Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, gökbilimsel bir belgesel formatında sunulan, Samanyolu'na en yakın galaksileri ve cüce galaksileri detaylı olarak inceleyen eğitici bir içeriktir.
- Video, Samanyolu'na en yakın galaksilerden başlayarak yerel grubun ana üyeleri olan galaksileri, Samanyolu'nun uyduları ve çeşitli cüce galaksileri sistematik olarak tanıtmaktadır. İçerikte Andromeda Galaksisi, Büyük ve Küçük Macellan Bulutları, Triangulum Galaksisi, cüce küresel galaksiler, Sagittarius Cüce Galaksisi, Ejderha Cüce Galaksisi, Leo I ve Leo II galaksileri, ultrasilik galaksiler ve izole galaksiler gibi farklı galaksilerin özellikleri, uzaklıkları, küteleri ve yapısı hakkında teknik bilgiler sunulmaktadır.
- Her galaksinin fiziksel özellikleri, yıldız yapısı, metaliklik, karanlık madde içeriği ve Samanyolu ile olan ilişkileri detaylı olarak anlatılırken, bazı galaksilerin evrenin ilk dönemlerini anlamamıza katkıları da ele alınmaktadır. Video, evrenin küçük ölçekli galaksilerinin de evrenin yapısında önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
- 00:04Samanyolu'na En Yakın Galaksiler
- Evrendeki diğer galaksiler bizimkinden farklı olabilir ve Samanyolu'na en yakın galaksileri keşfetmek önemlidir.
- Andromeda Galaksisi, Triangulum Galaksisi ve Büyük Macellan Bulutu Galaksisi gibi, ölçeğimize göre uzak ama yine de bize yakın olan galaksiler, evreni anlamamızda temel bir rol oynar.
- Bu galaksilerin bileşimi, geçmişleri ve gelecekteki evrimleri hakkında bilgi edinmek için bir yolculuk yapacağız.
- 01:51Andromeda Galaksisi
- Andromeda Galaksisi (Messier 31), Samanyolu'na en yakın galaksi olup, bin milyar yıldızı ve 220 bin ışık yılı çapı ile "Samanyolu'nun ikiz kardeşi" olarak kabul edilir.
- 2.5 milyon ışık yılı uzaklıkta olan Andromeda, açık gökyüzünde çıplak gözle görülebilen en uzak gök cisminidir ve ilk yazılı kayıtları 964 yılına dayanır.
- Andromeda'nın toplam kütlesi 123 milyar güneş kütlesi olarak tahmin edilir ve merkezinde 140 milyon güneş kütlesi olan süper kütleli bir kara delik bulunmaktadır.
- 03:56Andromeda'nın Yoldaşları
- Andromeda'nın iki yoldaşı vardır: Messier 32 ve Messier 110.
- Messier 32, 8 bin ışık yılı çapında, 3 milyar güneş kütlesine sahip kompakt eliptik bir galaksidir ve Andromeda tarafından önemli ölçüde emilmiş olabilir.
- Messier 110, 17 bin ışık yılı çapında, süper kütleli kara delik içermeyen eliptik bir cüce galaksidir ve merkezinde genç mavi yıldızlardan oluşan bir popülasyon içerir.
- 06:09Andromeda Alt Grubu
- Andromeda Galaksisi ve iki küçük kız kardeşine astral danslarında birçok küçük gökada eşlik etmektedir ve bunlar Andromeda'nın alt grubunu oluşturur.
- Andromeda alt grubuna ait en az 14 cüce galaksi vardır ve bunlar 18. yüzyıla kadar uzanan Messier 32 ve Messier 110 dahil olmak üzere 1970'lerden bu yana teknolojik gelişmeler sayesinde keşfedilmiştir.
- Sidney Vandenberg tarafından 1972 yılında keşfedilen Andromeda 1, 2 ve 3 galaksileri, güneşten 2.1 ile 2.4 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunur.
- 08:44Macellan Bulutları
- Yerel grubun ana üyeleri arasında, sadece 75 bin ışık yılı mesafe bulunan Büyük ve Küçük Macellan Bulutları da bulunmaktadır.
