Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Stephen Hawking'ın Cambridge Üniversitesi'nde matematik profesörü olarak yaptığı bilimsel çalışmalarını ve hayatını anlatmaktadır. Belgeselde ayrıca Roger Penrose, Profesör Michael Green ve Profesör Lisa Randle gibi önemli fizikçiler de yer almaktadır.
- Video, Hawking'ın Lou Gehrig hastalığına rağmen devam ettirdiği bilimsel çalışmalarını kronolojik olarak ele almaktadır. Hawking'ın Einstein'ın izafiyet teorisi ile kuantum teorisi arasındaki boşluğu doldurmak için kara delikler, evrenin başlangıcı ve string teorisi gibi konularda yaptığı çalışmalar detaylı olarak anlatılmaktadır. Belgesel, "her şeyin teorisi" olarak adlandırılan evrenin tüm güçlerini açıklamaya yönelik çabalarını ve CERN'deki büyük deneyin bu teorileri doğrulama potansiyeli üzerinde durmaktadır.
- Belgeselde ayrıca Hawking'ın "Zamanın Kısa Tarihi" kitabının başarısı, iletişim kabiliyetinin zamanla azalması ve bu durumda bile ileri fizikte devam ettiği bilgisi de paylaşılmaktadır. Hawking'ın evrenin bir başlangıcı olmadığı, kendiliğinden ortaya çıktığı ve yaratıcısı olmadığı görüşü de belgeselde vurgulanmaktadır.
- 00:08Stephen Hawking'in Hayatı ve Çalışması
- Stephen Hawking, 1987 yılında popüler ve on milyondan fazla satılan bir tarih kitabı yazmıştır.
- 20 yıl önce insanlar, çalışmayan bir bedene hapsolmuş mega bir beyin olan Stephen Hawking'in kitabını almak için kitapçılara koştular.
- Bu program, Stephen Hawking'in beline yapacağımız bir yolculuk ve onun hayatının çalışması olan "Her Şeyin Teorisi"ne bir yolculuktur.
- 01:14Hawking'in Görünümü ve Amacı
- Stephen Hawking, Cambridge Üniversitesi'nde yaşayan en ünlü fizikçidir ve insanlar onu tekerlekli iskembede oturan meşhur bilim adamı olarak görür.
- Hawking kendini bir dahi olarak görmez, sevdiği işi yaparak para kazanabilen şanslı insanlardan biri olarak görür.
- 20 yıl önce Hawking, evrenimize dair her şeyi açıklayabilecek tek düzenli ve sade kurallar bulmanın eşiğinde olduğunu hissettiğini söylemiştir.
- 02:37Hawking'in Hastalığı ve Kararı
- 1963'te Hawking'e Luxs hastalığı teşhis edilmiş, onunki hastalığın yavaş ilerleyen bir türüydü.
- Belirsiz bir gelecekle karşı karşıya kalınca fizik bilimi için elinden geleni yapmaya karar verdi.
- Hawking, fiziğin en büyük problemini çözmeye kafasını koymuş, sadece dünyanın nasıl oluştuğu gibi basit sorulara cevap vermek yeterli değildi, her şeyi açıklayabilecek eksiksiz bir teorinin peşindeydi.
- 04:03Fiziğin İki Büyük Teorisini Birleştirme
- Hastalığına rağmen Hawking, diğer bütün fizikçilerin imkansız saydığı bir şeyi başarabilmek için yanıp tutuşuyordu.
- Fiziğin iki büyük teorisini bir bütün haline getirmek: çok büyüklerin teorisi (Einstein'ın izafiyet teorisi) ile çok küçüklerin teorisi (kuantum teorisi) birleştirmek.
- Hawking'in hayati çalışması, biri çok büyükleri, diğeri çok küçükleri esas alan iki teoriyi bütünleştirmektir, böylece "Neden buradayız?" sorusuna cevap bulabiliriz.
