Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Carnegie Science Center'ın "Cafe Sai" programında sunucu Sammy'nin Pittsburgh Üniversitesi'nde sivil ve çevresel mühendislik profesörü Dr. Carla Eng ile gerçekleştirdiği bir bilimsel sunum ve soru-cevap oturumudur.
- Sunum, PFAS (perfluoroalkyl compounds) kimyasallarının ne olduğu, tarihçesi, kullanım alanları, sağlık ve çevre üzerindeki etkileri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Dr. Eng, PFAS'ların günlük hayattaki kullanım alanlarını, "forever chemicals" olarak adlandırılma nedenini, çevre üzerindeki kalıcılığını ve sağlık etkilerini kronolojik olarak anlatmaktadır. Sunum, Minnesota'nın PFAS'ları yasaklayan yasası gibi güncel düzenlemelerle devam edip, izleyicilerden gelen soruların yanıtlanmasıyla sona ermektedir.
- Sunumda ayrıca PFAS'ların su kalitesindeki etkileri, farklı filtreleme yöntemlerinin etkinliği, kimyasalların ölçülmesi için gerekli teknolojik ekipmanlar ve temizlenmesi için gerekli maliyetler gibi pratik bilgiler de paylaşılmaktadır. Dr. Eng, Western PA'daki McKeesport ve East Palestine gibi bölgelerdeki PFAS kontaminasyon örneklerini ve "essential use" kavramını kullanarak PFAS'ın kullanım alanlarını sınıflandırmayı da açıklamaktadır.
- 00:17Cafe Sai Tanıtımı
- Sammy, Cafe Sai'nin sunucusu olarak kendini tanıtıyor ve programın PPG tarafından sunulduğunu belirtiyor.
- Cafe Sai, her ayın ilk Pazartesi günü sanal olarak gerçekleşiyor ve izleyiciler sorularını Zoom'daki Q&A butonu üzerinden sorabilir.
- Dr. Carla Eng, Pittsburgh Üniversitesi'nde sivil ve çevresel mühendislik bölümünde asistan profesör olarak görev yapmakta ve çevresel sağlık, kimyasal ve petrol mühendisliği alanlarında ikincil görevlerde bulunuyor.
- 01:08Konuşmacının Tanıtımı
- Dr. Carla Eng'in araştırma grubu, kimyasalların organizmalar ve ekosistemlerdeki dağılımını anlamak için kimya, biyoloji ve mühendislik araçlarını kullanıyor.
- Aktif araştırma alanları arasında Forever kimyasallar (PFAS), çevresel kimyasal karışımların takibi ve endüstriyel gıda sisteminin insan maruziyetine etkisi yer alıyor.
- Dr. Eng, PFAS hakkında konuşacağını ve bu konuda üç bölümlü bir sunum yapacağını belirtiyor: PFAS'ın ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı, insanlar ve çevre üzerindeki etkileri ve çözüm önerileri.
- 02:45PFAS'ın Yaygınlığı
- Dr. Eng, izleyicilere bir anket yaparak sadece tap su içen, sadece organik yiyecek tüketen veya vegan olan kişilerin az olduğunu belirtiyor.
- Her bir izleyicinin ve konuşmacının kanlarında PFAS bulunduğunu, yaşam tarzı ve dikkatli olma seviyesine bakılmaksızın herkesin bu kimyasalları içerdiğini vurguluyor.
- PFAS'ın ne olduğu ve "slippery slope" (slippery slope) kavramı hakkında bilgi vereceğini belirtiyor.
- 03:34Florin ve PFAS'ın Kökeni
- Florin, bir halogen elementi olup, mineral floride (örneğin kalsiyum floride) ve floride (negatif yüklü iyon) gibi farklı formlarda bulunuyor.
- Floride, küçük miktarlarda içme suyuna eklenerek diş sağlığını korumak için kullanılıyor ve diş hekimliğinde de tedavi amaçlı kullanılıyor.
- Organofluorinler, karbon-hidrojen bağlarının yerine klor atomları ile değiştirilen organik bileşiklerdir ve bu bileşiklerin özel özellikleri sayesinde teflon gibi ürünler geliştirilmiştir.
