Philip Zimbardo'nun hapishane deneyi, 1971 yılında Stanford Üniversitesi'nde gerçekleştirilen ve durumsal değişkenlerin katılımcıların tepkileri ve davranışları üzerindeki etkilerini inceleyen psikolojik bir deneydir. Deneye, gazeteye verilen bir ilanla “hapishane hayatına ilişkin psikolojik bir çalışmaya” katılmak isteyen erkek öğrenciler katılmış, gönüllüler psikolojik istikrar değerlendirmelerinden sonra seçilmiş ve rastgele olarak mahkûm veya gardiyan olarak atanmışlardır. Gardiyan rolü verilenlere üniforma, cop ve göz temasından kaçmaları için gözlük verilmiştir. Mahkum rolü verilenler ise Palo Alto yerel polisi tarafından evlerinde veya kendilerine tahsis edilen yerlerde sahte bir şekilde tutuklanmışlardır. Deney, “mahkûmların” Palo Alto'nun gerçek polisi tarafından tutuklandığında resmen başlamış ve “gardiyanlar” tarafından mahkumlara yönelik psikolojik taciz giderek daha acımasız hale gelmiştir. Psikolog Christina Maslach, koşulları değerlendirmek için ziyaret ettiğinde, katılımcıların davranışlarını görünce rahatsız olmuş ve Zimbardo ile görüşmüştür. Bu deney, etik olmayan bir psikoloji deneyi örneği olarak referans gösterilmiş ve eleştirilmiştir.