- Bu iki galaksi, güney yarımküreden çıplak gözle görülebilen, derin gökyüzünde iki sütlü nokta olarak görünen ve galaksimizden kopmuş olabilecek bir yıldız bulutunun parçalarını andıran cüce galaksilerdir.
- Büyük Macellan Bulutu, 163 bin ışık yılı uzaklıkta, yerel grupta Andromeda, Samanyolu ve Triangulum Galaksisi'nden sonra dördüncü sırada yer almaktadır.
- 10:08Büyük Macellan Bulutu'nun Özellikleri
- Büyük Macellan Bulutu, çubuklu sarmal tipte bir cüce galaksidir ve Dorado ve Masa takımyıldızlarında yer alır.
- Galaksinin içinde birkaç yüz bin dev ve süper dev yıldız, 60 küresel küme, 400 gezegenimsi bulutsu ve 700 açık küme bulunmaktadır.
- Tarantula Nebulasi, yerel grubun en büyük ve en aktif bölgesidir ve galaksimizdeki en aktif bölgedir, ayrıca bugüne kadar bilinen en büyük nebuladır.
- 12:34Macellan Köprüsü
- Büyük Macellan Bulutunu bu kadar özel yapan şey, yol arkadaşı Küçük Macellan Bulutu ile olan bağıdır.
- Büyük Macellan Bulutunun güney çubuğu, Macellan Köprüsü olarak bilinen gaz ve yıldızlardan oluşan bir köprüyle Küçük Macellan Bulutuna bağlıdır.
- Bu yapı esas olarak nötr hidrojenden oluşur ve içinde oluşmuş olması gereken birkaç yıldıza ev sahipliği yapmaktadır.
- 13:13Küçük Macellan Bulutu
- Küçük Macellan Bulutu, amansız gelgit kuvvetleri nedeniyle düzensiz bir galaksi haline gelmiş eski bir çubuklu cüce spiral galaksidir.
- Güneşimizden yaklaşık 200 bin ışık yılı uzakta bulunan bu galaksinin çapı 7 bin ışık yılına ulaşır ve gece gökyüzünde 10 dolunay değerinde bir yer kaplar.
- Küçük Macellan Bulutu, çıplak gözle görülebilmesinin başlıca nedeni güneşe olan uzaklığının az olmasıdır ve en az 3 milyar yıldız içerecektir.
- 14:37Triangulum Galaksisi
- Triangulum Galaksisi (Messier 33), Dünya'dan yaklaşık 2,7 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan, 50 bin ışık yılından fazla çapına sahip, 40 milyardan fazla yıldıza ev sahipliği yapan düzenli bir spiral galaksidir.
- Bu galaksinin kütlesi 60 milyar güneş kütlesi olarak tahmin edilmekte olup, Andromeda Galaksisinin kütlesinin sadece %5'ini temsil etmektedir.
- Triangulum Galaksisi'nde kırmızı cüceler, kırmızı devler, ikili yıldızlar ve büyük yıldızlar dahil olmak üzere birçok yıldız türü bulunmakta ve güney spiral kolunda ortalama her 147 yılda bir süpernova patlaması gerçekleşmektedir.
- 18:06Cüce Küresel Galaksiler
- Yerel grubu oluşturan cüce küresel gökadalar arasında NGC 185 ve NGC 205 bulunmaktadır.
- NGC 185, güneşimizden yaklaşık 2,1 milyon ışık yılı uzakta bulunan, Samanyolu'nun yaklaşık onda biri olan düşük kütleye sahip bir cüce küresel galaksidir.
- NGC 205 de güneş sistemimizden yaklaşık 2,2 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan cüce bir küresel gökadadır ve komşusunun yakınında özel konumda bulunmaktadır.
- 20:49Barnard Galaksisi ve IC 1613
- Barnard Galaksisi, Samanyolu'ndan yaklaşık 1,5 milyon ışık yılı uzaklıkta, Yay takımyıldızında yer alan, en büyük çapı 7 bin ışık yılına ulaşan bir galaksidir.
