Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, Coğrafi Tehlikeler Profesörü Bir McGuire, Colorado Üniversitesi'nden Profesör Conra Stephen, NASA'nın İtici Jet Laboratuvarından Profesör Eric Rhino, Richard Elli, Dr. Jonathan Overpack, Profesör Don Peroviç ve Queens Üniversitesi'nden jeoloji profesörü Nick Couch gibi bilim insanlarının çalışmalarını konu alıyor.
- Video, küresel ısınmanın buzulların erimesine ve deniz seviyelerinin yükselmesine neden olduğunu bilimsel araştırmalar ve teknolojik ölçümlerle destekleyerek anlatıyor. Grönland ve Antarktika buzullarının erime süreçleri, bu süreçlerin deniz seviyesine etkileri ve bunun dünya kıyı şeritlerini nasıl değiştireceği detaylı şekilde inceleniyor.
- Belgesel ayrıca, sera gazlarını düşürmek için acil önlemler almazsak deniz seviyesinin yedi metrelik yükselme ile karşı karşıya kalabileceğimizi, buz örtüsünün erimesi sonucu güneş ışığının daha fazla emilmesi ve bu durumun küresel ısınmayı hızlandırdığını, kasırgaların şiddetini artırdığını ve özellikle New York gibi kıyı bölgelerindeki şehirlerin su baskınlarına maruz kalacağını gösteriyor. Video, yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaparak ve sera gazı emisyonlarını düşürerek bu sorunu durdurabileceğimiz vurgusuyla sona eriyor.
- 00:01İklim Değişimi ve Buzulların Erimesi
- Sıradışı hava koşulları artık alışıldık hale gelmiş, gezegenimizin buzları eriyor ve bu her şeyi değiştiriyor.
- Denizler yükselecek, şehirler sular altında kalabilir ve milyonlarca insan ölebilir.
- Bu programda iklim değişimi ve buzulların erimesinin ardındaki bilimsel nedenleri bulmak üzere gerçekler hayal ürünlerinden ayrılacak.
- 01:04Küresel ısınma ve Deniz Seviyesinin Yükselişi
- Küresel ısınma, gezegenimizin ısınması ve bunun dünyanın buzullarına etkisinin felaket niteliğinde olduğu korkunç bir gerçek.
- Sıcaklıklar yükseldikçe buzullar eriyor ve deniz seviyeleri yükselmeye başlıyor.
- Dünya çapında okyanus seviyeleri yüzelli yıl öncekine oranla iki kat daha hızlı yükseliyor.
- 01:45Deniz Seviyesinin Yükselişi Tahminleri
- 2011'de bilim adamları asrın sonuna doğru deniz seviyelerinin bir metre yükseleceğini tahmin etmişlerdi.
- Muhafazakar tahminler bile önümüzdeki altmış yıl içinde yükselen denizlerin Amerika sahillerinin yüzaltmış metre yakınındaki evlerin çeyreğini yok edeceği yönünde.
- Yakın zamanda yapılan araştırmalar daha da vahim bir tablo çiziyor; asrın sonuna kadar deniz seviyeleri altı metre yükselebilir.
- 02:43Buzulların Erimesi ve Geçmiş
- Buz eridiğinde neler olacağını anlayabilmek için bilim adamlarının erimeyi meydana getiren süreçleri incelemesi gerekiyor.
- Deniz seviyesinin yükselmesi yeni bir şey değil, geçmişte deniz seviyelerinin bugünkünden daha yüksek ve daha düşük olduğu zamanlar yaşandı.
- Bu, insanın dörtvirgülelli milyar yıllık geçmişinde kutup buzullarının erimesi ve donmasıyla oluşan doğal bir döngü.
- 03:33Dünya'nın Yörüngesi ve İklim Değişiklikleri
- Bu döngünün sebebi dünyanın güneş etrafındaki dönüşümü.
- Dünya'nın yörüngesi yüz bin yıllık bir dönüş evresinde daireye yakın bir şekilden esneyerek oval bir şekle dönüşür ve sonra tekrar daire halini alır.
