Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, paleontolog Nizar İbrahim'in Fas'taki Sahra Çölü'nde Spinosaurus hakkında yaptığı araştırmaları konu alıyor. Ayrıca Alman paleontolog Ernst Strommer'in 1912 yılında Mısır'da Spinosaurus'u keşfetmesi ve Nazi Almanyası döneminde kaybedilen tek Spinosaurus iskeleti hikayesi anlatılıyor.
- Video, Spinosaurus'un T-Rex'ten bile büyük, timsah gibi çeneleri ve yelken şeklinde dikenleri olan dünyanın en tuhaf dinozorlarından biri olduğunu açıklıyor. Belgesel, Spinosaurus'un keşfinden Nazi Almanyası döneminde kaybedilen tek iskeletine, 60 yıl sonra Fas'tan gelen yeni bir fosil koleksiyonuna kadar olan süreci kronolojik olarak anlatıyor.
- Belgeselde ayrıca Spinosaurus'un 15 milyon yıl önce yaşamış bir dinozor olduğu, deniz hayvanları yiyerek yaşadığı ve bu, paleontoloji tarihinde ilk kez bir dinozorun yaşamının büyük bölümünü suda geçirdiği kanıtını sunan bir keşif olarak ortaya çıkarılıyor. Spinosaurus'un düz ayakları, timsah benzeri kafatası, koni şeklinde dişleri ve dev yelkeni gibi özellikleri incelenerek, bu dinozorun dünyada yürümüş en büyük yırtıcı olduğu ve T-Rex'ten en az 3 metre daha uzun olduğu ortaya konuyor.
- 00:02Sperinosaurus'un Gizemi
- Sperinosaurus, kafası timsah gibi, bir metrelik çeneleri, etkileyici bir sırt yerken ve T-Rex'ten büyük bir vücutla keşfedilmiş en gizemli dinozorlardan biridir.
- Sperinosaurus sadece tek iskelet bulundu ve tek gecede yok edildi, bu bilim dünyası için büyük bir kayıp oldu.
- Yüz yıl süren araştırmaların ardından Sahra Çölü'nde yeni bir iskelet ortaya çıktı ve bu iskelet hayvan hakkındaki anlayışımızı ciddi şekilde değiştirecek.
- 01:33Sperinosaurus'un Keşfi
- Sperinosaurus, T-Rex'ten bile büyük bir katil olup, dinozor standartlarında bile hayal edebileceğiniz en tuhaf ve garip yaratıktır.
- Sperinosaurus, dinozor dünyasının en büyük gizemlerinden biri olup, devasa ve tuhaf olduğunu biliyoruz ama bunun dışında pek fazla bir şey bilmiyoruz.
- Kuzey Afrika'da bulunan sivri, koni şeklinde ve çok büyük dişler bu güçlü yırtıcıya dair ipuçları veriyor.
- 03:43Fosil Araştırmaları
- Kuzey Afrika'nın eski fosil yatakları konusunda uzman olan Nizar, son on yılı tüm dünyadaki müze koleksiyonları ve fosil dükkanlarında Sperinosaurus kemikleri araştırarak geçirdi.
- Dinozorların fosilleşmiş kalıntılarını bulmak çok geniş mesafeler ve zorlu çöl koşulları nedeniyle Kuzey Afrika'da hayli zordur.
- Nizar, kısa süre önce Afrika dinozorları konusunda uzman olan paleontolog Fol Serono ile güçlerini birleştirdi.
- 05:02Sperinosaurus'un Keşfi
- 1997 senesinde Nizar, Nicel yakınlarında Sperinosaurus adında bir yırtıcı keşfetti ve aynı zamanda köpekbalığı dişli kertenkele Karkara Donosaurus'un iyi korunmuş tek kafatasını buldu.
- Bulunan dev timsahlar, et yiyen kuşlar ve Sperinosaurus fosilleri 95 milyon yıl önce buranın dünya tarihinin en tehlikeli yeri olabileceğini gösteriyor.
- Bu gizemli bir tür olan Sperinosaurus, Ruslara ait başka bir örnek bulursa bu gizemi çözebileceğine inanıyor.
- 06:20Ernst Strommer'in Keşfi
- Sperinosaurus hakkında bildiğimiz az sayıda şey, Alman paleontolog Ernst Strommer ile başlıyor.
- 1910 yılında Almanya'da fosil bulmak zor olduğu için, Akdeniz boyunca Mısır çöllerinde eski dönemlere ait geniş kaya oluşumlarına ait haberler geliyordu.
- Strommer, dinozor fosilleri için değil, evrim haritalarını çıkarmak üzere erken dönem memelileri bulmak istiyordu.
