Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, sunucu Esra Hanım'ın İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Coşkun Yılmaz, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Yasal ve diğer tarihi uzmanlarla birlikte İstanbul'un tarihi yarımadasını keşfettiği bir belgesel formatındadır.
- Video, İstanbul'un tarihi yarımadasının coğrafi konumu ve önemi hakkında bilgilerle başlayıp, Fatih Camii, Hırka-i Şerif Camii, Rüstem Paşa Camii, Arcadius Sütunu (Avrat Taşı), Yüz Ada kazıları, Kız Taşı (Markianos Sütunu) ve Bala Süleyman Ağa Külliyesi gibi önemli tarihi yapıları ziyaret ederek anlatmaktadır. Her yapı hakkında tarihsel bilgiler, mimari özellikleri ve rivayetler paylaşılmaktadır.
- Program, İstanbul'un 8500 yıllık tarihine dair keşifleri de içermekte olup, Bizans döneminden Osmanlı dönemine geçişin simgesi olan Fatih Camii'nin yanı sıra, Hz. Muhammed'in hırkasının İstanbul'a gelişinden ve korunması için yapılan çabalardan da bahsedilmektedir.
- 00:36İstanbul'un Tarihi Yarımadası
- İstanbul'un tarifi herkes için farklıdır; bazıları için harikalar diyarı, bazıları için kaos olsa da, yüzlerce yıllık tarihi olan şehrin hikayeleri ve gezilecek yerleri bitmek tükenmek bilmiyor.
- İstanbul'un en eski yerleşim yeri olan tarihi yarımada (Suriçi) tarihi yapıları ve esrarengiz hikayeleriyle birlikte anlatılacak ve bir rota oluşturulacak.
- İstanbul'un kalbi ve ruhu sayılan tarihi yarımada, kuzeyinde Haliç'i, güneyinde Marmara Denizi'ni, doğusunda İstanbul Boğazı'nı kapsayan, batı sınırının ise surlara dayandığı bir bölgedir.
- 01:43Tarihi Yarımada'nın Tarihi
- Osmanlı döneminden bu yana yarımada Suriçi olarak adlandırılıyor ve Cumhuriyet'in ilk kurulduğu yıllarda İstanbul'un merkez ilçesi statüsünde bulunuyordu.
- 2008 yılına kadar Fatih ve Eminönü olmak üzere iki ilçe bulunuyordu, bu tarihte Eminönü Belediyesi fes olunarak Fatih ilçesine bağlandı.
- Bölgenin tarihi yarımada olarak adlandırılmasının nedeni İstanbul'un en eski yerleşim yeri olmasının yanı sıra içinde bulundurduğu sayısız tarihi eserdir.
- 02:43Fatih Camii
- Fatih Camii, İstanbul'da beş vakit cemaati en kalabalık camilerden biri olup her gün binlerce yerli yabancı ziyaretçi ağırlıyor.
- Caminin girişinde "İstanbul mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden kumandan ne güzel komutan, onu fetheden asker ne güzel askerdir" hadisi yer alıyor.
- Caminin içinde müezzin mahfinin üstünde 1905 tarihinde Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi'nin damadının yaptığı, Abdülhamid'in İslam birliği ve hilafet anlayışını resimle destekleyen bir resim bulunuyor.
- 05:40Fatih Camii'nin Tarihi
- Bizans devrinde caminin bulunduğu tepede Konstantinus'un döneminde yapılan Howarium Kilisesi vardı ve Konstantinus ile önceki birçok Bizans imparatoru o zamanlar şehrin dışında kalan bu tepede gömüldü.
- Fethin ardından bu bina Patrikhane Kilisesi olarak kullanıldı, Fatih buraya cami ve külliye inşa etmek isteyince Patrikhane Pammakaristos Manastırı'na taşındı.
- Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethetmeden önce son Roma İmparatoru Konstantin Katolik Papa'dan yardım istemiş, ancak İstanbul'u fethettiğinde Ortodoksluğu yeniden ihya etmiştir.