- Şu anda yörüngemiz dairesel şekilde ve daha sıcak bir buzullar arası dönemdeyiz.
- 04:17Grönland'daki Buzul Erimesi
- Buzulların erimesi kontrol dışına çıktığı yerlerden biri Grönland.
- Grönland'da 960 bin kilometreküp buz bulunuyor ve bu buzlar eriyor.
- Grönland'ın ortalama kış sıcaklıkları 1990'dan beri sekiz derece arttı.
- 05:29Grönland'daki Veriler ve Buzul Erimesi Hızı
- Grönland buz tabakası, buzullar Atlantik Okyanusu'na karıştıkça her kırk saatte bir trilyon litre su kaybediyor.
- On yıl önce erime oranı bugünkünün sadece üçte biriydi.
- Batı Grönland'daki buzulun kıyısı son yüzelli yıl içinde 59 kilometre geri çekildi ve şu anda beş yıl öncesine göre iki kat daha hızlı eriyor.
- 06:30Buzulların Kütle Dengesi
- Buzul erimesi sıradışı bir şey değil, normalde kıyılarda eriyen buz, yükseklere yağan kar oranıyla dengelenir.
- Bu doğal denge buzulları sağlam tutar ve deniz seviyesi yükselmelerini kontrol eder.
- Son on bin yıldır döngü bu şekilde gidiyordu, buzullarımız dengeliydi ama artık bu denge bozuldu.
- 07:36NASA'nın Araştırmaları
- NASA'nın kurduğu küresel konumlandırma sistemi, buzulların yüksekliğini ve kayıp hacimlerini takip edebilmek için kullanıldı.
- Buldukları şey akıllara durgunluk vericiydi; buzullar şimdiye kadar hiç görülmemiş bir hızla eriyordu.
- Son birkaç yıl içinde buz kütlesinin erimesi yüzde on ila yirmi değil, yüzde elli ila seksen hızlandı.
- 08:31Grönland'daki Buzul Erimesi
- 2003 yazında buzulların denize karışma hızı yıllık yaklaşık 13 kilometreye çıkmış, bu da süreçteki hızlanmayı gösteriyor.
- Ortalama sıcaklıkların artması, buzulların üst ve kıyı kısımlarını eriterek yüzeyde büyük birikintilere neden oluyor.
- Eriyen sular buzulların içindeki çatlaklardan aşağı sızarak, buzulla kara arasındaki birleşim noktasını kayganlaştırıyor ve kütleyi daha hızlı denize doğru kaymasına sebep oluyor.
- 09:46Deniz Seviyesi Artışı ve Tehdit
- Buzların erime hızını iki katına çıkaran bu durum, deniz seviyesinin artışı ve kıyı şeritlerine zarar vermesiyle felaket niteliğinde sonuçlar doğurabilir.
- On yıl önce deniz seviyesi artışı yaklaşık 12 milimetreydi, son 5-10 yıl içinde iki katına çıkmış ve her 10 senede iki kat artmaya devam ederse, önümüzdeki 100 yıl içinde dünyanın birçok kıyı şeridi etkilenecektir.
- Grönland tamamen erirse, tüm dünyanın okyanuslarını 8 metre yükseltecek kadar su bırakacak.
- 10:39Antarktika'daki Buzul Durumu
- Grönland'da bol miktarda buz var ancak dünyanın güney kutbuna yayılan Antarktika'da bunun 11 katı kadar buz bulunuyor.
- Bilim adamları, Antarktika'nın büyük, dağlık ve soğuk olması nedeniyle kar yağışıyla erimeleri dengeleyebileceğini düşünüyorlardı.
- 2002'de dengenin bozulduğuna dair kanıtlara rastlandı; sadece üç hafta içinde 2000 kilometrekarelik bir kütle buzuldan kopup suya karıştı.
- 11:41Antarktika'nın Erişmesi ve Tehdit
- Antarktika buz kütlesi dünyanın buz hacminin %90'ını ve temiz sularının %70'ini barındırıyor, tamamen erirse küresel deniz seviyesini 50-70 metre yükseltebilecek kadar suya sahip.
