Buradasın
Sualtı Arkeolojisi ve Türkiye'deki Gelişimi Üzerine Röportaj
youtube.com/watch?v=lTuqk0e9q8sYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi'nin çevrimiçi etkinlikleri kapsamında gerçekleştirilen bir röportajdır. Konuklar arasında arkeolog Mehmet Bezden, Emrah Bey (deniz insanı ve bilim insanı), Cemal Bey (Uluburun gemisi kazı başkanlığını yapan bilim insanı) ve Doç. Dr. Haluk Sağlam Timur (Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü) bulunmaktadır.
- Röportajda arkeolojinin tanımı ve görevleri, Türkiye'de sualtı arkeolojisinin gelişimi, Tina Denizcilik Arkeoloji Dergisi'nin misyonu ve deneysel arkeoloji kavramı ele alınmaktadır. Konuşmacılar, sualtı kazılarının teknik yönleri, batıkların nasıl tespit edildiği, korunduğu ve buluntuların müzecilere nasıl teslim edildiği hakkında bilgiler paylaşmaktadır.
- Röportajda ayrıca Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı ve Nautical Institute (INA) gibi kurumların Türkiye'deki sualtı arkeolojisine katkıları, Uluburun gemisinin kazı çalışmaları, amforaların sualtı arkeolojisindeki önemi ve Türkiye'nin denizcilik tarihi açısından önemli bir coğrafya olduğu vurgulanmaktadır. İzmir'deki müze eksikliği ve kültürel turizm için öneriler de paylaşılmaktadır.
- 00:07Konuk Tanıtımı ve Sualtı Arkeolojisi
- Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi çevrimiçi etkinlikleri kapsamında arkeolog Mehmet Bezden konuk olarak programda yer alıyor.
- Mehmet Bezden, Türkiye'de sualtı arkeolojisi alanında çalışmakta ve şu an doktora tezinin son aşamasında bulunuyor.
- Bezden, denizcilik arkeolojisi olarak tanımladığı alanda çalışmakta ve Türkiye'nin bu alanın kurulduğu merkez olduğunu vurguluyor.
- 01:56Mesleki Deneyimler
- Bezden, Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nde Profesör Dr. Şenol ile birlikte Fenike, Suriye, Filistin ve Affrolar üzerine doktora tez çalışması yürütüyor.
- Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı'nın çıkardığı Tina Denizcilik Arkeoloji Dergisi'nin genel yayın yönetmenliğini ve editörlüğünü üstleniyor.
- TRT'de 11 yıl, Deniz Dünyası programında 8 yıl ve TRT Kent Radyo İzmir'de 3 yıl kendi programı yapmış.
- 05:47Arkeologun Görevleri
- Arkeologun bir numaralı görevi, Anadolu gibi özel ve kadim bir coğrafyadaki kültürel mirasın tamamını korumaktır.
- Arkeolog, dönem, kültür ve medeniyet ayırmadan kültürel mirasın korunması ve gelecek kuşaklara taşınması görevini üstlenir.
- Kültürel miras, Anadolu'da babadan, dededen gidip harcanıp çarçur edilen bir öğe değil, emanete hıyanet olmaz.
- 08:52Kültürel Mirasın Önemi
- Kültürel mirasla beraber ülkemize daha fazla turizmin geleceğini ve Anadolu'yu daha iyi anlayıp anlatabileceğimizi bilmeliyiz.
- Kültürel mirasımıza el uzatanları defineci olarak değil, tarihi eser hırsızlığı, kaçakçı ve vatan haini olarak tanımlamak gerekir.
- Arkeolog ve sanat tarihçisi olarak bu eserleri aydınlatarak bilgiyi bir sonraki jenerasyona aktarmakla yükümlüyüz.
- 10:58Arkeolojinin Kapsamı
- Arkeoloji sadece yüz yıl önceki objeleri veya batık gemileri araştırmak değil, her dönemin ve her coğrafyanın araştırmasını yapabilmektir.
- Avustralya'da denizden kalkarak havalanarak pervaneli uçakların arkeolojisi yapılırken, Avrupa'da İkinci Dünya Savaşı'ndaki cephelerin arkeolojisi ve şehir arkeolojisi yapılır.