- 05:22PFAS'ın Özellikleri
- PFAS (Per ve Polifluoro Alkyl Asitler), yüzey aktif bileşiklerdir ve yüzeyleri sıvılarla etkileşime geçiren özel özelliklere sahiptirler.
- PFAS'ın en önemli özelliği hem su hem de yağlara karşı dirençli olmasıdır, bu da onları su ve yağlara karşı dirençli yüzeyler oluşturmak için kullanışlı kılmaktadır.
- Teflon, yanlışlıkla tetrafluoroethylene gazı kullanılarak geliştirilmiş bir bileşiktir ve ilk olarak Manhattan Projesi'nde korozyona karşı dayanıklı bir kaplama olarak kullanılmıştır.
- 07:44PFAS'ın Kullanım Alanları
- 1938'de keşfedilen teflon, 1941'de patentlenmiş ve 1960'larda popüler hale gelmiştir.
- 1980'ler ve 1990'larda PFAS, tekstillerde, temizlik ve degreasing ürünlerinde ve özellikle yangın söndürme köpüklerinde kullanılmaya başlanmıştır.
- 2000 yılında yangın söndürme köpüklerinde PFAS kullanımı kısıtlanmış, 2006'da ise ABD EPA, bu bileşiklerin kullanımını azaltmak için bir anlaşma yapmıştır.
- 08:50PFAS'ın Günümüzdeki Kullanım Alanları
- PFAS, yangın söndürme köpüklerinde, özellikle petrol ve gaz endüstrisinde ve uçak yangınlarında kullanılmaktadır.
- Breathable tekstillerde, özellikle tıbbi giysilerde ve gıda paketlemede (pizza kutuları, burger kaplamaları, kurabiye kaplamaları) kullanılmaktadır.
- Kişisel bakım ürünlerinde, özellikle diş fırçalarında ve makyaj ürünlerinde kullanılmaktadır.
- 10:15PFA'ların Kullanım Alanları
- PFA'lar (Polyphenylfluorosulfonlar) teknolojik olarak fotolithografi endüstrisinde bilgisayar çiplerinin üretiminde kullanılır ve telefonlarda bulunan oleophobic kaplama için de tercih edilir.
- PFA'lar ayrıca ilaç endüstrisinde de kullanılır; karbon-fluorine bağ sayesinde ilaçlar vücutta daha stabil ve aktif kalır.
- PFA'lar çok çeşitli alanlarda kullanılır; 200 farklı kullanım kategorisi ve 1400 farklı PFA bileşiği bulunmuştur; bunlar arasında mühimmat, tırmanma ipleri ve gitar telleri de yer almaktadır.
- 11:28PFA'ların Özellikleri ve Çevre Etkileri
- PFA'lar (organofluorine maddeler) bilim insanları tarafından tesadüfen keşfedilmiştir çünkü karbon-fluorine bağ, kimyadaki en güçlü tek bağlardan biridir.
- Doğal ortamda organik florin bileşiklerinin neredeyse hiç bulunmadığı ve laboratuvarda oluşturulan bu kimyasalların doğal süreçlerde parçalanmadığı için "sonsuza kadar kimyasallar" olarak adlandırılır.
- PFA'lar laboratuvarda çok enerji harcayarak üretilir ve çevreye salındıktan sonra uzun süre kalır.
- 12:13PFA'ların Çevre Dağılımı
- Çevre Çalışma Grubu tarafından hazırlanan interaktif bir harita, ABD'deki tüm bilinen PFA kirlilik noktalarını göstermektedir.
- Haritada bazı bölgeler tamamen PFA ile kaplıdır, bu da o bölgelerde yapılan araştırmaların yoğunluğunu göstermektedir.
- PFA kirlilik noktaları içme suyu, askeri alanlar ve endüstriyel faaliyetlerle ilişkilidir; içme suyu kirliliği olan bölgelerde insanlar genellikle içme suyu yoluyla bu kimyasallara maruz kalır.
