Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, dünyanın en ünlü bilim adamlarından Stephen Hawking'in evrenin yapısını ve başlangıcını anlamaya yönelik çalışmalarını anlatıyor. Hawking'in yanı sıra Roger Penrose, Kip Thorne, Michael Green ve John Schwars gibi bilim insanlarının görüşleri de aktarılıyor.
- Video, Hawking'in 1942'de doğumundan başlayarak, 20 yaşında ALS teşhisi almasına rağmen evrenin yaradılışını araştırmaya devam etmesini kronolojik olarak anlatıyor. Büyük patlama teorisi, kara delikler, Hawking radyasyonu, sicim kuramı ve kütle çekimi gibi evrenin en büyük gizemleri detaylı olarak ele alınıyor. Ayrıca, Cenevre'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın (LHC) bu teorileri test etme potansiyeli de belgeselde yer alıyor.
- Belgeselde, Hawking'in fiziksel zorluklarla mücadele ederken zihninin sorularla ayakta kaldığı vurgulanıyor. Ses tellerini kaybetmesi durumunda Volt Volta tarafından tasarlanan özel bir konuşma programı da belgeselde gösteriliyor. Ayrıca, 1974'te Kip Thorne ile yaptığı bahis ve 2008'de fırlatılan Fermi teleskobu ile kara delik patlamalarının araştırılması gibi önemli bilimsel gelişmeler de anlatılıyor.
- 00:13Stephen Hawking'in Evrenin Sırrını Arayışı
- Stephen Hawking, evrenin nasıl başladığını anlamak için büyük bir çaba göstermektedir.
- Hawking'in amacı evrenin inşa planlarını bulmaktır, ancak kendisini felce mahkum eden bir hastalıkla mücadele etmektedir.
- Hawking, evrenin yaradılış anını anlamak için keşfe çıkmış ve yirmi yıl önce uluslararası çok satanlar listesine giren bir kitap yazmıştır.
- 02:38Hawking'in Hayatı ve Hastalığı
- 1942'de dünyaya gelen Stephen Hawking, sağlıklı bir çocukluk geçirmiş ve yıldızların neden oluştuğunu merak etmiştir.
- 1962'de Cambridge Üniversitesi'nde doktora çalışmalarına başlamış ve 21 yaşında ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) teşhisi almıştır.
- Doktorlar Hawking'e iki yıl içerisinde öleceğini söylemiş, ancak Hawking bu teşhis karşısında umudunu kaybetmemiştir.
- 05:28Hawking'in Evrenin Sırrını Çözme Çabası
- Hawking, zamanı dolmadan önce evrenin kaynağını bulmak için yola koyuldu.
- 1965'te Roger Penrose'un dersine katılarak büyük patlamayı ispat için ilk adımını atmıştır.
- Penrose, uzayda içinde devasa nesnelerin yok olduğu deliklerin varlığını ve bunların hiçliklerin ortaya çıkmasına neden olabileceğini söylemiştir.
- 06:49Einstein'ın Genel İzafiyet Kuramı
- Einstein'ın genel izafiyet kuramı, kütle çekiminin sadece bir çekim gücü olmadığını, aynı zamanda uzayda eğilmeye yol açtığını söyler.
- Einstein, zaman ve uzayı bir kumaş olarak resmeder ve gezegenler ve yıldızların bu kumaşa baskı yaparak çöküntülere neden olduğunu belirtir.
- Kütle çekimi, uzay-zamanın eğilmesi olarak tanımlanır ve yerçekimi aslında etrafımızdaki uzay-zaman eğilmesidir.
- 08:35Kara Delikler ve Tekillik
- İzafiyet teorisi, uzay ve zaman hakkındaki fikirlerimizi temelden değiştirmeye zorlamıştır.
- Bir yıldızın ölümüyle başlayan süreçte, yıldız içe doğru çökerek kara delik oluşturur.
- Kara delik, uzay ve zamanın sona erdiği tekillik adı verilen bir yerdir ve içine düşen her şey kaybolur.
- 10:25Hawking'in Evrenin Başlangıcını Kanıtlaması
- Hawking, büyük patlama teorisine göre evrenin bir hiçlik noktasından yayıldığını fark etmiştir.
