslında amaçları bir an önce kara kutulara ulaşmak, kutulara bağlı vericiler vardı ama batarya ömürleri 30 gündü.
- 08:51Uçak Enkazının Bulunması
- 574 sefer sayılı uçağın düşmesinden yedi gün sonra bir balıkçı, Sulavessia adasının 300 metre açığında uçak enkazından kalmış olabilecek bir metal parçası buluyor.
- Parça incelenmek üzere Endonezya Hava Kuvvetleri Üssü'ne gönderiliyor ve araştırmacılar bu parçanın irtifa dümenine ait bir parça olduğunu tespit ediyor.
- Parçanın seri numarasına bakılarak uçağa ait olduğu anlaşılarak 574 sefer sayılı uçağın denize düşmüş olduğu kesinlik kazanmış oluyor.
- 09:36Araştırma Ekibi ve Enkaz Arama
- Uçak Amerikan yapımı olduğu için Birleşik Devletler Ulaşım Güvenlik Kurulu da araştırmaya dahil oluyor ve yapı mühendisi Krink Krink-Shank Endonezya'ya yollanıyor.
- Krink-Shank, radar verilerine, hava trafik kayıtlarına ve meteoroloji kayıtlarına bakıyor ve her türlü bilgiyi bir araya getiriyor.
- Enkazı aramak istedikleri denizin derinliği 2000 metre olduğu için dalgıç indirmek mümkün değil.
- 10:01Enkaz Arama Masrafları
- Endonezya hükümeti, enkaz arama çalışmalarının bedelini Adam Hava Yollarının üstlenmesini istiyor.
- Müfettişler, hava yolu şirketi yetkilileri ile görüşüyor ve bu işin çok pahalıya mal olacağını ve taşeron bulmaları gerektiğini bildiriyor.
- Adam Hava Yolları bu yükümlülüğü kabul etmek istemiyor ama hükümet ve kamuoyu tüm sorumluluğun onlara ait olduğuna inanıyor.
- 10:25Pazarlık Süreci
- Sonunda havayolu şirketi masrafı üstlenmeyi reddediyor ve uzun bir pazarlığa girişiliyor.
- Bu durum araştırmacıları sevindirmiyor çünkü bir kurum maddi yardım yapmadığı sürece 574 sefer sayılı uçağın sırrı çözülemeyecek.
- Bu haber yolcu yakınları için bir yıkım oluyor ve kurbanların aileleri ve yakınları uçağın neden düştüğünü bir an önce öğrenmek istiyor.
- 10:50Pazarlık Sonucu
- Pazarlık sürdükçe halkın öfkesi büyüyor.
- Yedi ay süren pazarlık sonucunda Adam Hava Yolları masrafı üstlenmeyi kabul ediyor.
- 10:59Derin Deniz Araştırması ve Kara Kutuların Bulunması
- Derin deniz araştırması konusunda uzman uluslararası bir şirket 24 Ağustos'ta çalışmalara başlıyor, ancak gecikme beraberinde olumsuz sonuçlar getiriyor.
- Enkaz alanını belirlemeyi başarmışlardı ancak kara kutuların bataryaları tükenmişti ve sinyal gelmeden enkazın içinde kara kutuları bulmak çok zor bir işlemdi.
- Araştırmacılar enkazın ilk görüntülerini elde ettiler ve çarpmanın çok şiddetli olduğunu, uçakın çok küçük parçalara ayrıldığını gördüler.
- 11:50Kara Kutuların Bulunması ve Analizi
- Aramaların ikinci gününde araştırmacılar uçağın uçuş veri kayıt cihazını ve kokpit ses kayıt cihazını buldular.
- Kara kutular Washington'a Ulusal Ulaştırma Güvenliği Kurulu'nun laboratuvarına yollandı ve uzmanlar mümkün olan her türlü bilgiyi elde edebileceklerdi.
- Tuzlu su ve hava kutunun paslanmasına neden olacaktı, pas ise kutunun elektronik aksamına zarar verebilirdi.
- 12:41Kara Kutuların Analizi ve Verilerin Kurtarılması
- Baş araştırmacı Franz Fenas'ta Birleşik Devletler gidiyor ve mühendisler zorlu bir faaliyete başlıyor.
- Avustralya Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurumu'ndan yardım isteniyor ve uzmanlar birlikte çalışmaya başlıyor.
- Uçuştan bir hafta önce tutulan rapora göre kara kutuda arıza olduğu bildirilmiş, ancak sonunda beklentiler cevap buluyor ve kutulardaki tüm veriler kurtarılıyor.
- 13:24Kokpit Ses Kayıtlarının İncelenmesi
- Kokpit ses kayıt cihazı verileri ile başlıyorlar ve kokpitteki konuşmalar, pilotların uçağın rotadan saptığını bildiklerini ortaya çıkarıyor.