- Önemli olan bilgi ve bilgiyi aktarmaktır; akademisyenlerle yurt dışından gelen meslektaşlarla Anadolu'daki her coğrafyanın, her bölümün ve her anın bilimini yaparak tarihini yazmalıyız.
- 13:30Sualtı Arkeolojisi Kitabı
- İlk kitap, Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı'nın himayesinde, dünyada sualtı arkeolojisine emek veren yirmi önemli şahısla görüşerek hazırlanmıştır.
- Sualtı arkeolojisi, 1960 yılında bir Amerikalı genç doktor öğrencisinin Türkiye'ye gelerek başlattığı bir bilim dalıdır.
- Kitap, Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı'nın kurucusu ve Türkiye'de sualtı arkeolojisine en büyük maddi desteği sunan Mustafa Vehbi Koç'un anısına çıkarılmıştır.
- 16:33Kitabın Uluslararası Tanınması
- Kitap Amerika'daki İvy Leg'e dair tüm üniversitelerde, Fransa'daki Louvre Müzesi'nde, İngiltere'nin üniversitelerinde, Smithsonian gibi önemli enstitülerde ve Amerikan Kongre Kütüphanesi'nde kabul almıştır.
- Kitap vakfın vizyonuyla İngilizce ve Türkçe olarak basılmış ve Türkiye'den bu alandan ilk yayın onların kütüphanesinde yer almıştır.
- Anadolu, dünyanın bir coğrafyası ve merkezi olup, yıllarca yüzlerce medeniyet gelmiş geçmiş geçmiştir.
- 17:56Tina ve INA Kurumları
- INA (Interpant olarak Clogy) Amerika'daki öncülüğünü George'in üstlendiği ve finans olarak birkaç önemli kişinin finanse ettiği bir kurumdur.
- Cemal Hoca, Türkiye'nin arkeoloji anlamında ve sualtı arkeolojisinde aydınlığı üstlük olan, Uluburun gemisini on bir yıl boyunca kazı başkanlığını sürdürmüş kişidir.
- Tina (Instafut) 1974 yılında ete kemiğe bürünmüş bir kurum olup, dünyanın pek çok coğrafyasında bilimsel çalışmalar yapan, denize ait her konuda çalışmalar sürdüren arkeoloji merkezli bir enstitüdür.
- 19:30Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı
- Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı yirmi yıl önce kurulmuş, ete kemiğe bürünmüş, öncülüğünü Oğuzay Demir, Kenan Yılmaz, Ayhan Sicimoğlu, Cefakko ve Mustafa Koç'un çektiği önemli isimlerin çektiği bir vakıftır.
- İki kurum kalben birbirine bağlı olup, Türkiye'de yapılan pek çok çalışmada Türkiye Sualtı Arkeolojisi Vakfı, INA'ya maddi ve manevi destek vererek bilimsel anlamda üretmesine ve Türkiye'ye kazandırmasına yardımcı olmuştur.
- Türkiye'de yapılacak bir kazı aynı zamanda Türk müzelerinin bir kazanımıdır; Bodrum Sualtı Müzesi'nin zamanında Türkiye'nin en çok gezilen, ziyaret edilen ikinci müzesi olduğunu ve 90'ların ortasında Avrupa'nın en iyi müzesi seçildiğini düşünürsek bu kazıların önemini anlamış oluruz.
- 21:32Türkiye Sualtı Akü Vakfı'nın Dergisi
- Türkiye Sualtı Akü Vakfı'nın misyon ve vizyonuyla gelişen Tina Denizcilik Arkeoloji Dergisi, çift dille basılan TRM Maritime Arkeoloji Magazin Perottical şeklinde yılda iki sayı (Haziran ve Aralık) yayınlıyor.
- Dergi, Türkiye'deki bilimin ilerlemesi için bir misyon ve vizyon olarak ortaya koyan vakıf tarafından Türkçe ve İngilizce tüm dünyaya yayınlanıyor.
- 2020 yılında yeni sayı, Yenikapı batıklarını hatırlayacak Prof. Dr. Ufuk Kocabaş ile birlikte editörlüğünü üstlenen bir sayı olarak çıkmış ve sualtı konservasyon ve restorasyonu konusunda dünyanın dört bir tarafından önemli batıkları kaleme alan bilim insanları ile yedi önemli makale içeriyor.
