SesOlayları

"Affeden" kelimesinde gerçekleşen ses olayı "ünsüz türemesi"dir.

Ünsüz türemesi ve ünsüz değişimi farklı ses olaylarıdır: 1. Ünsüz Türemesi: Bir sözcük ek aldığında veya başka bir sözcükle birleştiğinde, kelimenin sonunda bulunmayan bir ünsüzün ortaya çıkmasıdır. 2. Ünsüz Değişimi (Benzeşmesi): Sert ünsüzle biten bir sözcüğe yumuşak ünsüzlerden "c, d, g" ile başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüzün sertleşerek "ç, t, k" olması durumudur.

"Adaş" kelimesinde ünsüz düşmesi ses olayı vardır.

Ünsüz türemesi ve ünsüz düşmesi farklı ses olaylarıdır: 1. Ünsüz Türemesi: Arapçadan Türkçeye geçmiş bazı kelimelere ünlü ile başlayan bir ek veya yardımcı fiil eklenirken, kelimenin sonundaki ünsüzün türeyerek çiftleşmesi durumudur. 2. Ünsüz Düşmesi: K ünsüzüyle biten bazı kelimelere küçültme eki (-cik, -cek) veya yapım eki (-l) getirildiğinde, bu ünsüzün düşmesidir.

"Affetme" kelimesi, ünsüz türemesi ses olayına örnektir.

Ulama, ünsüz harflerden biri ile biten bir kelimenin ardından ünlü harflerden biri ile başlayan bir kelimenin gelmesi durumunda görülen bir ses olayıdır.

Ses olayları Türkçede çeşitli şekillerde ortaya çıkar ve "sümbül" kelimesinde de bazı ses olayları gözlemlenebilir: 1. Ünsüz Yumuşaması: "p, ç, t, k" sert ünsüzleriyle biten sözcüklere ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde bu sesler yumuşayarak "b, c, d, g, ğ"ye dönüşür. 2. Ünlü Daralması: Geniş ünlüyle (a, e) biten bir sözcüğe "-yor" eki geldiğinde, bu ünlüyü ı, i, u, ü seslerinden birine dönüştürür. 3. Ünsüz Düşmesi: Ünsüzüyle biten bazı sözcükler "-cık" ekini aldığında sondaki ünsüz düşer. "Sümbül" kelimesinde bu tür bir düşme olmaz.

"Kardeş" kelimesinde ses olayı olarak büyük ünlü uyumu bulunmaktadır.

Ünsüz sertleşmesi ve "fıstıkçı şahap" ifadesi, Türkçede ses olaylarını açıklamak için kullanılan kavramlardır. Ünsüz sertleşmesi, Türkçede sert ünsüzle biten bir kelimeye yumuşak ünsüzle başlayan bir ek geldiğinde, ekin başındaki ünsüzün sertleşmesi durumudur. "Fıstıkçı şahap" ise, Türkçedeki sert ünsüzleri (f, s, t, k, ç, ş, h, p) hatırlamak için kullanılan bir kodlamadır.

Ses olaylarında "y" harfi, ünlü olarak şu durumlarda yer alır: 1. Kaynaştırma harfi olarak: Ünlü ile biten bir kelimenin üzerine, ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde araya "y" harfi girer. 2. İnceltici etki yaparak: "Yaşıl" kelimesinin "yeşile" dönüşmesi gibi, bazı seslerin yanlarındaki diğer seslere benzer hale gelmesinde rol oynar.

"Gidiyor" kelimesinde iki ses olayı bulunmaktadır: 1. Ünsüz Yumuşaması: "Gidiyor" kelimesinde "t" ünsüzü, ünlüyle başlayan bir ek ("-yor") geldiği için yumuşayarak "d" ünsüzüne dönüşmüştür. 2. Ünlü Daralması: "Gidiyor" kelimesinde "-yor" eki geldiğinde, geniş ünlü olan "o" daralarak "u" sesine dönüşmüştür.

"Onun" eki, ses olayında ünlü düşmesi nedeniyle düşebilir.

Kökte meydana gelen ses olayları şunlardır: 1. Ünlü Düşmesi: Kelime köküne ek alındığında, aradaki harflerden birinin düşmesi durumudur. 2. Ünlü Türemesi: Kelime köküne ek alındığında araya yardımcı bir harf daha girmesi durumudur. 3. Ünlü Daralması: E ve a harflerinin daralarak ı ve i harflerine dönüşmesi durumudur. 4. Ünsüz Yumuşaması: P, ç, t ve k harfleri ile biten kelimelerin, aldıkları ek sonrası yumuşayarak b, c, d, g ve ğ harflerine dönüşmesi durumudur. 5. Ünsüz Sertleşmesi: p, ç, t ve k harfleri ile biten kelimelerin, b, c, g ve d ile başlayan ekler alması sonucu bu eklerin sertleşerek p, ç, t ve k harflerinden birine dönüşmesi durumudur.

Ünlü düşmesi, bir ses olayıdır ve ek alma sırasında kelimenin yapısında meydana gelen bir değişikliktir.

Ünlü aşınma, ses düşmesi olayına girer.

"Uyku" kelimesinde ünlü düşmesi ses olayı vardır.

Sütlaç kelimesinde "ünlü düşmesi" ses olayı vardır.

TYT'de ses olaylarını ayırt etmek için aşağıdaki ses olaylarına dikkat etmek gerekir: 1. Ünlü Düşmesi: Kelimeye ek geldiğinde kelimenin aslında var olan bir ünlü harfinin düşmesi durumudur. 2. Ünlü Daralması: Sonu a veya e ile biten fiillere "-yor" ekinin gelmesiyle a, e ünlülerinin ı, i, u, ü seslerine dönüşmesi olayıdır. 3. Ünsüz Yumuşaması: Kelimenin sonunda p, ç, t, k sert ünsüzlerinden biri varsa ve kelime ünlüyle başlayan bir ek aldığında bu sert ünsüzlerin b, c, d, g seslerine dönüşmesi olayıdır. 4. Ünsüz Benzeşmesi: Sonu ç, f, h, k, p, s, ş, t sert ünsüzlerinden biriyle biten kelimeye c, d, g yumuşak ünsüzlerinden biriyle başlayan ek geldiğinde ekin ilk harfinin sertleşerek ç, t, k olması olayıdır. 5. Ses Türemesi: Bir kelimenin aldığı ek veya yardımcı fiil nedeniyle kelimeye fazladan bir ünsüz veya ünlü harfin eklenmesi olayıdır.

"Bana" kelimesindeki ses olayı, ünlü değişmesi olarak adlandırılır.

İkiz ünlüler, ünsüz türemesi ses olayında görülür.