- 06:03Hawking'in Günümüzdeki Durumu
- Stephen Hawking, Cambridge Üniversitesi'nde matematik profesörüdür ve bir zamanlar bu makamda Sir Isaac Newton vardı.
- 66 yaşında olmasına karşın bütün bir hafta boyunca araştırmalarına devam ediyor ve ders veriyor.
- Hawking'in çalışma takvimi karmaşık, evrenin nasıl oluştuğunu bulmaya çalışmanın yanı sıra büyük talep gören görsel konferanslar vermeye de devam ediyor.
- 08:54Einstein'ın İzafiyet Teorisi
- Penrose ve Hawking zaten Einstein'ın büyüklerin teorisi, izafiyet teorisi konusunda uzmandırlar.
- Einstein'ın teorisi, büyük boşluklar barındıran uzay için geçerlidir.
- Büyük objeler etraflarındaki uzayı bükerler, bu büklümlemeleri hisseden diğer objeler bu kavisleri takip ederler.
- 11:41Yerçekimi ve Uzay-Zaman
- Gezegenler yıldızlar etrafında yörüngededir çünkü onların büktüğü ve şekillendirdiği uzayda hapsolmuşlardır.
- Dünya, güneş'in oluşturduğu bir uzay-zamanda aşağı yukarı hareket etmektedir.
- Dünyada kendi etrafındaki uzayın bükülmesine neden olur ve hissettiğimiz yerçekimi gücü aslında gezegenimizin etrafındaki güçlü uzay bükülmesidir.
- 12:37Kara Delikler ve Tekilsellik
- Einstein'a göre dünyanın yerçekiminden çıkmakta olan bir astronot aslında gezegenimizin büktüğü uzaydan çıkmaktadır.
- Hawking ve Penrose, Einstein'ın teorisi üzerine kara delikleri sahneye çıkararak, kara deliklerin var olmaları gerektiğini kanıtladılar.
- Kara deliklerin ortaya çıkması için çok büyük bir yıldızın ölmesi gerekir; yıldız sönmeye başlayınca merkezine çekilen maddeler, çekim gücünün sonsuza kadar artmasıyla ışığı bile engelleyen bir karanlık oluşturur.
- 14:17Kara Deliklerin Boyutları
- Güneş kara delik formatında düşünüldüğünde büyüklüğü birkaç kilometre olur, Jüpiter ise birkaç metre, Dünya ise birkaç santimetre olurdu.
- Penrose, Einstein'ın denklemini kullanarak kara deliklerin merkezinde bir plak (tekilsellik) olduğunu kanıtladı; bu plakta madde, uzay ve zaman yok olur.
- Hawking, Penrose'un çalışmasını merak ederek tekilsellik konusunu anlamayı takıntı haline getirdi.
- 16:20Evrenin Başlangıcı
- Hawking, Penrose'un denklemini matematiksel olarak tersine döndürerek kara deliklere değil, bütün bir evrene uyguladı.
- Eğer uzayın bir parçası tekilsellik içinde kaybolabiliyorsa, belki de evrenin içinde geri kalan her şey başlangıçta ondan ortaya çıkmıştır.
- Hawking, doktora tezindeki çalışmayla evrenin inanılmaz derecede ufak bir noktadan ortaya çıkmış olduğunu kanıtladı, ancak nasıl ve nedenini kanıtlayamadı.
- 18:03Evrenin Başlangıcının Felsefi Anlamı
- Hawking, evrenin nasıl başladığına dair teorisini Vatikan'daki bir konferansta sunduğunda, Papa'nın delegeleri evrenin başlangıcını sorgulamamak gerektiğini belirtti.
- Hawking, Einstein'ın izafiyet teorisinin evrenin bir zamanlar sonsuz küçüklükte olduğunu öngörürken, bu çok küçük olduğu zamanda evreni tanımlamakta yetersiz olduğunu belirtti.