- IC 1613 galaksisi, Deniz Canavarı Setus takımyıldızı'nda, güneşimizden 2,2 milyon ışık yılından biraz daha uzakta yer alan, düşük yüzey parlaklığa sahip bir cüce galaksidir.
- Bu galaksi çok az kozmik toz içerdiği için içerdiği harikaları ortaya çıkarmasına izin vermektedir ve değişken yıldızları gözlemler için büyük fırsatlar sunmaktadır.
- 24:14Antlia 2 Galaksisi
- Antlia 2 Galaksisi, Samanyolu'nun galaktik diskinin arkasında, Antlia takımyıldızı'nda 4.222 bin ışık yılı uzaklıkta yer alan, 2018 yılında GAIA uydusu tarafından tespit edilen bir galaksidir.
- Yaklaşık 9.500 ışık yılı çapındaki bu galaksi, parlaklığı Big Macellan Bulutuna nispeten 10.000 kat daha az ve ultra dağınık galaksilerden 100 kat daha dağınık görünmektedir.
- Bu özelliği, büyüklüğü Samanyolu'nun üçte biri kadar olmasına rağmen "hayalet galaksi" lakabını almasını sağlamıştır.
- 25:33Antlia II Galaksisi
- Antlia II, toz bulutları açısından zengin bir galaksidir ve bu bulutlar karanlık toz bulutları adı verilen karanlık bölgeler oluşturur.
- Bu galaksi genç yıldızlar ve gaz bakımından zengindir, Samanyolu'ndan yaklaşık on kat daha aktif yıldız oluşumuna sahiptir.
- Antlia II'de birçok yıldız kümesi vardır, bu kümeler binlerce yıldızdan oluşan gruplardır ve bazıları hala oluşum sürecinde olan yıldızlar içerir.
- 26:32Antlia II'nin Özel Özellikleri
- Antlia II'nin kütlesi, büyüklüğüne dayanılarak yapılan tahminlerin çok altında görülmektedir, bu Samanyolu'nun galaktik gelgitlerinin neden olduğu aralıksız parçalanmanın bir sonucu olabilir.
- Yaklaşık 11.20 milyar yıl yaşındaki bu galaksi, teorideki gibi küçülmek yerine büyümektedir, bu da onu daha da gizemli kılıyor.
- 27:22Sagittarius Cüce Galaksisi
- 1994 yılında keşfedilen Sagittarius cüce galaksisi, siferoidal veya eliptik galaksi olarak kabul edilmektedir.
- Çapı yaklaşık 10 bin ışık yılı olan bu galaksi, Samanyolu'nun merkezinden yaklaşık 50 bin ışık yılı uzaklıktadır ve yaşlı, metal bakımından fakir yıldızlardan oluşmaktadır.
- Sagittarius cüce galaksisi, 5-6 milyar yıldan beri Samanyolu'nun dış diskini rahatsız ediyor ve çok sayıda ipliksi yapı üretiyor gibi görünüyor.
- 29:09Sagittarius Galaksisinin Geleceği
- Sagittarius cüce galaksisinin yörüngesi 100 milyon yıl içinde Samanyolu galaktik diskini geçmesi gerektiğini gösteriyor.
- Muhtemelen uzun bir yıkım ve yeniden yapılanma süreciyle Samanyolu tarafından tamamen emilecek.
- 29:32Ejderha Cüce Galaksisi
- Ejderha cüce galaksisi, Ejderha takımyıldızında, Dünya'dan yaklaşık 260 bin ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır ve 1954 yılında Lowell Gözlemevi'nden Albert George Wheelsson tarafından keşfedilmiştir.
- Küresel şekilde 2700-3000 ışık yılı arasında uzanıyor, bu da onu bilinen en küçük galaksilerden biri yapar ve parlaklık açısından çok sönüktür.
- Galaksinin merkezinde 260'tan fazla değişken yıldız birikmektedir ve eski yıldızlar demir, kalsiyum ve magnezyum gibi metaller açısından zengindir.
- 31:51Kızıl Kepçe Cüce Galaksisi
- Kızıl Kepçe cüce galaksisi, Güneşimizden ortalama 205 bin ışık yılı uzaklıktadır ve Yerel Grubun merkezinden 1.40 milyon ışık yılı uzaklıktadır.