- 23:39Sualtı Arkeolojisi Çalışmaları
- Türkiye'de dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi, Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü'nde Harun Hoca sualtı arkeoloji çalışıyor.
- İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi'nde de sualtı arkeoloji çalışmalarına devam ediliyor.
- Konuşmacı, Ege Üniversitesi'nde Suriye-Filistin tipi amforaların Anadolu ve Levent bölge arasındaki ticari ilişkilerini inceliyor.
- 25:18Amforaların Önemi
- Antik çağa ait batıklarda bulunan amforalar ve seramik ürünler, batıkların tanımlamasında ve tarihlenmesinde en önemli unsurlardır.
- Amforalar, ticari ilişkileri anlamamızı sağlayarak bölgeler, coğrafyalar arasında ve yüzyıllar arasında kültürel ilişkileri anlamamızı sağlar.
- Amforalar, bir çağın, bir dönemin kapısını bize aralayan öğeler olarak kültürel ve ticari açıdan dönemleri anlamamız açısından çok kıymetlidir.
- 26:13Batıkların Yapısı ve Korunması
- Bir batık gemi, sancak ve iskeleden oluşur ve zaman içerisinde Akdeniz'de bulunan termodo navalis virüsü kurtçuğu yüzünden dağılıyor.
- Kuzey denizlerinde Stockholm'deki Wasa Museum'da yaklaşık 350 yıl önce batmış bir geminin neredeyse %99 oranında hayatta kaldığı görülmektedir.
- Uluburun'da bulunan dünyanın en eski batıkta, yaklaşık 15 ton demir malzeme olmasına rağmen, altında kalan ahşap sadece tüm geminin %3'üydü.
- 29:11Deneysel Arkeoloji
- Deneysel arkeoloji, milattan önce beşinci yüzyıla ait bir gemi, ev veya ekipmanı inşa etmek gibi amaçlarla yapılan bilimsel araştırmalardır.
- 29:36Deneysel Arkeoloji ve Zorlukları
- Deneysel arkeoloji, beşinci yüzyılda kullanılan kesici aletleri birebir kullanmak, o dönemdeki metali temin etmek ve aynı ocaklarla eritmek gibi yöntemleri uygulamaktır.
- Ekonomik ve zaman baskısı nedeniyle deneysel arkeolojinin tüm yönlerini uygulamak mümkün değildir.
- Beşinci yüzyıla ait bir gemi inşa etmek için karasularını indirmek ve seyretmek için kanun maddelerine uymak gerekir, ancak bu kurumlar o dönemdeki tekniklerle geminin inşa edilmesine izin vermeyecektir.
- 31:22Deneysel Arkeolojinin Zorlukları
- Deneysel arkeolojide posta aralıklarını seyrek koymak, aşıt koymak, kavele zivanalar ve krom çelik saplamalar kullanmak gibi teknik zorluklar yaşanır.
- Astronomik seyirler, o zamanki el aletlerini kullanarak yıldızlara bakarak yapılmalıdır, sekstant ve bron haklar gibi modern aletler kullanılmamalıdır.
- Dümen sistemleri, yelken donanımları ve kullanılan halatlar malzemesi (sisalden ipek) gibi detaylar deneysel arkeolojide önemli rol oynar.
- 33:02Güverte Tartışmaları ve Deneysel Yaklaşım
- Tunç çağına ait gemilerde güverte olup olmadığı tartışılır, özellikle kıçta mutlaka bir alan vardır.
- Deneysel arkeolojide denemek, yanılamak veya doğruyu bulmak için gerekli bir süreçtir.
- Türk Lloyd gibi kurumlar ilk kez bu tür bir projeyle karşılaştığında farklı sonuçlar elde edebilir ve farklı noktalara ulaşabilir.
- 34:42Deneysel Arkeolojinin Önemi
- Bilgisayar programları kullanılarak pek çok test denize inmeden gerçekleştirilebilir.
- Deneysel arkeolojide nerede burkuldu, nerede postalar patladı, kavela zıvanaları nasıl kullanılmalı gibi sorular hala tartışılır.