- Hawking, evrenin inanılmaz derecede ufak bir noktadan başladığına emindi, ancak bu sonsuz ufak noktadan evrenin nasıl oluştuğunu tarif edemeden tatmin olmayacaktı.
- 21:06Kara Delikler ve Kuantum Teorisi
- 1970'lerin başında kara delikler ölüm ajanlarıydı, evren hakkında bildiğimiz her şey orada sona eriyordu.
- Hawking, Lugaring hastalığının kötüleşmesiyle başlayan kara delikler üzerine çalışmalarıyla yaratılışın esrarlı kilidini açabilecek bir anahtara ulaşmaya çalıştı.
- 50 yıl boyunca fizikçiler Einstein'ın kütleçekim teorisini yeniden şekillendirmede başarısız kaldılar; bu teori, atomların nasıl çalıştığını gösteren kuantum teorisi ile bir araya gelemiyordu.
- 24:23Kuantum Dünyası
- Atomun çekirdeği merkezde, elektronlar ise etrafında döner, ancak elektronlar belirli bir mesafede değil, birden fazla yerde olabilir.
- Atomik düzeyde parçacıklar katı madde şeklinde değil, ufacık boş güç alanları gibidir ve dalgalar gibi davranabilirler.
- Kuantum dünyasında mantık kuralları geçerliliğini yitirir; parçacıklar tesadüfi olarak ortaya çıkar ve kaybolurlar, hiçbir şey kesin değildir.
- 28:20Hawking'in Kara Delik Teorisi
- Boş uzayda tam sıfır enerji yoktur, atomik düzeyde çok ufak bir hareketlilik devam eder.
- Hawking, mükemmel küre şeklindeki kara deliklerin mikroskobik enerji alanlarıyla nasıl etkileşime gireceğini sorgulamıştır.
- Boş uzayda aniden yoktan var olan çift atom parçacıkları oluşur, kısa süre var olup birbirlerini yok ederler.
- 29:24Kara Deliklerin Radyasyonu
- Bu parçacıklar birbirinin zıttıdır, birinin kütlesi pozitif, diğerinin ise garip şekilde negatiftir.
- Negatif yüklü parçacık kara deliğe çarparsa, kara deliğin kütlesinin küçülmesine yol açar.
- Kara delikler termal radyasyon yayarak parlar ve zamanla küçülür, sıcaklıkları artarak sonunda patlar ve kütlesini kaybeder.
- 32:22Kara Deliklerin Evrenimizdeki Rolü
- Kara delikler evreni anlamada fiziği kullanarak en iyi yolu temsil eder.
- Evrendeki her galaksinin merkezinde devasa kütleli bir kara delik olabilir.
- Kara delikler aslında bir şeyin başlangıcıdır; etrafında parçalanan yıldızlar, dönen toz bulutları, sıcaklık ve ışık gibi olağanüstü hareketlilik vardır.
- 33:51Hawking'in Teorik İlerlemesi
- Hawking, fizik tarihinde ilk defa büyük ve küçük şeylerin teorilerini bir noktada birleştirmiştir.
- Tezi neredeyse hiç faraziyeler üzerine kurulmamış, kuantum mekaniği ve genel yerçekimi kuralları gibi temel esaslardan oluşmaktadır.
- Hawking, kara deliklerin belirsiz olduğunu göstermekten fazlasını yapmış, küçük şeylerin teorisi büyük şeylerin sırlarını açmak için anahtar görevini yapmaya başlamıştır.
- 36:01Evrenin Başlangıcını Anlamak
- Hawking, kuantum mekaniğini kara deliğin kalbine götürerek evrenin nasıl doğduğunu açıklamak için çalışmaktadır.
- Hawking'in araştırmaları 66 yaşında bile devam etmektedir, doktora öğrencileri ve ileri görüşlü kişilerle çalışmaktadır.
- Evrenin teorisi, evrenimizin nasıl çalıştığını ve nasıl ortaya çıktığını anlatan bir teori olmalıdır.