- 13:44PFA'ların Sağlık Etkileri
- PFA'ların sağlık etkileri konusunda yapılan araştırmalarda, bazı PFA'ların kanserle ilişkili olduğu, gelişimsel etkilerin olduğu ve bağışıklık sistemine olumsuz etkisi olduğu tespit edilmiştir.
- PFA'ların bağışıklık sistemine olumsuz etkisi, EPA'nın içme suyu için yeni düzenlemeler belirlemesinde en önemli faktörlerden biridir.
- EPA, içme suyu için "hayat boyu sağlık tavsiyesi" olarak adlandırılan bir seviye belirlemiştir; bu seviye, PFA'ların toksik etkilerini gösteren referans dozuna göre hesaplanmıştır.
- 15:43EPA'nın PFA Seviyeleri ve Etkileri
- EPA, PFOA için 0,0004 part per trilyon ve PFOS için 0,002 part per trilyon seviyelerini güvenli olarak belirlemiştir; bu, bir litre su içinde bir şişe su kadar küçük bir miktardır.
- Bu sağlık tavsiyesi, PFA'ların tamamen güvenli olmadığı anlamına gelir ve birçok içme suyu sisteminin bu seviyeyi aştığı tahmin edilmektedir.
- EPA, ölçüm teknolojisinin sınırlamaları nedeniyle, 0,0004 part per trilyon seviyesinden daha yüksek olan 0,0004 part per trilyon seviyesini içme suyu standartı olarak belirlemiştir.
- 18:10PFA'ların Uzun Dönem Etkileri
- PFA'ların "sonsuza kadar kimyasallar" özelliği nedeniyle, kullanımdan kaldırılsa bile uzun süre çevrede kalır.
- Maine'deki bir çiftçi, 1980'lerde devlet tarafından önerilen biyosolidlerin (pulp ve kağıt fabrikalarından gelen) PFA içerdiği için, hayvanlarının ürettiği sütte yüksek PFA seviyeleri tespit edilmiştir.
- PFA'ların "buzdağı sorunu" olarak adlandırılan bir durumu vardır; henüz düzenlenmemiş PFA'lar çoğunlukla iki alt kategoride yer almaktadır.
- 19:34PFOA ve PFA'nın Çevre Üzerindeki Etkileri
- PFOA ve PFA artık aktif olarak kullanılmıyor ancak hala çevrede bulunuyor.
- Binlerce farklı PFA türü hala aktif olarak kullanılıyor ve bunlar için neredeyse hiç toksikolojik bilgi bulunmuyor.
- 19:58Batı PA'da PFA'nın Yerel Etkileri
- McKeesport'ta 2021 Temmuz ayında bir oto vücut yangınında kullanılan PFA içeren yangın söndürme köpükleri, bir sistem hatası sonucu içme suyu dağıtım sistemine sızdı.
- Yangın söndürme köpükleri içme suyu dağıtım sistemine sızması nedeniyle McKeesport'un alt onuncu bölgesi yaklaşık bir ay boyunca su kesintisi yaşadı.
- McKeesport'taki su otoritesi, su dağıtım sistemini tekrar temizleyerek büyük ölçüde kirliliği giderdi, ancak bir yıl sonra bile içme suyunda PFA tespit edildi.
- 21:21PFA'nın Diğer Kullanımları ve Etkileri
- Doğu Filistin tren derailmentinde kullanılan yangın söndürme köpükleri de muhtemelen PFA içeriyordu.
- McKeesport yangını, yangın söndürme köpüklerinin normalde kullanılmaması gereken bir tür yangındı.
- Batı PA'da PFA'nın endüstriyel kullanımları da araştırılıyor, özellikle yangın eğitim tesisleri, krom plating tesisleri, petrol ve gaz sondaj siteleri, su arıtma tesisleri, çöplükler ve üretim alanlarında.
- 23:29PFA'nın Geleceği ve Çözüm Önerileri
- PFA'lar, en dayanıklı kimyasallar arasında yer alıyor ve onları yok etmek için çeşitli araştırmalar yapılıyor.
- Geçmişteki diğer dayanıklı kimyasallar (PCB'ler gibi) gibi, PFA'lar da uzak bölgelere yayılmış durumda ve onları temizlemek zor olabilir.
