Fıkıh

İstihsanın maslahata dayalı çeşitleri şunlardır: 1. İstihsan fi'l-kull: Toplumun genel çıkarlarının gözetilerek bir hükmün diğerine tercih edilmesi. 2. Maslahat-ı mürsele: Şari tarafından muteber veya geçersiz sayıldığına dair bir delil bulunmayan, insanlara fayda sağlayan veya zararı gideren maslahatlar. 3. İstihsanu'l-kıyas: Birbiriyle çatışan iki kıyastan birinin, dinin kolaylığı güçlüğe tercih etme ilkesi doğrultusunda seçilmesi.

Şelebî'ye göre maslahat, İslam dininin maksadı olan, insanların faydasına olanları gerçekleştirmek ve bunlardan zararlarını uzaklaştırmak anlamına gelir. Maslahatları üç kategoriye ayırır: 1. Zaruriyyât: Ümmetin bütünü ve birimleriyle elde etmek zorunda olduğu maslahatlardır. 2. Hâciyyât: Zorluk ve meşakkati ortadan kaldırmak, genişliği temin etmek için insanların muhtaç oldukları maslahatlardır. 3. Tahsîniyyât: İnsanların hal ve durumlarının yüksek edep ve sağlam ahlâkî temellerin gerektirdiği şekilde olmasını temin eden maslahatlardır.

Yeşil ışıklarda hervele yapılması, Hac ve Umre ibadetlerinde Safa ile Merve tepeleri arasında say yaparken, erkeklerin kısa adımlarla ve koşmaya yakın hızda yürümelerini ifade eder. Bu uygulama, fıkıh terimi olarak, iki tepe arasındaki vadiye varıldığında, yeşil ışıkla aydınlatılmış direklerin arasından hızla geçmek anlamına gelir ve Hanefi mezhebinde sünnet olarak kabul edilir.

Cem ve tahrir kelimelerinin birleşimi olan "cemü tahrir" ifadesi, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Fıkıh terimi olarak: Hacca gidenlerin, Arafat'ta öğle namazının vakti içinde önce öğle namazını, hemen arkasından da ikindi namazını birleştirerek kılmaları. 2. Osmanlı dönemi terimi olarak: Yeni fethedilen bölgelerin arazisini tescil, toprağın mülkiyet ve tasarruf sistemi ile vergi nispetlerini tayin ve tespit maksadıyla yapılan yazma kayıt tutma işi.

"Kfvö" kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Dini Bilgiler Bağlamında: "Küfüv" kelimesi, fıkıh terimi olarak evlenecek eşler arasında belli hususlarda denkliğin bulunmasını, daha çok da erkeğin kadına denkliğini ifade eder. 2. Müzik ve Sanat Bağlamında: "Kufi", İslam sanatında ve mimarisinde kullanılan, dik açılı ve geometrik şekillerle karakterize edilen eski bir Arap hat sanatı tarzını ifade eder.

"Sevm" kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Rusça-Türkçe çeviri: "Sevm" kelimesi Rusça'da "sevmek" anlamına gelir. 2. Fıkıh terimi: İslam Ansiklopedisi'nde "sevm" kelimesi, "pazarlık veya pazarlıklı satış" anlamında bir fıkıh terimi olarak tanımlanır.

İcma ve kıyasın delil olması, Kur'an ve sünnete dayandığı için aslî delile tâbi delillendirme ilkesine dayanır.

İçtihat genel olarak üç ana kategoriye ayrılır: 1. Beyanî İçtihat: Şâri‘in metinlerinden şer’î hükümleri açıklamaya yönelik yapılan içtihattır. 2. Kıyasî İçtihat: Kur’an ve sünnette yer almamış sonradan vuku bulmuş meseleleri, şâri‘in metinlerinde yer alan hükümlere kıyas ederek yapılan içtihattır. 3. Istıslâhî İçtihat: Kur’an ve sünnette yer almamış sonradan vuku bulan meseleleri, maslahat kaidesi çerçevesinde ortaya koyarak yapılan içtihattır.

Teşyi kelimesi, cenazenin musallâya ve kabristana taşınmasına katılmayı ifade eden bir fıkıh terimidir. Ayrıca, teşyi kelimesi uğurlama anlamında da kullanılır.

İbrahim Halebî, İslam hukuku ve fıkıh alanında önemli bir alim olarak kabul edilir. Öne çıkan nedenleri: 1. Mülteḳa’l-ebḥur Adlı Eseri: Hanefi fıkhının temel metinlerinden biri olan bu eser, Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuş ve kadılar ile müftüler için başvuru kaynağı olmuştur. 2. İlmi Cesareti: İbnü’l-Arabî gibi dönemin bazı alimlerine karşı sert eleştiriler yöneltmiş, şeriatı onun tahriflerinden koruma amacıyla eserler yazmıştır. 3. Geniş Etkisi: Eserlerinin etkisi, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine kadar sürmüş ve Mecelle gibi hukuk metinlerine yansımıştır. 4. Eğitim Hayatı: Şam ve Kahire'de eğitim almış, İstanbul'da çeşitli camilerde imamlık yapmış ve Fatih Camii'ne müderris olarak atanmıştır.