- 38:13Evrenin İlk Anları
- Evrenin başlangıcında her şeyin nasıl olduğunu açıklamak zor bir süreçtir.
- Evren 13,7 milyar yıl önce her şeyin başladığı zamanda bir atomdan daha küçük bir noktaya sıkıştırılmıştır.
- Evrenin ilk başladığı zamanı anlamak için kütle çekimini küçük ölçekte açıklayacak bir teoriye ihtiyaç vardır.
- 39:50Evrenin Düzensizliği
- Evren küçükken belirsiz ve düzensizdi, bu kanıtlar WMAP uydusu gibi gelişmiş gözlemlerden geliyor.
- WMAP uydusu evrenin farklılıklarını gösteren bir fotoğraf çekmiştir, bu farklılıklar evren bir atom büyüklüğündeyken başlamıştır.
- Büyük patlamayı etkileyen küçük belirsizlikler, dev galaksilerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
- 42:27Hawking'in Hayatı ve Amacı
- Hawking her şeyin teorisi üzerinde çalışmalarına devam etmekte, fizik dünyası onun yanında yer almaktadır.
- Hawking, hastalığına rağmen üç parlak çocuğu ve bilim alanında başarıları için tatmin duygusu yaşamaktadır.
- Hawking'ın hala arzuladığı şey, kuantum kütle çekimi teorisinin tamamını ve evrenin ilk zamanlarını bulmaktır.
- 44:40Hawking'in Ünlüluğu ve Zamanın Değeri
- Hawking'in "Zamanın Kısa Tarihi" kitabı onu ünlü biri haline getirdi, ancak dakikada üç kelime yazabilen biri için zaman çok kıymetlidir.
- Ünlü biri olmanın olumsuz tarafları da vardır; hayranlardan gelen çok fazla mektup ve inanılmaz hayal gücü içeren sorular.
- Hawking, evrenin temel işleyişini hedefleyen "her şeyin teorisine" doğru yol alırken, evrenin yaratılış anını ve doğuşunu araştırmaktadır.
- 46:38Büyük Patlama ve Kütle Çekim Gücü
- Hawking, on üç virgül yetmiş milyar yıl önce gerçekleşen büyük patlamayı anlamaya çalışan bir kozmik cinayet araştırmacısı gibidir.
- Evrende dört temel güç vardır: kütle çekim kuvveti, elektromanyetik güç ve iki nükleer güç.
- Kütle çekim gücü diğer güçlerden çok daha zayıf güçtedir ve bu tutarsızlık Hawking'in işkencesidir.
- 49:34Kütle Çekim Gücünün Zayıflığı
- Harvard Üniversitesi'nden fizikçi Lisa Randle, kütle çekim kuvvetinin diğer güçlerden çok daha zayıf olduğunu ve bir mıknatısın dünyanın tüm yerçekimine karşı savaş verdiğini göstermektedir.
- Evrenin başlangıcında ne olduğunu öğrenmek için, evren çok küçük ölçekteyken kütle çekimini tam olarak tarif edecek bir teoriye ihtiyaç vardır.
- Hawking on yıllardır bu problemi çözmek için uğraşıyor, ancak bu amacında yalnız değildir.
- 51:20Hawking'in Zamanın Kısa Tarihi ve Fiziksel Durumu
- 1988'de Stephen Hawking'in "Zamanın Kısa Tarihi" yayınlandı ve bir gecede herkesin tanıdığı bir isim haline geldi.
- 1988'de fizikçiler "her şeyin teorisini" 10-20 yıl içinde bulabileceklerine inanıyorlardı.
- Hawking, 1970'lerde Einstein'ın izafiyet teorisini ve kuantum mekaniği teorisini sınırlı şekilde birleştirerek kara deliklerin tam olarak karanlık olmadığını kanıtlamıştır.
- 54:20Süpersimetri Teorisi
- "Her şeyin teorisi" için ilk adaylardan biri süpersimetri olarak bilinen bir teoridir.