- 07:37Fatih Külliyesi
- Külliyede onaltı adet medrese, hastane, konukevi, aşevi, kütüphane ve hamam bulunuyor.
- İstanbul'un ilk üniversitesi sayılan ve şu anda Akdeniz ve Karadeniz Medreseleri olarak anılan Sahn-ı Seman Medreseleri de eskiden bu külliyenin içinde bulunuyordu.
- Fatih Sultan Mehmet kendi yaptığı medresenin içinde kendisine bir oda istemiş, ancak öğrenci olmak gerekiyormuş ve bu yüzden öğrenci olmak için bir çalışma yapmış.
- 09:37Fatih Camii'nin Yapısı ve Sonrası
- Fatih Camii plan olarak anıtsal bir biçimde yapıldı, merkezi kubbe iki fil ayağı ile iki sütun üzerine oturtturuldu.
- 1766 yılında yaşanan bir depremden sonra tamamen harabe haline geldiği için Mehmet Tahir Ağa'ya tamir ettirildi.
- Sultan III. Mustafa'nın emriyle Fatih'in yaptırmış olduğu Fatih dönemi camisi'nden daha büyük, daha geniş alanı kaplayan ve görünüşü daha muhteşem ihtişamlı olan bu eser yapıldı.
- 12:20Hırka-i Şerif'in Hikayesi
- Veysel Karani, annesinden Peygamber Efendimizi görmek için izin alıyor ve bir günde geri döneceğini söz veriyor.
- Peygamber Efendimiz gelmediği için söz verdiği gibi geri dönüyor, ancak Peygamber Efendimiz ona hırka-i şerifi hediye ediyor.
- Hırka-i şerif, Veysel Karani'nin vefatından sonra kardeşi Şehabettin Sühreverdi el-Üveysi'ye intikal ediyor ve bu sülale vasıtasıyla günümüze kadar muhafaza ediliyor.
- 13:55Hırka-i Şerif Camii
- Hırka-i Şerif Camii'nin hikayesi, hırka-i şerif'in İstanbul'a gelişiyle yakından ilgilidir ve şu anda bir ailenin kontrolü altında bulunuyor.
- Hırka-i şerif'in İstanbul'a gelişi Birinci Ahmet devrinde vuku bulmuş, Sultan Abdülmecid bu şeref için Şerif Camii'ni yaptırıyor.
- Caminin minaresi Kubbetü's-Sahra'dan hareketle sekizgen yapılmış ve hırka-i şerif, Peygamber Efendimiz'in kutsu şerif'te miraca yükselirken üzerinde bulunduğu hırka olduğuna inanılır.
- 15:24Hırka-i Şerif'in Korunması
- 2010'lu yıllarda hırka-i şerif'in yıprandığı ve zarar gördüğüne dair haberler çıktı, bu durumda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan konuyla yakından ilgilendi.
- Hırkanın bakımı için dünyaca ünlü uzmanlar ve restoratörler getirildi, cami içinde özel bir teşhir alanı belirlendi.
- Bugün hırka-i şerif, ikinci katta iklimlendirilmesi, havalandırılması ve korunmasına varıncaya kadar en gelişmiş müzecilik tekniği uygulanarak caminin içinde koruma altında bulunuyor.
- 16:20Rüstem Paşa Camii
- Rüstem Paşa Camii, çini kaplamaları ile ünlü olup kırkbir çeşit lale motifi ile İstanbul'daki diğer camilerden farklı bir yapıya sahip.
- Camiye dönerek girilen merdivenler diğer camilere göre oldukça yüksektir, bu durumun sebebi caminin yerinde daha önce çukurda kalan bir mescidin Mimar Sinan tarafından caminin altına dükkanlar koyarak yükseltilmesidir.
- Camide çok sayıda çini kullanılmış, İznik atölyeleri çini yetiştirememiş, bu nedenle Rüstem Paşa Kütahya'da çini atölyesi kurulmasını emretmiştir.
- 17:37Rüstem Paşa'nın Hayatı
- Rüstem Paşa'nın yaptırdığı camiler neredeyse tamamı ticari açıdan önemli yerlere yapılmış, ticaret yol güzergahlarında yer alıyor.