- O zamanki reçineleri bulmak mümkün değildir, su altının sızdırmazlığı sağlamak için kalafat sistemi zaman içinde gelişmiştir.
- 37:14Su Altı Kazıları
- Arkeolojide "survey" (yüzey araştırması) kavramı vardır ve su altında da klasik ABC, scuba diving ekipmanlarıyla veya teknolojinin gelişmesiyle row ve benzeri ekipmanlarla su altı taranır.
- Batık bulunduktan sonra deneme dalışları yapılır ve batığın özellikleri incelenir.
- Su altı kazıları çok maliyetli çalışmalardır, Türkiye'de Kültür ve Turizm Bakanlığı her arkeolojik kazıya bir ödenek ayırır.
- 38:44Kazı Teknikleri
- Daha önce bulunmamış, kazılmamış bir batık ise mutlaka kazılmalıdır.
- 35-55 metre arasında bir batıkta en son çalışılan yerde her arkeologun, mümkünse tüm ekibin aşağı inmesi önemlidir.
- Yaklaşık 35 ila 55 metredeki bir batıkta günde maksimum iki dalış gerçekleştirilebilir.
- 39:26Sualtı Arkeolojisinde Dalış Teknikleri
- Dalış limitleri nedeniyle ve vücuttaki gazların atılması için günde sadece yirmi dakikalık çalışma limiti vardır, ancak özellikle ikinci dalışta suyun üzerinde çıkmadan önce altı-yedi metre derinlikte saf oksijenle gazların atılması gerekir.
- Her dalışta bu süre artar ve dalgıçların daha hazır durumda olması için disiplinli çalışmalar gereklidir.
- Batık gemilerin açılması için yukarıdan basınçlı havanın verildiği "air lift" adı verilen ekipmanlar kullanılır, bu ekipmanlar elektrik süpürgesine benzer şekilde tozları iterek batığı kademe kademe açar.
- 40:57Arkeolojik Kazıların Önemi
- Arkeolojik alanlar ve mezarlar aslında cinayet mahallleri gibidir, bu nedenle her malzemenin bulunduğu nokta kıpırdatılmadan ölçümleri alınmalı ve fotoğrafları çekilmelidir.
- Suyun altına girdiğiniz andan itibaren yirmi dakika boyunca çok dikkatli şekilde, hiçbir ekipman kıpırdatılmadan fotoğraflanıp, ölçümleri yapıp etiketlenmelidir.
- Batıkların boyutları çok önemlidir çünkü bu boyutlar geminin aldığı yük ve taşıdığı kavramları anlamak için gerekli bilgileri sağlar.
- 42:42Sualtı Arkeolojisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sualtı arkeolojisinde bilinmeyen batıklara dağılmış olabilir, bu nedenle hiçbir ekipmanın veya amforanın yerinin kıpırdatılmaması gerekir.
- Fotoğrafçılar genellikle amforaları farklı taşlara yerleştirerek güzel fotoğraflar çekmeye çalışırlar, ancak bu cinayet mahallinin bozulmasına ve resmin doğru çekilmemesine neden olur.
- Sünger avcıları da bu atıkları bulmada destek olmaktadır.
- 43:51Bulunan Eserlerin Müzecilere Teslimi
- Arkeologlara sosyal medyadan gelen "bunu buldum, ne yapmalıyım?" soruları sıkça görülür.
- Bulunan eserler ekonomik zorluklar nedeniyle bile müzecilere götürülmelidir, çünkü bunlar ülkenin değerleridir ve para için bile sapmak düşünülemez.
- Müzeciler bu eserleri en doğru şekilde sergiler ve Türkiye'de Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi gibi önemli müzeler bulunmaktadır.
- 46:04Müzecilik ve Kültürel Turizm
- Müzecilik yapılan tüm bilimsel çalışmaların yanında, gelen insanları bilgilendirmek için vitrin oluşturmak görevini üstlenen önemli bir alandır.
- Türkiye'de özellikle İzmir gibi önemli şehirlerde kültürel müzelerin sayısının artması gerekmektedir.
- Kültürel turizmin katma değerini artırmak için müzelerin kalitesinin yükseltilmesi ve kültürel turizm rotalarının oluşturulması önemlidir.