- 07:28Bahariye Vahası'ndaki Keşif
- Strommer, Münih'te keşif restoranlara gidiyor, bir kalede yaşıyordu ve şimdi bir çölün ortasındaydı.
- 18 Ocak sabah saat 8:40'ta yan yana duran üç büyük kemik duydu ve bunlar Mısır'ın ilk dinozorları olmalıydı.
- Strommer, Mısır'dan gelen ilk iyi dinozor kemiklerini buldu ve bu yatakların ne kadar eski olduğu konusunda hiçbir fikri yoktu.
- 10:14Sperinosaurus'un Tanımlanması
- 1912 senesinde Strommer, Bahariye'nin 95 milyon yıllık kum taşlarında etkileyici bir keşif yaptı: uzun kemikler, dev kaburgalar, sivri dişler ve çok iyi korunmuş bir alt çene.
- Münih'te bu benzersiz yaratığın parçalarını bir araya getirmesi birkaç yıl aldı ve timsah gibi çenelere, koni şeklinde düz dişlere, jilet gibi keskin tırnaklara ve muhteşem bir yelken oluşturan bir metre 80 santimetrelik dikenleri tarif ediyorlar.
- 1915'te Strommer, hayvana Sperinosaurus Cypsiops Mısır'ın dikenli kertenkelesi adını verdi.
- 11:57Sperinosaurus'un Kaybı
- Yıllar boyunca iskelet, Münih'teki Doğal Tarih Müzesi'nde popüler bir ilgi kaynağı oldu.
- Nazi taraftarı olan müze müdürü fosilleri taşımayı reddetti ve 24 Nisan 1944'te yüzlerce müttefik bombası Münih üzerine yağdı, müze yıkıldı.
- Strommer 1952 yılında öldü, günlüğü ve fotoğrafları geride kaldı, fakat salonları süsleyen iskeletler ya da üzerinde çalışılacak fosiller olmadan, onun dinozorları T-Rex gibi daha tanıdık yaratıkların gölgesinde kaldı.
- 14:09Sperinosaurus'un Yeniden Keşfi
- 60 sene sonra Sperinosaurus ve içinde yaşadığı korkutucu dünya hala gizemini koruyor.
- İtalya Milano'daki Doğal Tarih Müzesi'nde Cristiano da Sakso, bir İtalyan fosil tüccarından büyük bir kemik koleksiyonu aldı ve bunların Fas'tan geldiği ve büyük oranda kaçak olarak çıkarıldığı söylendi.
- Nizar, altmıştan fazla kemik parçasının sistematik olarak incelenmesi için Chicago Üniversitesi'ndeki Pol Sirion'un laboratuvarına taşınmasını ayarladı.
- 16:27Sperinosaurus'un Keşfi
- Sperinosaurus, Spinosaurs'tan on beş milyon yıl önce, günümüzden yaklaşık yüz on milyon yıl önce yaşamıştır.
- Sperinosaurus'un uzun bir burnu, koni şeklinde dişleri ve bir yelkeni vardı, bu nedenle Sperinosaurus'un Spinosaurs'un bir akrabası olduğu düşünülmüştür.
- Sperinosaurus'un sıradan bir dinozor olmadığını hemen fark etmişlerdir.
- 17:15Fosillerin Bulunduğu Yer
- Fas'tan gelen çoğu fosil özel koleksiyoncular tarafından bulunur ve açık pazarda alınıp satılır, bu nedenle fosillerin bulundukları yere dair bilgiler kaybolur.
- Nizar, kemiklerin omurganın iç tarafında alışılmadık çizgiler olduğunu fark etmiş ve bunların fosilleşmiş kan damarı izleri olabileceğini düşünmüştür.
- Nizar, daha önce benzer kemikler gördüğünü hatırlayarak, kemiklerin aynı örnekte olup olmadığını kontrol etmek için fosil avcısını bulmaya çalışmıştır.
- 18:51Fosil Avcısının Bulunması
- Nizar, fosil tacirini hatırladığı beyaz tunik giyen uzun bıyıklı adam olarak tanımlamıştır.
- İngiliz paleontolog Dev Martel ve Faslı Samir Zuhri'nin yardımıyla Nizar, köy köy dolaşarak fosil avcılarının nerede olduğuna dair yerlilerle görüşmüştür.
- Fas'ın ihraç yasaları nedeniyle Nizar dikkatli hareket etmek zorunda kalmış, çünkü lisans olmadan nadir bulunan fosillerin Fas dışına çıkarılması yasadışıdır.
- 21:33Fosil Avcısının Kimliği
- Efrud'da pes etmeye çok moral bozuk olan Nizar, bir an ta dibe vurmuşken yanından geçen kişinin aradığı adam olduğunu fark etmiştir.