Şerbete düşen sineği yemek, İslam fıkhına göre bazı koşullara bağlıdır. Genel olarak, yemeğe düşen böcekler, gözle görülür ve ayrılması mümkünse mutlaka ayrılmalı ve atılmalıdır, çünkü bunlar çirkin ve habis kabul edilir. Buhari'de yer alan bir hadiste, sineğin bir kaba düşmesi durumunda, kişinin sineği hatırlayıp kabı tamamen boşaltması gerektiği, çünkü sineğin bir kanadında hastalık, diğerinde ise şifa olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, şerbetin içine düşen sineği yiyip yememe konusunda kesin bir hüküm için bir din alimine danışmak faydalı olabilir.

Fil eti, İslam fıkhına göre haram kabul edilir. Bu durumun birkaç nedeni vardır: 1. Yırtıcı hayvan olma özelliği: Hanefî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre, azı dişleri olan yırtıcı hayvanların eti yenmemelidir. 2. Kesilme zorluğu: Bazı Hanbelî fakihleri, fil etinin usulüne uygun olarak kesilememesi nedeniyle haram olduğunu belirtirler. 3. Sağlık riskleri: Fillerin insanlara tüberküloz bulaştırma riski olduğu bilinmektedir. Ayrıca, fillerin neslini koruma ve kaçak avlanmayı önleme çabaları da fil etinin tüketilmesini önerilmeyen faktörler arasındadır.

Nevevî'nin en önemli eserleri arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. Riyâzü’s-Sâlihîn: Ahlaki erdemler, ibadetler ve günlük yaşamla ilgili İslamî kurallar hakkında hadislerin derlendiği bir hadis kitabıdır. 2. Sahihi Müslim Şerhi: İmam Buhari'nin Sahih'i ile birlikte İslam dünyasında en güvenilir hadis koleksiyonlarından biri olan Sahihi Müslim'in şerhidir. 3. El-Majmu: Hanbeli mezhebi üzerine yazılmış bir fıkıh kitabıdır. Ayrıca, Nevevî'nin Kitâb el-Adhkâr (Zikir Kitabı) ve Tehâfet el-Fukahâ gibi diğer önemli eserleri de bulunmaktadır.

Fısk, İslam literatüründe Allah'ın emirlerine itaatsizlik etmek ve dinin sınırlarından dışarı çıkmak anlamına gelir. Bu kavramın önemi şu noktalarda ortaya çıkar: 1. İman ve Ahlaki Değerlerin Korunması: Fısk, iman eden bir kimsenin hatalarının ve günahlarının bir göstergesidir. 2. Hukuki ve Toplumsal Sonuçlar: Fıkıh literatüründe fısk, kişinin adalet ve güvenilirlik gibi niteliklerini zedeleyerek, bazı hak ve yetkilerin kazanılmasına veya görev ve sorumlulukların yüklenilmesine engel olur. 3. Dini Sorumlulukların Yerine Getirilmesi: Allah'a karşı sorumluluk bilinci taşımak ve O'nun buyruklarını yerine getirmek, fısktan uzak durmanın temel unsurlarıdır.

Karı-koca, el ele tutuşabilir.

Taberî, tam adıyla Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Hicri 224 yılında Taberistan'ın Âmul şehrinde doğmuş ve İslam tarihinin en önemli alimlerinden biri olarak kabul edilir. Neden önemlidir: 1. Tefsir İlmi: Taberî'nin en önemli eseri Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyati'l-Kur'ân, Kur’ân’ın en eski ve en kapsamlı rivayet tefsirlerinden biridir. 2. Tarih Çalışmaları: Târîhu'l-Ümem ve'l-Mülûk adlı eseri, yaratılıştan kendi zamanına kadar olan olayları kronolojik bir şekilde kaydederek "Tarihin Babası" unvanını kazanmasını sağlamıştır. 3. Fıkıh ve Diğer İlimler: Taberî, fıkıh, hadis, dil, nahiv ve Arap şiiri gibi çeşitli ilim dallarında eserler vermiş, mezhepler arası görüş ayrılıklarını analiz ederek İslam fıkhında derin bir anlayış sunmuştur. Ayrıca, Taberî'nin birçok eseri kaybolmuş olsa da, Letâifu'l-Kavl gibi eserleri de İslami ilimlerin kaynakları arasında değerlidir.

Müctehid olmak için gereken şartlar şunlardır: 1. Kur'ân Bilgisi: Kur'ân'ı incelikleriyle birlikte iyi derecede bilmek, emirlerini yerine getirmek ve haramlarını haram, helâllerini helâl kabul etmek. 2. Sünnet Bilgisi: Sünneti de aynı şekilde iyi bilmek ve yaşamak. 3. Arapça Bilgisi: Arapçayı ve onun inceliklerini bilmek, çünkü Kur'ân ve hadisler bu dille inmiştir. 4. Fıkıh ve İlmihal Bilgisi: Fıkıh usûlü ve ilmiyle âmil olmak, şer'î delillerin dayandığı illetleri ve hikmetleri bilmek. 5. Akıl ve Zekâ: Akıllı, dirâyetli ve takvâ sahibi olmak. 6. Doğru Anlayış ve Değerlendirme Gücü: Doğru bir anlayışa ve iyi bir takdir gücüne sahip olmak. Bu şartları taşıyan bir kimseye "mutlak veya müstakil müctehid" denir.

İcma kavramı, İslam fıkhında hicrî II. asrın sonlarından itibaren oluşmaya başlamıştır.