Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Tempo Turla tarafından hazırlanan bir gezi rehberi formatında olup, sunucu ve yerel rehber Aybek arasında geçen bir sohbeti içermektedir.
- Video, Özbekistan'ın Semerkant şehrinin tarihi ve kültürel değerlerini detaylı şekilde anlatmaktadır. Registan Meydanı'ndan başlayarak Semerkant'ın 2750 yıllık tarihi, Büyük İpek Yolu'nun merkezi olarak önemi, Timur Han ve torunu Uluğ Bey'in yaptığı yapılar, Uluğ Bey'in resethanesi ve Ali Kuşçu'nun çalışmaları hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Videoda ayrıca Semerkant'ın coğrafi konumu, Seyhun ve Ceyhun nehirleri arasındaki konumu, bölgedeki doğal kaynaklar (pamuk, doğalgaz, altın, uranyum), dil yapısı ve önemli tarihi şahsiyetler (El Harezmi, İmam Buhari, İmam Maturidi) hakkında bilgiler verilmektedir. Özbekistan'ın başkenti Taşkent, Buhara ve Hiva gibi diğer önemli şehirler hakkında da bilgiler paylaşılmaktadır.
- 00:08Semerkant ve Registan Meydanı
- 6 Ekim 2017 tarihinde Özbekistan'ın en güzel şehirlerinden Semerkant'ta Tempo Turla gezisi kapsamında Taşkent, Hiva, Semerkant ve Buhara şehirlerini geziyoruz.
- Registan Meydanı, Büyük İpek Yolu'nun geçtiği merkezi olan Semerkant'ta, Uluğbey, Tilla, Kari ve Şirdar medreselerinin bir araya baktığı bir bölgedir.
- Registan Meydanı, zamanında bir ticaret merkeziydi ve büyük kervan yollarının ve kervansaraylarının bulunduğu tam kalbinde yer alıyordu.
- 01:13Orta Asya'nın Coğrafi Özellikleri
- Orta Asya'da Seyhun ve Ceyhun nehri, orta Asya halkının can damarıdır ve başka nehirler de bulunmaktadır.
- Zerefşan Nehri, Pamir Dağları'ndan geçerek Buhara'dan Ebu Derya (Ceyhun Nehri) oradan da direkt Aral Gölü'ne doğru dökülmektedir.
- Aral Gölü, 1960'lı yıllardan beri tarım için kullanılarak tamamen yok olmak durumunda, yüzde 80 hacmini kaybetmiştir.
- 02:16Özbekistan'ın Tarihi ve Coğrafi Yapısı
- Semerkant ve Buhara, Özbekistan'ın ikinci ve üçüncü büyük şehirleri olarak bilinirken, Taşkent başkentidir ve Büyük İpekyolu kervan yollarının merkeziydi.
- Özbekistan, toplam 448 bin kilometrekare büyüklüğünde, doğudan batıya 1450, kuzeyden güneye 950 km'lik bir toprak olup, kuzeyinde Kazakistan, doğusunda Kırgızistan ve Tacikistan, güneyinde Afganistan, batısında Türkmenistan bulunmaktadır.
- Mülk Nehir (Turan) olarak bilinen topraklar, 8. yüzyılın başlarında Araplar tarafından "Nehr-i Mülk" (Nehrin ötesi) anlamına gelen isimle anılmıştır.
- 04:03Özbekistan'ın Önemli Şehirleri
- Taşkent, Özbekistan'ın başkenti olup, zamanında ticaret yolunun merkezi halindeydi.
- Grup, Taşkent'ten başlayarak Hiva, Kızılkum Çölü'ne geçerek Buhara şehrine, sonra Timur'un doğduğu Şah şehrine ve kuzeye doğru Semerkant'a ulaşmıştır.
- Taşkent, Karahanlılar döneminde ilk defa "Taşkent" olarak geçmiştir ve "Taş şehir" anlamına gelmektedir.
- 05:25Sovyet Dönemi ve Özbekistan'ın Ekonomik Yapısı
- 1865 sonrası Orta Asya tamamen Ruslar tarafından işgal edilmiş ve Taşkent ilk fethedilen şehirdir.
- Sovyetler döneminde Taşkent, Orta Asya'nın başkenti ve Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin başkentiydi.
- Sovyetlerin buraya gelme amacı özellikle pamuk tarlalarını elde etmekti ve bölgede bir senede yaklaşık 8-9 milyon ton pamuk üretiyordu.
- 06:46Özbekistan'ın Doğal Kaynakları
- Nevai ve Buhara bölgeleri, dünyada doğalgaz üretiminde 13. sırada olan ve doğalgaz kalbi olarak bilinen bölgelerdir.
- Buhara ve Semerkant bölgelerinde senede yaklaşık 40-50 ton altın çıkıyor, Sovyetler döneminde ise 90 tona kadar çıkartılmıştır.
- Bölgelerde uranyum, bakır, çinko, kömür gibi önemli yeraltı kaynakları üretilmektedir.