- Hawking, zamanın yönünü tersine çevirdiğinde çöküşün genişlemeye dönüştüğünü ve ters bir kara delikin zaman, madde ve uzay yağmuru şeklinde dışa patladığını keşfetmiştir.
- Hawking, evrenin bir tekilliğin içerisinden yayıldığını kanıtlamıştır ve evrenin zamanda bir başlangıcı olduğunu göstermiştir.
- 12:13Evrenin Başlangıcı ve Hawking'in Çalışmaları
- Stephen Hawking, evrenin uzayda bir tekillik olarak bilinen küçük bir delikte başladığını keşfetmişti.
- Hawking, evrenin temelini bulmak için Einstein'ın izafiyet teorisini kullandı, ancak evrenin atomdan daha küçük olduğu için kuantum mekaniği teorisine ihtiyaç duydu.
- Genel izafiyet ve kuantum mekaniği teorileri birbiriyle bağdaşmıyordu ve aynı anda ikisi birden doğru olamazdı.
- 13:36Hawking'in Teorik Çabası
- NASA Goddard Uzay Uçuşları Merkezi'nde Kim Weaver, genel izafiyet ve kuantum mekaniği arasındaki uyuşmazlığı araştırıyor.
- Genel izafiyet kütle çekimi büyük oranlarla ilgilenirken, kuantum dünyasında olaylar karmaşıktır ve büyüklük yasaları işe yaramaz.
- Hawking, bu iki teoriyi "her şeyin teorisi" çatısında toplamak istiyordu ve yaradılış anını neyin tetiklediğini bulmak için çalışıyordu.
- 15:25Hawking'in Hastalığı ve Kara Delik Araştırmaları
- 1971 yılında Hawking, kaslarını tüketen bir hastalıkla savaşıyordu ve artık yazı yazamayacak duruma gelmişti.
- Hawking, kütle çekimi ve kuantum teorilerinin büyük patlama anında kesiştiklerini biliyordu ve aynı zamanda bir kara deliğin içinde de iki teorinin karşılaştığına inanıyordu.
- İzafiyete göre kara deliğin kenarında hiçbir şey var olamazken, kuantum mekaniği uzayın asla boş olmayacağını söyler.
- 17:46Hawking Radyasyonu
- Hawking, kara deliğin yanına bir parçacık çifti koyarak, negatif enerjinin kara deliğe düşmesi ama pozitif enerji yüklü olanın radyasyon olarak kaçması durumunu keşfetti.
- Hawking, kara deliklerin ısı yaydığını ve kaynağın bu artı enerji parçacıkları olduğunu kanıtladı, bu olaya Hawking radyasyonu denir.
- Hawking, kütle çekiminin eksi parçacığı içeri çekerken, kuantum mekaniğinin artı parçacığın kaçmasına izin verdiğini ispatladı ve iki teori birlikte çalışabiliyordu.
- 19:37Kara Deliklerin Keşfi
- 1971'de Kanada'da bir bilim adamı kuvvetli X-ışınlarını emen bir şey gözlemledi ve bu görüntü çökmüş bir yıldızın çekirdeğine benziyordu.
- Stephen Hawking, bu görüntüyü "Signus X-1" olarak adlandırdı ve bir arkadaşıyla bahse girdi: bu bir kara delik olmadığını iddia ederek bir yıllık Penthouse dergisi aboneliği kazandı.
- Bilim adamları, Signus X-1'in bir zamanlar güneşin kırk katı bir kütleye sahip olduğuna inanıyorlar ve şimdi sadece beş katına kadar küçüldüğünü gösteriyor.
- 21:44Büyük Patlama ve Kara Delikler
- Stephen Hawking, modern bilimin iki zıt yönünü birleştirmeye çalışıyordu: genel izafiyet ve kuantum mekaniği.
- Hawking, ondört milyar yıl önce yaşanmış olan büyük patlamanın parçalarını bir araya getirmek zorundaydı.
- Kara deliklerin patlamaktaydı ve Hawking'in sorduğu soru, kara delik patladığında oradan bir şeyin kaçıp kaçamayacağıydı.