- Samanyolu'ndan 45 kat daha küçük olan bu galaksinin boyutu yaklaşık 2200 ışık yılı olarak tahmin edilmektedir.
- Büyük miktarda karanlık madde içerilebilecek bir galaksi olup, 94 parlak yıldız tespit edilmiştir.
- 33:13Sculpture Cüce Galaksisi
- Sculpture cüce galaksisi, 1937 yılında astronom Harlow Shapley tarafından tanımlanmıştır.
- Bu galaksi, Avrupa Uzay Ajansı'nın Gaya çalışması ve Hubble Uzay Teleskobu ile yapılan gözlemler sayesinde birçok gözlem yapılmıştır.
- Yaklaşık 100 yıldızın uygun hareketleri ölçüldüğü ve radyal hızla birleştirildiğinde, yıldızların hareketi üç boyutlu olarak yeniden yapılandırılabildi, bu da karanlık maddenin çekim gücünün etkisini incelemek için önemli bir rol oynamaktadır.
- 34:40Sextent Cüce Galaksisi
- Sextent cüce galaksisi, 1990 yılında Mike Erwin tarafından birleşik krallık Schmidt teleskobu ile tespit edilmiştir.
- Güneşten uzaklığının sadece 280 bin ışık yılı olduğu tahmin edilmektedir ve görünür büyüklüğü 10.40'dır.
- Küçük ve ana ekseni boyunca ölçülen çapı 8400 ışık yılını geçmez, nüfusu metal bakımından fakir yaşlı yıldızlardan oluşmaktadır.
- 37:02Karina Cüce Galaksisi
- Karina cüce galaksisi, Karina takımyıldızında bulunur ve Samanyolu'ndan yaklaşık 330 bin ışık yılı uzaklıktadır.
- Boyutunun 1600 ışık yılı çapıyla galaksimizden 75 kat daha küçük olduğu tahmin ediliyor ve Aslan II galaksisiyle birlikte bilinen en küçük galaksilerin bir parçasıdır.
- Yıldızların çoğunluğuna ev sahipliği yapar ve 13 ve 3 milyar yıl önce olmak üzere başka yıldız oluşumu zirveleri yaşamıştır.
- 38:13Fırın Cüce Galaksisi
- Fırın cüce galaksisi, Güneş'ten 450 bin ışık yılı uzaklıkta bulunur.
- Hemen hemen tüm yakın cüce gökadalar gibi, çoğunlukla popülasyon iki olarak adlandırılan yaşlı yıldızlardan oluşuyor.
- Samanyolumuzdan gittikçe uzaklaşan 53 km/saat'lik bir durgunluğa sahiptir ve düşük yüzey parlaklığı onu ilk bakışta çekici olmaktan çıkarır.
- 38:50Küresel Küme ve Teoriler
- Negece 1000, 1835 yılında İngiliz astronom John Herschel tarafından keşfedilen bir küme, birçok yıldız içerdiği için galaksiden daha parlak görünmektedir.
- Bu küme ve benzerleri Samanyolu'ndaki kümelere benziyor, bu da yaşlı yıldızlarla dolu olmaları gerektiği teorileri sorgulamaktadır.
- Yeni gözlemler bilgi kapısını açsa da bazı teorileri sorgulayarak yeni sorulara yol açmaktadır.
- 40:06Leo Galaksileri
- Leo I ve Leo II galaksileri 1950 yılında Robert George Harrington ve Albert George Wilson tarafından keşfedilmiştir.
- Bu galaksiler Samanyolu alt grubunun en küçükleri olup, çapları 1600 ışık yılından fazla değildir.
- Leo I galaksisinin kalbinde 3,30 milyon güneş kütlesinde bir kara delik olduğu tespit edilmiştir.
- 41:43Ultra Silik Galaksiler
- Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması (SDSS) programı, Samanyolu'ndan yaklaşık 24 cüce yoldaş gökadayı sayılmasına olanak sağlamıştır.