- PFA'ların kullanımını azaltmak için eğitim vermek, geri alım programları oluşturmak ve yangın ekipmanlarının bakımını finanse etmek gerekiyor.
- 26:43Essential Use Kavramı
- Essential use kavramı, Montreal Protokolü'nden esinlenerek geliştirilmiş ve kimyasalların kullanımını değerlendirmek için farklı kategoriler sunuyor.
- Non-essential use, sağlık, güvenlik veya toplum işleyişi için gerekli olmayan, sadece piyasa fırsatı için kullanılan kimyasalları ifade ediyor (örneğin diş fırçaları ve su geçirmez sörf şortları).
- Substitutable use, eşdeğer işlevsellik ve performans sunan alternatiflerin bulunabileceği, ancak şu anda alternatiflerin olmadığı kimyasalları ifade ediyor (örneğin yangın söndürme köpükleri, bazı tekstil ürünlerleri, güneş panelleri, rüzgar türbinleri ve araba bataryaları).
- Essential use kategorisinde, şu anda alternatiflerin olmadığı ancak gelecekte alternatiflerin bulunabileceği kimyasallar (örneğin bazı tıbbi cihazlar ve mesleki koruyucu kıyafetler) bulunuyor.
- Maine eyaleti, PFA'ların kullanımını azaltmak için ilk adımı attı ve 2022 Ocak'ından itibaren PFA içeren yeni ürünlerin satışını yasakladı.
- 29:44Minnesota'nın PFA Yasası
- Minnesota, PFA'lar ve Forever kimyasallar için yeni bir yasa olan Amara's Yasası'nı kabul etti.
- Bu yasa, genç bir kadın olan Amara'nın 20 yaşında kanserden ölümünden sonra, PFA'larla ağır şekilde kirletilmiş bir toplulukta yaşamasından sonra adlandırıldı.
- Yasada, PFA'lar sadece sınırlı kullanımlar için (firefighting köpükleri ve koruyucu kıyafetler için) izin verilirken, şirketlerin ürünlerinde bu kimyasalların varlığını açıklaması zorunlu hale getirildi.
- 30:19PFA'ların Yaşam Döngüsü
- PFA'lar çok kalıcı olduğu için, sadece kullanım sırasında değil, malzemelerin çıkarılması, üretim, kullanım ve atık aşaması boyunca da maruz kalınabilir.
- Kimyasalların emisyonları, malzemelerin nasıl atıldığı (toprakta mı, yakılıp mı) gibi aşamalarda gerçekleşebilir.
- Bu kimyasallar, insanların kanlarında bulunmasının nedeni olarak düşünülmelidir.
- 31:17PFA'ların Kullanım Tarihi ve Çıkış Süreci
- PFA'ların ilk tekstil kullanımları 1960'ların ortalarında başlamış, özellikle 1970'ler, 1980'ler ve 1990'lar boyunca popüler olmuştur.
- Home Depot gibi şirketler son on yılda PFA içeren karpetleri satmayı durdurmuş, bu ürünlerin yavaş yavaş piyasadan çekilmesi süreci devam etmektedir.
- PFA içeren ürünlerin atılması konusunda endişeler vardır, çünkü şu anda tüm bu ürünler genellikle çöplüğe atılmaktadır.
- 32:27PFA'ların Düzenlemeleri ve Alternatifler
- PFA'ların düzenlemeleri hızla değişmekte olup, bu kimyasalların tehlikeli atık olarak listelenmesi konusunda tartışmalar devam etmektedir.
- Seramik, elmas ve granit çipler gibi non-stick skilletler, organoklorik bileşikler içermediği için daha güvenli olabilir.
- Cast iron skilletler uzun ömürlü ve ekonomik bir alternatiftir.
- 33:46Uluslararası PFA Düzenlemeleri
- Stockholm Sözleşmesi, Persistent Organic Pollutants (POP) konusunda uluslararası bir anlaşmadır ve DDT ve PCB'lerin yasaklanması gibi önemli kararlara sahiptir.