- 23:20Fermi Teleskobu ve Kara Delik Araştırmaları
- 11 Haziran 2008'de NASA, Fermi adı verilen bir teleskop fırlattı ve bu teleskop ufacık bir kara deliğin son nefesini bulmak için uzayın geniş bir alanını tarayacaktı.
- Kara delikler, tek bir protondan bile büyük olmayan mikroskobik nesneler olmasına rağmen, tüm gökyüzündeki en parlak nesnelerden biri olarak ışık yayıyor.
- Fermi, Hawking radyasyonunun sebep olduğu bir kara delik patlamasını araştırmaya devam ediyordu, bu hadiseler çok nadir olsa da sağladığı kazançlar çok büyüktür.
- 25:01Kütle Çekimi ve Büyük Patlama
- Büyük patlamanın ardından kütle çekimi aniden vites küçültür ve yavaşlar, bu olay bugünkü varlığımız için can alıcı önemlidir.
- Kütle çekimi doğada en az anlaşılan güçtür ve diğer güçlerden çok daha zayıftır, örneğin elektromanyetizma gökyüzümüzü fırtınalarla sarsan ve atomları bağlayarak etrafımızda gördüğümüz her şeyi oluşturan güçtür.
- Büyük patlama olduğunda bilim insanları elektromanyetizma ve kütle çekiminin aynı şey olduğunu düşünmektedir.
- 26:05Kütle Çekiminin Gücü
- Kütle çekimi her gün fark ettiğimiz bir şeydir, eşyaları düşürürüz, merdivenlerden tırmanmak için ya da etrafta dolaşırken çekim gücüyle mücadele ederiz.
- Asıl mesele çekim gücünün zannettiğimiz kadar güçlü olmadığıdır; çok küçük bir mıknatıs yerçekiminden daha güçlü olabilir.
- Hiç kimse büyük patlamadan sonra kütle çekiminin neden hız değiştirdiğini bilmiyordu, Hawking'in her şeyin teorisi bu konuyu açıklayamıyordu.
- 27:06Stephen Hawking'in Hayatı
- Hawking bu konuyu çözmek için işe koyuldu, artık elinin altında kendisiyle birlikte çalışan en parlak zekalar vardı ancak iç ekipten sadece birkaçı konuşmasını anlayabiliyordu.
- 1985'te İsviçre'nin Cenevre şehrine yapılan bir yolculuk sırasında zatürreye yakalandı, acil müdahale sırasında nefes borusunu hava kanalı açıldı ancak müdahale ses tellerini de etkiledi.
- İletişim kuramayacak bir vaziyette, dünyadan tamamıyla kopuk olarak Hawking kendi kara deliğinin içerisine çekildi.
- 28:25Konuşma Sistemi
- 9656 kilometre uzaktaki California Leicester'da konuşma programı tasarımcısı Volt Volta, Cambridge'deki bir fizik profesörü ile ilgili acil bir telefon aldı.
- Hawking'in parmaklarında çok az bir hareket kabiliyeti kalmıştı ama tek bir düğme kullanabilirdi, Volt, Hawking'in kullanacağı kelimeleri tahmin eden bir sistem tasarladı.
- Kara delik radyasyonu Voltoz makineyi Hawking'e gönderir ve bugün duyduğumuz ses ortaya çıkar.
- 29:34Her Şeyin Teorisi
- Hawking Cambridge'e döndü ve çalışmalarına tıklayarak devam etmeye başladı, hesaplamalar için yüksek lisans öğrencilerinden kendisine yardım edecek bir ekip topladı.
- Stephen Hawking her şeyin teorisini keşfetmek için otuz yıl harcamıştı, en küçük parçadan en büyük galaksiye kadar tüm evreni yönetecek güçlü bir kurallar bütünü.
- Hawking yorucu bir uğraşla bu teorinin temellerini attı ama bitiş çizgisine varamadan radikal ve yeni bir teoriye, yenilebilir bir sicim kuramına geçti.
- 30:29Sicim Kuramı
- Sicim kuramı evren anlayışımızda hem en küçük hem de en büyük bağlamda o kadar derin bir değişikliği temsil eder ki, her çeşit tepkiyi alması gerekir.
- Sicim kuramı evrendeki her bir şeyi atomlardan yıldızlara, gezegenlerden insanlara kadar birleştirir çünkü her şey sicimlerden oluşur.