- 07:34Özbekistan'da Dil ve Kültür
- Özbekistan'da resmi dil olarak Özbek dili kullanılırken, insanların %70'i Rusça konuşabilmektedir.
- Özbekistan'ın batı tarafında Oğuz Türkçesi, doğu tarafında ise Tatarca'ya yakın olan Kıpçak Türkçesi konuşulmaktadır.
- Araplar geldikten sonra, 9. yüzyıllar sonunda ve 10. yüzyıllar başlarında Samanlılar (İsmail Samani olarak bilinen Samaniler Devleti) döneminde, İranlılar buraya Fars kültürünü yaymış ve insanların %90'ı Farsça konuşmaktadır.
- 08:51Semerkant'ın Kültür ve Bilimsel Önemi
- Semerkant, eski tarihi meydanlarını ve medreselerini güzel restore etmiş, İpek Yolu sadece ticari değil aynı zamanda bir kültür merkeziydi.
- İpek Yolu'nun canlı olduğu dönemlerde, bu harikulade medreselerin yapıldığı dönemlerde önemli bilim adamları yetişmiştir.
- Örneğin matematik deyince akla gelen El-Harezmi, matematiğin atası olarak bilinen bir matematikçi ve alimdir.
- 09:52Semerkant ve Buhara'daki Önemli Türbeler
- Altın Silsile olarak bilinen 40 tane silsileden 7 tanesi Semerkant ve Buhara'da yatmaktadır.
- Buhara şehrinde İmam El-Buhari'nin doğduğu topraklar bulunmaktadır.
- Semerkant'ta İmam Maturidi Hazretlerinin türbesi, Ubeidullah Ahrar ve Lenin türbeleri bulunmakta ve aynı zamanda Uluğ Bey'in müzesi de mevcuttur.
- 10:51Timur ve Semerkant'ın Tarihi
- Timur Han, Anadolu'da Aksak Timur, Türkiye'de Timurlenk olarak bilinirken, burada Emir Timur olarak anılmaktadır.
- Semerkant'taki birçok yapı, Timur ve torunu Uluğ Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Uluğ Bey, 15. yüzyılın başlarında Semerkant'ta büyük bir resethane (akademisi) inşa etmiş ve buraya ülkesinden getirdiği yüzlerce alim toplamıştır.
- 11:51Uluğ Bey ve Bilimsel Katkıları
- Uluğ Bey, 14. yüzyılda hükümranlığını başlattı ve resethane yaptırdı.
- Zici Cadidi Coregani (Yeni Yıldızlar Haritası) adlı kitabını yazdı ve bu kitap İstanbul'a götürülerek Avrupa'ya yayıldı.
- Uluğ Bey, günümüzdeki bir senenin ölçüsünü 365 gün 6 saat 10 dakika 45 saniye olarak hesaplamış, günümüzden sadece bir dakikadan az hata yapmıştır.
- 13:02Semerkant'ın Coğrafi Konumu
- Seyhun ve Ceyhun nehri, Kazakistan'ın güney tarafı ve Özbekistan'ın kuzey tarafını ayrır.
- Seyhun'un toplam uzunluğu 2430 km, Ceyhun'un ise 1450 km'dir.
- Timurlu hükümranlığı döneminde bu bölgeye Mevra Nehri olarak geçerken, Timurlu devletinin güney tarafı Horasan (Türkmenistan ve İran toprakları) olarak bilinirdi.
- 13:44Timurlu Devletinin Sonu ve Hanlıklar
- Timur devleti yaklaşık 16. yüzyılın başlarına kadar hükümranlık etmiştir.
- Özbek göçmenlerinden gelen Şibanlar hükümdarları tarafından yıkılmış ve Şiban Devleti kurulmuştur.
- Ruslar gelmeden önce bu bölge Türkistan olarak bilinirken, 1865'te Çar Rusyası tarafından ele geçirilmiştir.
- 15:04Özbek Mutfağı ve Semerkant'ın Tarihi
- Semerkant'ta çok sayıda çeşit pilav bulunmaktadır ve yılda yaklaşık 50'den fazla çeşit pilav servis edilmektedir.
- Semerkant, 2700 senelik tarihine sahiptir ve 1991'den beri bağımsızlığını kutlamaktadır.
- Efrasiya tepelikleri, milattan önce 7. yüzyıla ait eski saray odalarını barındırmaktadır.
- 17:04Semerkant'ın Antik Çağda Durumu
- Efrasiyap, Efrasiya nehri (Siyah Nehir) kıyısında yer almış ve şehir çevresi kanallarla korunmuştur.
- Milattan önce 2. yüzyıldan itibaren Semerkant, İpek Yolu üzerinden Orta Asya milletleri arasında önemli bir kültür birliği oluşturmuştur.
- Bölgede Türkler, Çinliler ve Farslılar barış içinde yaşamış, ilim, bilim ve mimari açısından muhteşem bir bölge oluşturmuştur.