- Rüstem Paşa'nın zenginliği dillere destan olmuş: onbeş milyon doku altını, yediyüzseksen bin has altını, binyediyüz kölesi, sekizyüzonbeş hanı, yetmişsekiz su değirmeni ve beşbin cilt kitabı var.
- Rüstem Paşa'nın bu kadar vakfı olması, zenginliğini Allah rızası için kulağının istifadesine sunarak sevap defteri sadaka-i cariyesini devam ettirmek ve amel defterini açık tutmak için yapılmıştır.
- 19:26Rüstem Paşa'nın Sadrazamlığı
- Rüstem Paşa'nın toplumda kötü bir imajı var, özellikle Şehzade Mustafa Paşa'nın ölümünden kaynaklanan mesuliyetinden dolayı.
- Şehzade Mustafa sefer esnasında ordugaha davet edilip öldürüldüğü zaman büyük bir kaos çıkıyor, Kanuni Sultan Süleyman öfkeyi yatıştırmak için Rüstem Paşa'yı sadrazamlıktan azlediyor.
- Rüstem Paşa, kabiliyeti artı kulisi, zevcesi Mihrimah Sultan ve kayınvalidesi Hürrem Sultan'ın desteğiyle sadrazam olmuş birisidir.
- 20:26Rüstem Paşa'nın Damatlığı
- Kanuni Sultan Süleyman bir gün Enderun ahalisiyle Topkapı Sarayı'nın balkonunda yürürken elindeki mendil sarayın bahçesine düşüyor, Rüstem Paşa balkondan doğrudan bahçeye koşuyor.
- Hürrem Sultan, Rüstem Paşa'yı Mihrimah Sultan ile evlensin diye istemiş, evlendiğinde Diyarbakır Beylerbeyi olmuş ve saraydaki ilk dönemlerden itibaren Hürrem Sultan'la iletişimi sağlamış.
- Mihrimah Sultan'ın damat adayları arasında dikkat çeken Rüstem Paşa, cüzzamlı olduğu iddiasıyla karşılaşıyor, ancak hekim onun üzerine bit görünce cüzzamlı olmadığına karar veriyor ve damatlık fermanı veriyor.
- 22:28Rüstem Paşa Camii'nin Önemi
- Rüstem Paşa Camii mevki ile çok istisnai bir yapıyı temsil ediyor ve Mimar Sinan'ın yapı plan gelişimi için çok önemli bir yeri temsil ediyor.
- Camideki çinliler Türk çini tarihinde bir dönemi oluşturur ve o dönemin kaynak çinileri olarak değerlendirilir.
- Mimar Sinan, Mihrimah Sultan'a aşık olmasına rağmen Rüstem Paşa Camii'ni yapmış, bu durum Rüstem Paşa'nın kıskançlığından dolayı olabilir.
- 24:43Arcadius Sütunu
- Arcadius Sütunu, 5. yüzyılda Doğu Roma İmparatoru Arcadius döneminde Got isyanının bastırılması üzerine dikilen, üstü kabartmalarla bezeli bir sütundur.
- Cerrahpaşa'da Haseki Kadın Sokağındaki üç katlı binanın arasına sıkışmış durumdaki bu sütuna aynı zamanda "Avrat Taşı" da denir.
- Evliya Çelebi'nin 17 tane tılsımlı taştan bahsettiği rivayetlerden biri Arcadius Sütunu'dur.
- 26:28Arcadius Sütunu'nun Rivayetleri
- Arcadius Sütunu ile ilgili bir rivayete göre sütunun yılda sadece bir kez feryatla ses çıkardığı ve bu sesi duyan binlerce kuşun sütün etrafında dönerek aşağı düşüp öldüğü, halkın sağlığına iyi geleceğini düşünerek kuşları yediği düşünülmektedir.
- Sütunun diğer adı "Avrat Taşı"dır çünkü bu alanda kadınların, satıcı ve müşterilerin de sadece kadın olduğu bir pazar kurulmasından dolayı dünyada eşi benzeri sadece dört tane vardır.