- Seg I galaksisi, Samanyolu'ndan 75 bin ışık yılı uzaklıkta, çok az yıldız ve çok fazla karanlık madde içerir.
- Seg II galaksisi, güneşten yaklaşık 114 bin ışık yılı uzaklıkta, 1000 milyar yıldan önce oluşmuş eski yıldızlardan oluşur ve evrendeki en sönük galaksilerden biridir.
- 46:12Büyük Köpek Cüce Gökadayı
- Büyük Köpek Cüce Gökadayı, güneşten yaklaşık 25 bin ışık yılı ve Samanyolu'nun merkezinden 42 bin ışık yılı uzaklıktadır.
- 2003 yılında kızılötesi bir araştırmayla keşfedilen bu galaksi, Samanyolu'nun düzleminin arkasında gizlenmiştir.
- Samanyolu'nun gelgit kuvvetleri nedeniyle parçalanmış ve Samanyolu'nun etrafında üç kez dönen "tek boynuzlu at halkası" şeklinde bir halka oluşturmuştur.
- 48:24Büyük Aya Galaksileri
- Büyük Aya takımyıldızı, en az 50 galaksiyi barındırmaktadır.
- Büyük Aya Bir galaksisi, güneşimizden 3116 bin ışık yılı uzaklıktadır ve bugüne kadar kaydedilen en az parlak üç galaksiden biridir.
- Büyük Aya İki (UMa II) galaksisi, güneşten yaklaşık 9780 ışık yılı uzaklıktadır ve Samanyolu'na yaklaşıyor, bu nedenle galaktik gelgit kuvvetleri tarafından bozulmaktadır.
- 51:47Reticulum II Galaksisi
- Reticulum II galaksisi, 2015 yılında DES karanlık enerji araştırması verileriyle keşfedilmiş ve Samanyolu'nun yörüngesinde dönen sekiz cüce uydu galaksiden biridir.
- Reticulum II, muhtemelen siferoidal olan ve güneş sistemimizden 104 bin ışık yılı uzaklıkta bulunan en yakın Samanyolu uydu galaksilerinden biridir.
- Ultra soluk olarak adlandırılan bu galaksi, 5000'den fazla yıldız içermez ve Samanyolu'ndan bir milyar kat daha karanlık ve bir milyon kat daha az kütlelidir.
- 54:23İzole Galaksiler
- Sferoidal cüce galaksilerin çoğu Samanyolu ve Andromeda galaksilerine yakın konumlarda yer alırken, bazı cüce küresel galaksiler izole olarak, yerel grubun dışında bulunur.
- Cüce Balina Galaksisi, 1996 yılında Cambridge Üniversitesi'nden bir öğretim üyesi tarafından keşfedilmiş, 2,46 milyon ışık yılı uzaklıktadır ve hidrojenden yoksundur.
- Takan Cüce Galaksisi, 1990 yılında Avustralya'daki Mount Stromlo gözlemevinde keşfedilmiş, Balina Cüce Galaksisi'nden daha küçüktür ve Samanyolu'na göre diğer üyelerin neredeyse karşısında yer almaktadır.
- 58:21Diğer İzole Galaksiler
- Ejderha takımyıldızında bulunan KKR 25, 1999 yılında Karantseva, Karantsev ve Richter tarafından keşfedilmiş, yerel grubun ana üyelerinden 6 milyon ışık yılından fazla uzaklıktadır.
- KKS-3 Galaksisi, Samanyolu'ndan 7 milyon ışık yılı uzaklıktadır, toplam kütlesi güneşin yaklaşık 20 milyon katı ve 12-14 milyar yıl önce oluşmuş yaşlı yıldızlardan oluşmaktadır.
- Baden 1 galaksisi, 2018 yılında Hubble uzay teleskobu tarafından keşfedilmiş, 13 bin ışık yılı uzaklıktadır ve muhtemelen 13 milyar yaşında olabilir, bu da onu evren kadar yaşlı yapabilir.
- 1:03:12Düzensiz Cüce Galaksiler
- Cassiopeia takımyıldızında bulunan IC 10 galaksisi, güneş'imizden yaklaşık 2,20 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alır ve önceki tüm gökadalardan çok daha parlaktır.