- Süpersimetri teorisine göre, evren başlangıçta çok ufak olduğu zaman, kütle çekim gücü dahil evrenimizin içindeki her şey tek bir süper güç halinde bir aradaydı.
- Evren başladığı zaman süper güç tamamen simetrikti, ancak genişlemeye başladığı zaman bu simetri bozulmaya başladı.
- 58:46Hawking'in İletişim Kabiliyeti ve Matematiksel Zorluklar
- Hawking ve diğerleri "her şeyin teorisinin" çözümüne doğru yaklaştıkça, Hawking'in iletişim kabiliyeti dramatik şekilde düşmektedir.
- Hawking, dakikada sadece dört kelime yazarak kütle çekim kuvveti üzerinde çalışmıştır.
- İleri fizik fazla karmaşık matematiğe bağımlı hale gelmiş ve Hawking bilgisayar hesapları konusunda öğrencilerine ve meslektaşlarına bel bağlıyordu.
- 1:00:35String Teorisi ve Kütleçekim Problemi
- Hawking'in kütleçekim problemine çözüm, koridorun sonundaki meslektaşı Profesör Michael Green'den geldi.
- String teorisi, evrendeki tüm güç ve parçacıklarının dizim benzeri objeler şeklinde titreşim yaydığını öngörür.
- String teorisi, kütleçekim kuvvetini bir gereklilik olarak içerir ve büyükler ve çok küçükleri konu alan iki teoriyi birleştirir.
- 1:01:41String Teorisinin Temel Özellikleri
- String teorisine göre evren, uzay, zaman ve kütle çekimi bile dahil tümüyle çok ufak string benzeri objelerden oluşmaktadır.
- Gördüğümüz karmaşık parçacıklar aslında string üzerinde titreşen notlardan başka bir şey değildir.
- String teori hem büyük uzayda hem küçük kuantum dünyasında bize pusula olabilecek ve kütle çekim problemini çözebilecek bir teori olarak görünmektedir.
- 1:03:30Green ve Schwarz'ın İlerlemesi
- Colorado, Aspen'de Michael Green ve meslektaşı John Schwarz, kütle çekimini teoriye nasıl uyduracaklarını buldular.
- Green ve Schwarz'ın hesaplamaları, string teorisinin kütle çekimini içermesini ve evrende kütle çekiminin neden zayıf olduğunu açıklamasını sağladı.
- Kütle çekiminin zamanımızda zayıf olması, evrenin on bir boyuttan meydana gelmesinden kaynaklanmaktadır.
- 1:06:21Ekstra Boyutlar ve Kütleçekim
- String teori yirmi yıldır geliştirilmekte ve son versiyonlarına M teori denmektedir.
- Kütle çekiminin zayıflığını açıklamak için teorinin dokuz, on ve hatta on bir boyut üzerinde kurulması gerekmektedir.
- String teoride üç boyutlu evrene ilaveten ekstra boyutlar vardır ve bu boyutlar fiziksel dünyada görünmese de orada olabilir.
- 1:08:12Evrenin Boyutları ve Yapısı
- Evrenin kenarında bir duvar veya sonu yoktur, üç boyutta da sonsuz gibi görünmektedir.
- Ekstra boyutlar üç boyutlu dünyamızdan büyük olmak zorunda değiller, belki o kadar ufacık ki onları fark edemiyoruz.
- Evrendeki her nokta başka bir boyut tarafından çevrelenmiş olabilir ve bu boyutlar iç içe geçmiş çörekler gibi görünebilir.
- 1:11:21Kütleçekim Kuvvetinin Zayıf Görünmesi
- String teorisinde asıl fikir, kütleçekim kuvvetinin aslında o kadar zayıf olmadığıdır, sadece zayıf görünür.
- Kütle çekim kuvvetinin büyük kısmı hiper uzayda uçuyor ve dağılıyor, biz sadece kalıntılarını görüyoruz.