- Mürettebat sorunu çözmeye uğraşıyor ve bir noktadan diğerine gitmek için uçuş bilgisayarının konumunu tam olarak bilmesi gerekir.
- Bu bilgi IRS denilen konum referans sisteminden elde edilir ve uçağın rotasındaki her türlü değişikliği kaydeder.
- 14:11Uçuş Sistemindeki Sorunlar
- Araştırmacılar, sisteme girilen ilk bilginin yanlış olduğundan şüpheleniyor ve uçuş bilgi kayıtlarına bakarak bunu kontrol ediyorlar.
- 574 sefer sayılı uçak kalkmadan önce girilen koordinatların doğru olduğu anlaşılıyor, ancak kalkıştan çok kısa süre sonra bilgisayar uçağı rotadan uzaklaştırmaya başlamış.
- Araştırmacılar uçağın bakım kayıtlarını gözden geçirmeye başlıyor ve son üç ay içinde uçuş sistemi ile ilgili arızaya dair defalarca not düşürmüş.
- 15:20Fırtınanın Kazaya Etkisi
- Araştırmacılar uçağın yakalandığı fırtınanın da kazaya sebep olup olmadığını anlamaya çalışıyorlar.
- Hava şartları sık sık kazaya sebep olur, uçak gövdesine zarar verir ve pilotların yön duygusunu körertir.
- 1977'de bir DJ9, Georgia yakınlarında şiddetli bir fırtınaya yakalanıyor ve 72 kişi hayatını kaybediyor.
- 16:09Uçakın Rotadan Sapması ve Pilotların Müdahalesi
- İki kara kutudan alınan bilgiler de bilgisayarda uçuş sürecini tekrar canlandırıyorlar ve yolculuğun büyük bölümünde otomatik pilotun devrede olduğu anlaşılıyor.
- Uçuş bilgisayarı uçağın rotadan sapmasına neden oluyordu, bu yüzden kaptan pilot kumandayı devralıyor ve yardımcı pilot uçağı düzgün seviyede tutmak için uçuş sistemini yeniden ayarlıyor.
- Kaptan pilot rotayı değiştiriyor ve sistemler arası geçiş yapılırken yapay ufuk denilen adi sistemi ekrandan silinmiş ve bir daha geri dönmemiş.
- 16:59Otomatik Pilotun Devreden Çıkması ve Uçakın Yan Yatması
- Pilotlar sistemi değiştirirken otomatik pilot tamamen devreden çıkmış ve uçak saniyede bir derece olmak üzere sağa doğru yatmaya devam etmiş.
- Kaptan pilot uçağı kurtarmaya çalışırken bilgisayar yeni sisteme uyum sağlayana kadar uçağı aynı seviyede ve dengede tutması gerekirdi ama pilotların hiçbiri bunu yapmamış.
- Uçuş bilgisayarı o anda uyarı işareti vermiş ama bu da gözden kaçmış ve pilotlar otomatik pilotun devreden çıktığını fark etmemiş.
- 18:18Uçakın Dalışa Geçmesi ve Kazanın Sonucu
- Kalın bulutlar görüş mesafesini engelliyormuş ve hatalı uçuş sistemine odaklanan pilotlar, uçağın dalışa geçtiğini fark etmemiş.
- 737 tipi uçaklar eğim derecesi 35 dereceye gelince alarm verir ve alarmı duyan kaptan pilot uçağı düzeltmeye çalışmış.
- Kaptan pilotun müdahalesi işleri biraz daha karıştırmış, uçak sağa doğru yattığı için kanatları düzeltip burnu havaya kaldırması gerekirken tersini yapmış ve uçağın dalışa geçmesine neden olmuş.
- 19:34Kazanın Asıl Sebebi ve Adam Hava Yolları'nın Sorunları
- Araştırmacıların vardığı sonuç memnun edici değildi; uçuş sisteminde arıza olmuştu ama bu uçağın düşmesi için bir sebep değildi, kazanın asıl sebebi insan hatasıydı.
- Araştırmacılar gerekli cevabı bulmak için Adam Hava Yolları ile görüşüyorlar ve pilotların IR sisteminin onarımı ile ilgili eğitim almadığı ortaya çıkıyor.
- 2006 yılı Şubat ayında 574 sefer sayılı uçağın düşmesinden 11 ay önce bir başka Adam Hava Yolları uçağı rotadan çıkmış ve 3 saat süreyle radardan kaybolmuş.
- 20:46Adam Hava Yolları'nın Diğer Kazaları
- 574 sefer sayılı uçak kazasından 6 ay sonra Avrupa Komisyonu tüm Endonezya şirketlerinin Avrupa seferlerini askıya alıyor.
- 2008 yılında yine bir Adam Hava Yolları uçağı daha kaza geçiriyor, uçak pistten çıkıp yan yatıyor.
- Bu kazadan sonra yetkililer Adam Hava Yolları'nın işletme yetkisini geçici olarak geri alıyor.