- Avrupa Birliği, PFA'ların tüm kullanımlarını yasaklamayı planlamaktadır, ancak bu konuda henüz bir karar verilmemiştir.
- İthalat edilen ürünlerde PFA'ların miktarı sınırlıdır, ancak bu kimyasallar Çin gibi ülkelerde üretilirken çevreye ve çalışanlara zarar vermektedir.
- 35:42PFA'ların Temizlenmesi ve Alternatifler
- PFA'ları temizlemek için elektrokimyasal yöntemler ve yüksek sıcaklık incinerasyonu gibi teknolojiler geliştirilmektedir.
- Yüksek sıcaklık incinerasyonu sırasında PFA'ların tamamen yok edilmesi zordur ve bazı PFA'lar hala atmosfere salınabilir.
- Carpeting gibi ürünlerde PFA'ların yerine alternatifler bulunmaktadır ve bu nedenle Home Depot gibi şirketler bu ürünlerin satışını durdurmuştur.
- 38:11PFA Kategorisi ve Regülasyonlar
- PFA, 9000'den fazla kimyasalın genel kategorisidir ve PFOA gibi bazı kimyasallar daha fazla araştırma sonucu toksik olarak tanımlanmış ve yasaklanmıştır.
- Bazı düzenlemeler sadece belirli kimyasallar için belirli konsantrasyonlarda geçerlidir, bazı devletler ise tüm PFA'ların kullanımını yasaklamıştır.
- "Geride Kalma Değişimi" kavramı, BPA yerine BPS gibi benzer yapıya sahip ancak daha toksik olan alternatiflerin kullanılmasını ifade eder.
- 40:47PFA'ların Askeri Tesislerde Kullanımı
- Askeri tesislerde ve havaalanlarında PFA'lar uzun yıllar boyunca yaygın olarak kullanılmıştır.
- İnsanlar bu köpüklerin inert olduğunu düşünerek, sadece yangınla mücadele için değil, tüm eğitimlerde de kullanmışlardır.
- Bu nedenle, askeri tesislerde PFA'ların yaygın olarak kullanıldığı ve bu nedenle çevrede yüksek miktarda PFA bulunabileceği düşünülmektedir.
- 41:33Su Seçimi ve PFA'lar
- Tap suyu, özellikle kirletilmiş bölgelerde PFA'lar içerebilir.
- Bottled su da PFA'lar içerebilir, bu nedenle sadece bottled su içmek güvenli olmayabilir.
- PFA'lar (PFOA ve PFOE) uzun zincir bileşiklerdir ve karbon filtrelerle çıkarılabilir, ancak filtreler sık sık değiştirilmelidir.
- 42:25PFA'ların Tespiti ve Ölçümü
- EPA, tüm kamu içme suyu sistemlerinin belirli PFA seviyelerinin rapor edilmesini gerektirir.
- Laboratuvarlarda PFA'ları tespit etmek için LC-MS/MS gibi cihazlar kullanılır ve genellikle 0,8-0,9 part per trilyon seviyesinde ölçüm yapılabilir.
- Çoğu belediye bu kadar hassas ölçüm kapasitesine sahip değildir ve analiz için sözleşme laboratuvarlarına ödeme yapmak zorundadır.
- 44:11PFA'ların Kaynakları ve Etkileri
- PFA'lar gaz sondajında kullanılan sondaj sıvılarında bulunabilir, ancak tüm malzemelerin açıklanması zorunlu değildir.
- PFA'ların tespit edilmesi ve temizlenmesi için şeffaflık gereklidir.
- PFA'lar moleküllerdir, parçacıklar değildir ve TDS (toplam çözünmüş maddeler) testlerinde tespit edilebilir.
- 46:04Maliyet ve Gelecek
- PFA üreticileri ile EPA arasında anlaşmalar yapılmış ve Dow'un bir sınıf davası başlattığı belirtilmiştir.
- Tüm su sistemlerinde PFA'ları temizlemek için büyük maliyetler gerekecektir.
- Karbon filtreleri PFOA ve PFOE'yi temizleyebilir, ancak diğer bileşiklerin temizlenmesi daha zor olabilir.