- Sicimler etrafımızda gördüğümüz her şeyin yapı taşıdır, tüm evren bu titreşen sicimlerin devasa bir ağıdır.
- 31:26Ekstra Boyutlar
- Etrafımızda gördüğümüz dünya üç uzamsal boyuttan oluşur: en, boy ve yükseklik, ancak Green ve meslektaşları evrende aslında en azından dokuz boyut olduğunu düşünmektedir.
- Green bu ekstra boyutların görüşümüzden gizlendiğinden şüphe ediyor, günlük hayatımızda görmediğimiz için bunlar çok küçük ve doğrudan gözlemlenemez bir halde olmalı.
- Ekstra boyutlar kendilerini şayet bu karınca kadar küçükseniz gösterecektir, o kadar küçük düğümler haline gelirler ki onları göremeyiz.
- 33:05Kütle Çekiminin Zayıflaması
- Schwars ve Green, ekstra boyutların kütle çekiminin neden bu kadar zayıf olduğunu açıkladığına inanıyorlardı.
- Büyük patlama anında çekim gücü çok yüksektir ama sonrasında evren genişler, kütle çekimi ekstra boyutlara dağılır ve bu sırada zayıflar.
- Kütle çekiminin zayıflaması, evrenin tekrar içe çökmesini engelleyen durumdur.
- 34:53Sicim Kuramının Geleceği
- Stephen Hawking'in sicim teorisi ile ilişkisi çok şaşırtıcıdır, sanırım o bir destekleyici den çok bir hayran sayılabilir.
- Sicim kuramı ve ekstra boyutlar sadece kağıt üzerindedir, tıpkı Hawking'in keşifleri gibi, hiçbir kanıt yoktur.
- Yine de, bunların hepsi değişmek üzere olabilir ve evrenin ilk anları yakında açığa çıkabilir.
- 35:59Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ve Sicim Teorisi
- Cenevre'deki CERN laboratuvarı, şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük büyük hadron çarpıştırıcısının evidir.
- Bilim adamları, atom altı parçacıkları zıt yönde ateşleyerek ışık hızına yaklaşacak ve dinamitten trilyonlarca kat kuvvetli bir güçle çarpışacak.
- Bu yüksek enerji birleşmesi, büyük patlamanın sonrasındakilere benzeyen parçacıklar meydana getirecek ve evrenin kilit özelliklerini açığa çıkarabilir.
- 37:33Kara Delik Tehlikesi
- Sicim teorisi, bizim ufak ekstra boyutlarla sarılı olduğumuzu öngörür ve bu ekstra boyutlar kütle çekimini hapseder.
- Küçük bir bölgede toplanan parçacıklar aşırı kuvvetli bir çekimi hissedebilir ve maddenin içe doğru çökmesini tetikleyebilir, böylece kara deliğe dönüşebilir.
- Araştırmacılar dakika başına bir oranında minik kara delikler üretebileceklerini öngörmektedir, ancak Stephen Hawking küçük kara deliklerin buharlaşacağını ve neredeyse bir an içerisinde yok olacağını öngörmüştür.
- 40:41Çoklu Evren Teorisi
- Stephen Hawking, büyük patlama teorisinin gözden geçirilmiş bir versiyonu üzerinde çalışıyor ve çoklu evren teorisini savunuyor.
- Hawking'a göre tüm evrenimiz bir baloncuk içerisinde bulunuyor ve bu baloncuklar diğer baloncuklarla çevrili.
- Çoklu baloncuk evreninde, bazı baloncuklar büyük, diğerleri küçüktür ve hayatta kalan baloncuklardan sadece biriyiz.
- 43:03Stephen Hawking'in Mücadelesi
- Stephen Hawking, evrenin en büyük gizemlerini parçalara ayırmış, evrenin doğduğu yeri bulmuş ve kara delikten kaçmanın mümkün olduğunu ispatlamıştır.
- Hawking, hastalığıyla verdiği savaşta da pes etmemiş ve ölüm emrini kırk yıldan uzun bir süre atlatmayı başarmıştır.
- Stephen Hawking, evrendeki her şeyin teorisini bulmak için kararlılığını sürdürmektedir.