- Ekstra boyutlar sanki süzgeç gibi davranır ve kütle çekim kuvveti bu boyutların yanında güçlü olsa da uzaklaştıkça çok kısa sürede zayıflar.
- 1:13:13Teorilerin Kanıtları
- Süpersimetri teorisi, string teorisi, M teorisi ve ekstra boyutlar sadece kağıt üzerinde var.
- Süpersimetri teorisi öngördüğü bazı parçacıkların varlığına dair ufak kanıtlar vardır.
- Parçacık fiziği son yirmi yılda büyük ilerleme kaydetmiş olmasına rağmen, kütle çekim kuvveti hala diğer güçlerle birleştirilememektedir.
- 1:14:28CERN'de Yapılan Büyük Deney
- İsviçre'de Cenevre yakınlarında şimdiye kadar yapılmış en büyük deney inşa edilmektedir.
- Atom altı parçacıklar 22 kilometrelik tünelde ters yönde ateşlenerek ışık hızına yakın çarparlar ve evrenin ilk anlarındaki şartların kopyasını veren enerji ortaya çıkar.
- Kütle çekim kuvvetini diğer güçlerle birleştirmek için inanılmaz derecede büyük enerjiye ihtiyaç vardır ve bu, şimdiye kadar inşa edilmiş makinelerin kapasitesinin çok ötesindedir.
- 1:15:38String Teorisi ve Kara Delikler
- String teorisi doğruysa, ekstra boyutların bulunmasında yardımcı olabilir ve ufak bir şansla ekstra boyutları görebiliriz.
- CERN'de parçacıkları çarpıştırarak atom büyüklüğünde kara delikler elde edilebilir.
- String teorisi doğru ve diğer boyutlarda kütleçekim kuvveti güçlüyse, çarpışan parçacıklar birleşerek ultra yoğun hale gelip mikroskobik kara delikler oluşturabilir.
- 1:17:02Kara Deliklerin Tespiti ve Önemi
- Hawking'in çalışmaları kara deliklerin çok çabuk patladığını göstermektedir.
- Aygıt içinde oluşan kara delikler çok belirgin olacaktır ve Hawking'in teorilerini destekleyen deneysel kanıtlar elde edilebilir.
- Eğer ekstra boyutlar varsa, diğer boyutlara geçebilen ekstra parçacıklar oluşturularak bu kanıtlanabilir.
- 1:18:19Evrenimiz ve Hawking'in Bakış Açısı
- Bu buluş evrenimize bakış açısını kökten değiştirebilir ve Hawking'in aradığı sorulara ışık tutabilir.
- Hawking için bu, evrenin merkezinde olmadığımızı kabul etmek gibi bir anımsamadır.
- Bilim adamlarının ufukları genişleyerek yeni buluşlar soruların cevaplarını daha doğru gösterse de, cevaplanacak çok soru hala vardır.
- 1:19:40Hawking'in Kişisel Hayatı
- Hawking, doktorların öngördüğünden 45 yıl daha uzun yaşadı ve şu anda ikinci boşanma sürecinde bulunuyor.
- Tamamen karşılı kalmasına rağmen, hiçbir şey onu yıldırmıyor ve kafasında karşılaşabileceği senaryoları gözden geçiriyor.
- Hawking'in dünyaca meşhur sesi, 1980'lerin telefon cevaplama sisteminden kalıntıdır ve bu sesi kullanmak istiyor.
- 1:21:14Hawking'in Evren Anlayışı
- Hawking, büyük patlamayı ilk ortaya atan kişidir ve evrenin iki tür yasa tarafından yönetildiğini savunmaktadır.
- Hawking'in "sınırı yok koşulu" bugüne kadarki en radikal önerisidir ve evrenin bir başlangıcı yok fakat sonsuza kadar yaşayamaz.
- Hawking'e göre evrenin yaratıcısı yoktur, hiçlikten gelmektedir ve kendiliğinden varlığını sürdürmektedir.