- Sütunun etrafındaki kabartmalar, Arcadius'un barbar dedikleri o dönemde botlara karşı kazandığı zaferi anlatmaktadır.
- 28:48Yenikapı Kazıları
- 2004-2014 yılları arasında Fatih'te Marmaray hattının yapımı sırasında İstanbul Arkeoloji Müzeler Müdürlüğü tarafından ilk kalıntılara ulaşılmıştır.
- Devam eden çalışmalarda Yüz Ada ve 4000 metrekarelik tarihi doku ortaya çıkarılmıştır.
- Kazılarda 37 tane batık bulunmuş, bu da dünyadaki en büyük batık gemi kalıntılarıdır ve Roma ve Bizans dönemine aittir.
- 30:50Yenikapı Kazılarının Önemi
- İstanbul'un yerleşim yerlerinin 2700 yıl öncesine kadar gittiğini biliyorduk, ancak bu kazılardan sonra 8500'e kadar, yani Neolitik döneme kadar gitmişizdir.
- Yenikapı kazılarıyla elde edilen bu ortaya çıkardığımız Neolitik dönem yerleşiminde yaklaşık günümüzden 8500 yıl öncesine dayanmakta, uzanmaktadır.
- Bu keşif, İstanbul'un Megalılar tarafından kurulan bir koloni kenti olduğu, bugünkü Sarayburnu ve civarındaki bir yerleşmeden bahsedilmesini doğrulamaktadır.
- 31:57Kız Taşı
- Fatih Yarımadası'nda yer alan Kız Taşı aynı zamanda Markianos Sütunu olarak da bilinir ve 455 yılında Bizans İmparatoru Markus'un ölümü üzerine dikilen bir anıttır.
- Kızıl ve gri renklere sahip olan bu anıt, Mısır granitlerinden meydana getirilmiş Roma döneminden kalma birkaç anıt sütundan biridir.
- Kız Taşı aynı zamanda Fetih sonrası kurulan ilk Türk mahallelerden birine de adını vermiştir.
- 32:32Kız Taşı'nın Rivayeti
- Bir rivayete göre Justinian Ayasofya'yı inşa ettirirken tılsımlı güçleri olan bir kız buraya büyükçe bir sütun taşıyormuş.
- Kızın karşısına ruhani bir canlı çıkar ve taşı nereye götürdüğünü sorar, kız Ayasofya'ya gittiğini söyleyince bu kötü ruh geç kaldığını ve taşı boşuna taşımamasını söyler.
- Kız Taşı oracıkta bırakıp durumu görmek için Sultanahmet Meydanı'na gelir ve kötü ruhun yalan söylediğini anlar, ancak taşta o gün bugündür Kız Taşı olarak anılır.
- 33:23Tarihi Yarımada
- İstanbul'un en turistik yeri tartışmasız Tarihi Yarımadadır ve bu köklü bölge Bizans döneminde de merkezi bir yerleşim alanıydı.
- Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma onlarca saray, cami, kilise, çeşme, dikilitaş ve konut Tarihi Yarımadanın simgeleridir.
- Tarihi Yarımada'da keşfedilecek daha birçok yapı vardır.
- 33:51Bala Süleyman Ağa Külliyesi
- Bala Süleyman Ağa ilk önce mescit olarak yapılmış, sonrasında yanına çeşme, medreseler eklendikçe külliye haline dönüşmüştür.
- Bala Süleyman Ağa, İstanbul'un kuşatmasında ordunun dört bölük topçu kuvvetlerinden birinin kumandanıydı ve Fetih sırasında kullanılan sancağı bu camiye koymuştu.
- Bala Süleyman Ağa Camii'nde ayrıca bir hat müzesi gibi değerli hat ustalarının eserleri bulunuyor, bunlardan mihrabın üstünde Küllema, Dehale ve iki tarafındaki besmele Hattat Şefik Bey'e ait, hilye-i şerif levhası ise Hattat Hasan Rıza Efendi'nindir.