- IC 10 galaksisi, yeni oluşmuş büyük kütleli yıldızlardan oluşan geniş bir nüfusa sahiptir ve yerel gruba ait tek yıldız patlaması galaksisidir.
- Bu galaksinin yıldız oluşumu yılda 0,4 ile 0,8 güneş kütlesini temsil eder ve yıldızlararası gaz muhtemelen birkaç milyar yıl dayanabilir.
- 1:05:08Leo III Galaksisi
- Leo III galaksisi, Aslan takımyıldızında yer alan, Güneşimizden 2,25 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce galaksidir.
- Bu galaksi, 800 güneş kütlesini geçmeyen, gaz zengini, düşük yıldız kütlesine ve düşük metalikliğe sahip bir yapıya sahiptir.
- Galaksinin en büyük çapı yaklaşık 6.500 ışık yılıdır ve içinde 10 milyon yaşındaki en genç yıldızlardan 10 milyar yaşındaki en yaşlı yıldızlara kadar çeşitli yaşlarda yıldızlar bulunmaktadır.
- 1:06:12Leo III Galaksisinin Özellikleri
- Galaksi toplamda beş yıldız kümesine ev sahipliği yapar: iki genç düşük kütleli küme ve üç yaşlı düşük kütleli küme.
- Bu galaksinin yüzde 80'i karanlık maddeden oluşmaktadır ve bu durum hala bir gizemdir.
- Leo III galaksisi, spiral galaksilerin tipik morfolojisini hatırlatan iç halka yapılarına sahiptir ve büyük kütleli disk galaksilerine benzer.
- 1:07:14Yerel Gruba Yakın Galaksiler
- Yerel grubun yakın çevresinde, uzun zamandır yanlışlıkla düzensiz bir gökada olarak kabul edilen NGC 52 galaksisi bulunmaktadır.
- NGC 52, Heykeltıraş takımyıldızında yer alan, yaklaşık 68.000 ışık yılı boyunca uzanan dar profilli bir galaksidir.
- Yakından bakıldığında, bu galaksi aslında çubuklu bir spiral galaksi olarak ortaya çıkar ve Macellan sarmal gökadaları kategorisine girer.
- 1:09:09NGC 52 Galaksisinin Özellikleri
- NGC 52, muhtemelen yerel gruba bugüne kadar bilinen en yakın galaksidir ve Güneş sistemimizden yaklaşık 7 milyon ışık yılı uzaklıktadır.
- Galaksinin merkezi, merkezi ve küresel çıkıntı ile karakterize edilen şişkinlik ve parlak çekirdeğe sahiptir.
- NGC 52 içinde pembe yıldız oluşum bölgeleri ve genç mavi yıldız kümeleri bulunmaktadır.
- 1:09:58NGC 300 Galaksisi
- Heykeltıraş takımyıldızında NGC 52'nin yanında, Güneş'ten yaklaşık 7 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan, düşük yüzey parlaklığına sahip bir başka sarmal gökada olan NGC 300 (Keltwell 70) yer almaktadır.
- NGC 300, Samanyolu'na benzemeyen, 50.500 ışık yılından daha uzun bir alana yayılan bir yapıya sahiptir ve iki sarmal kolunu çevreleyen kırmızı dev yıldız sürüleriyle doludur.
- Bu galaksi, 50 saatlik pozlamanın sonucu olarak, geniş alan görüntüleyici kamera ve özel filtrelerle işlenen çok sayıda fotoğrafın bir araya getirilmesiyle resmedilmiştir.
- 1:11:12NGC 300 Galaksisinin Özel Özellikleri
- NGC 300 galaksisinin yapısının haritası çıkarıldığında, kalbinde yaklaşık 15 güneş kütlesinde bir kara delik barındırdığı ortaya çıkmıştır.
- Bu kara delik, ikili bir sisteme ait sıcak ve parlak bir Wolf-Rayet yıldızına yakındır.
- NGC 52 ve NGC 300 galaksileri sadece 1 milyon ışık yılı ayırıyor ve büyük olasılıkla kütleçekimsel olarak bağlıdır.