- Fosil avcısı, iskeletin yasadışı kaçak olarak çıkarılmasından endişe duyan ve kimliğinin gizli tutulması konusunda ısrarcı olan biriydi.
- Nizar, fosil taşı ile alakalı bir durum olmadığını açıkladıktan sonra, adam kabul edip sonunda mezarı fosillerin çıkarıldığı yere götürmüştür.
- 23:02Kazı Alanı
- Satıcı, yaklaşık bir saatlik sürüş ve otuz dakikalık dağ yamacındaki yürüyüşün ardından mezarı bir tepedeki deliğe götürmüştür.
- Kazı alanının çevresinde kemik ve diş parçaları bulunmuş, hepsi de kesinlikle Sperinosaurus'a aittir.
- Satıcı, iki kişinin iskeleti çıkarmak için iki ay boyunca burayı kazdığını ve İtalyan bir fosil satıcısına on dört bin Amerikan doları karşılığında sattığını anlatmıştır.
- 24:31Detaylı Kazı
- Aylar içinde Nizar, Pol Sirino, Milano'dan Cristiano de Saso ve Birleşik Devletler'le Fas'ta iş arkadaşlarını toplayarak daha detaylı bir kazıya başlamıştır.
- Paleontologlar, fosil avcısının yaptığı gibi kayaya tünel açmak yerine üstten kazarak, Sperinosaurus kemiklerinin bulunduğu katmanın üzerindeki katmana ulaşmaya çalışmışlardır.
- Davin, yerel kazıcıların attığı tonlarca toprağı eleyerek çok miktarda koni, diş parçası ve çene kemiği parçası bulmuştur.
- 26:56Fosillerin Analizi
- Cristiano, Sperinosaurus'un ünlü dikenlerinden birini çıkararak, mezarın yıllar önce tanıdıklarından birine benzediğini ve aranan örnek olduğunu doğrulamıştır.
- Kemikleri bir araya getiren bilim insanları, onların geldikleri kayaları dikkatle inceliyor ve Sperinosaurus ile birlikte gömülmüş farklı türde fosiller bulmuşlardır.
- Fosil kayıtlarında çok sayıda deniz kabuklusu, deniz kestanesi, midye, natilus gibi deniz hayvanları fosilleri bulunmakta ve bu yerin büyük bir bölümünde sular altındaydı.
- 28:19Sperinosaurus'un Yaşam Ortamı
- Aynı döneme ait Kuzey Afrika'da bulunan fosiller, bu verimli ekosistemin Fas'tan Mısır'a kadar uzandığını gösteriyor.
- Sperinosaurus, diğer dev yırtıcılarla birlikte bu alanlarda yaşıyordu ve çevrede etçiller, etçiller ve daha fazla etçiller vardı.
- Paleontologların kafasını karıştıran bir sahne: bu periyottan kalma etobur fosili çok fazla var, ancak onların yiyebileceği çok az.
- 29:29Sperinosaurus'un Suda Yaşaması
- Fosil kayıtlarında çok sayıda deniz kabuklusu, deniz hayvanı, kole, kant, testere balığı ve akciğerli balıklar bulunmakta, bunlar kendilerini yakalayabilecek dinozorlar için harika yiyecekler.
- Paleontoloji tarihinde kimse bir dinozorun yaşamının büyük bölümünü suda geçirdiğine dair bir kanıt bulamamıştır.
- Yeni kemikler Sperinosaurus'un bunu yaptığını ortaya çıkarırsa bu bir ilk olacaktı ve Kuzey Afrika'nın yırtıcıları ile ilgili gizem böylelikle çözülebilirdi.
- 30:32Fosillerin Korunması
- Chicago Üniversitesi'nde ekip hızla işe koyularak yeni fosilleri analiz etmeye ve Sperinosaurus'un suda yaşadığına dair işaretler aramaya başlamıştır.
- Elmer'ın Sperinosaurus'u ilk kez inceleyip tanımlamasından tam yüzyıl sonra, Nizar ve Polin elinde inceleyebilecekleri yeni fosilleri vardır.
- Fosillerin korunması için, bombardıman tehdidi olursa en derin mağaraya taşınacağı ve kemiklerin tek tek milimetresine uyumlu bir dijital kopyası çıkarılacağı belirtilmiştir.
- 31:33Sanal Sperinosaurus'un Oluşturulması
- Paleoloji sanatçısı Tyler, yüzlerce dosya kullanarak sanal sperinosaurus oluşturuyor.
- Dijital çağa geçerek dinozorların iskeletini kemik kemik inceleyip basitleştirerek hareket ettirebiliyor ve üzerine deri yerleştirebiliyor.
- İskeletin yüzde kırk'ı tamamlanmış olup, bu birçok örneğe göre şaşırtıcı biçimde yüksek bir oran.
- 32:15Sperinosaurus'un Fiziksel Özellikleri
- Dijital model, ekibin iskeleti ileri taşıyarak ellerinde olmayan kemikleri bile kullanabilmelerini sağlıyor.
- Sperinosaurus'un timsah burunlu kuzeni scimus'tan faydalanarak kafatasını tamamlıyorlar.
- Burun ucundan kuyruğuna onbeş metre uzunluğuyla bu model, sperinosaurus'un dünyada yürümüş en büyük yırtıcı olduğunu doğruluyor.
- 33:55Sperinosaurus'un Beslenme Alışkanlıkları
- Sperinosaurus'un ayak tabanı düz olup, çoğu yırtıcı dinozorun dar ayakları ve kavisli pençeleri vardır.
- Bilim adamları, sperinosaurus'un en yakın akrabaları olan kuşlara ve timsahlara bakarak düz ayakların işlevini araştırdılar.
- Düz ayaklar, flamingolar gibi su kuşlarında ıslak arazide sabit kalmayı sağlıyor ve verimli Kretase dönemi Afrika'sında sperinosaurus onları aynı şekilde kullanmış olabilir.
- 35:25Sperinosaurus'un Suda Yaşam Özellikleri
- Bilim insanları, sperinosaurusların diğer yaşayan akrabalarına, ikiyüz milyon yıl önce dinozorlardan ayrılan bir kol olan timsahlara baktılar.
- Sperinosaurus'un perdeli olabilecek ayakları, pürüzsüz koni şeklinde dişleri ve uzun, dar kafatası balık yiyenlerde görülen türden.
- Sperinosaurus'un burnunun önünde karanlık çamur sularda hareketi fark etmeyi sağlayan özel duyu hücreleri bulunuyor.
- 37:06Sperinosaurus'un Dev Yelkeni
- Sperinosaurus'un dev yelkeni ne kuşlarda ne de timsahlarda bulunuyor.
- Yelkenlerin evrimleşme nedenleri her zaman bilinemiyor; yağ depolamak, sıcaktan korunmak veya gösteriş yapmak için olabilir.
- Sperinosaurus'un dev yelkeni, kendini daha büyük göstermek ve eş bulmak için rekabet etmek amacıyla kullanılmış olabilir.
- 38:30Sperinosaurus'un Fiziksel Özellikleri ve Yürümesi
- Sperinosaurus'un iki metreden büyük bir yelkeni, uzun burnu, büyük ön kolları, uzun boyun ve uzun kafatası bulunuyor.
- İskelete bakınca diğer dinozorlardan çok daha farklı bir şekilde ilerlemesi gerektiği ortaya çıkıyor.
- Sperinosaurus'un uzun ön kollarını kullanması gerekiyor olabilir, ancak sadece iki ayak üzerinde yürüdüğü bilinen yırtıcı dinozorlar için bu birlik iki ayaklı etobur dinozorlar grubundan ayrılsa da ellerini bir şeyleri tutmak ya da yürümek için kullanıyor olabilir.
- 40:03Sperinosaurus'un Suda Yaşamının Önemi
- Sperinosaurus'un keşfedilen diğer dinozorlardan farklı olduğuna dair başka işaretler de olabilir; karayı terk edip milyonlarca yıl boyunca suda yaşamak amacıyla evrimleşmişler.
- Dinozor çağının en büyük gizemlerinden biri olan, diğer bütün büyük gruplar suyu istila etmişken dinozorların bunu hiç yapmaması, bu keşifle ilk kez oluyor.
- Sperinosaurus'un ve Afrika'daki Kretase dönemindeki diğer canavar yırtıcıların av için nasıl rekabet ettiği sorusu cevaplanmış oluyor; biri balıkla diğeri büyük dinozorlarla besleniyorsa doğrudan rekabet etmiyorlardı.
- 41:46Sperinosaurus'un Yaşam Alanı ve Önemi
- Sperinosaurus kürek gibi ayakları ve güçlü kuyruğuyla bulanık sularda kolayca ilerliyordu.
- Burnundaki alıcılar avını bulmasını sağlıyordu ve tam da doğru anda spinosaurus vücudunun yapmaya uygun olduğu şeyi yapıyordu.
- Sperinosaurus, üç kıtaya ve yüz yıla yayılmış bir yolculuk sonunda devler arasındaki yerini alabilir ve kendi yaşamımızda bulabileceğimiz en tuhaf, en büyük yırtıcı dinozor olabilir.