- Yeni uydu görüntü teknolojisi, Antarktika'nın buz kütlelerinin yüzlerce kilometre yukarısında bulunan uydunun verileri, gezegenimizin buzul kütleleri konusundaki algılarımızda devrim yaratıyor.
- NASA'nın İtici Jet Laboratuvarı'ndan Profesör Eric Rinho, Antarktika'nın buzul hareketlerini milimetrik bir kesinlikle takip etmek için uyduları kullanıyor.
- 13:15Antarktika'daki Buzul Erişmesi Mekanizması
- Antarktika'da erime suları buz kütlelerini kayganlaştırıp denize kayma hızlarını artırmak yerine, buz şelfini tamamen ana buzuldan koparmıştır.
- Antarktika'da hava sıcaklıkları dünyanın diğer her yerinden üç kat daha hızlı bir şekilde yükseliyor ve bu sıcaklığın artması buzulların yüzey ve kıyılarını eritiyor.
- Erime suları çatlaklardan aşağı sızıp birikiyor, donuyor ve genişliyor; çatlaklar birbirinden ayrılıyor ve buzul kırılarak suya karışıyor.
- 14:38Antarktika'daki Buzul Erişmesinin Sonuçları
- Larson B buz shelfi çökmesi, ardında biriken kara temelli buzulları denize karışıp erimekten alıkoyacak hiçbir şey kalmadı.
- Larson B çökmeden öncekine oranla buzullar sekiz kat daha hızlı denize karışmaya başladı.
- Antarktika buz kütleleri aynı zamanda aşağıdan da saldırıya uğruyor; son 50 yıl içinde Antarktika'yı kuşatan denizin sıcaklığı bir dereceden fazla yükseldi ve daha sıcak olan sular, kıyılardaki buzulların altına giriyor.
- 15:42Antarktika'nın Geleceği
- Çatlama ve derindeki buzların erimesi iki sürecinin birleşimi, deniz buzlarını kırıyor ve dev batı Antarktika buz kütlesi gitgide daha güvensiz bir hal alıyor.
- Rio'nun hesaplarına göre Antarktika her sene 41 kilometre küplük buz kaybediyor ve Antarktika'da tüm deniz seviyesini 50 metre yükseltecek kadar buz var.
- Bilim adamları 2010 yılına yakın bir tarihte Antarktika buz kütlelerinin bu asır boyunca sağlam kalacağını tahmin etmişlerdi, ancak yeni görüntü teknolojisi sayesinde artık gerçeği biliyoruz.
- 16:41Dünya İklimi ve Buz Çekirdekleri
- Dünya ortalama sıcaklıklar bin yıldır olmadığı kadar yüksek seviyelere ulaşmış ve küresel ısınma hızlanıyor.
- Buz çekirdekleri, dünyanın iklimsel tarihini koruyan bir zaman makinesi gibidir ve içindeki katmanlar buzun yaşını ve geçmiş hava şartlarını gösterir.
- Buz çekirdeklerindeki oksijen izotoplarının yoğunluğu ve karbondioksit seviyeleri, geçmiş sıcaklık değişimlerini gösterir.
- 18:30Sera Gazları ve Küresel ısınma
- Karbondioksit seviyeleri doğrudan sıcaklıkla bağlantılıdır ve günümüzde hızla yükseliyor.
- Sera gazları (karbondioksit, metan) dünyanın yüzeyinden yayılan ısıyı içlerinde tutarak küresel ısınmayı sağlar.
- 1950'lerden beri sanayi devrimi, fosil yakıt kullanımı ve orman kesimi nedeniyle karbondioksit seviyesi artmaya başlamıştır.
- 20:33Gelecek Tahminleri
- Karbondioksit emisyonlarını azaltmadan 50 yıl içinde karbondioksit oranı %30 artabilir ve ortalama sıcaklıklar yaklaşık 6 derece yükselir.
- 21. yüzyılın sonunda dünya, son bir milyon yıl içinde hiç görmediği kadar yüksek sıcaklıklara ulaşabilir.
- Yakın zamana kadar dünyanın erimeye bu kadar yakın olduğunu bilmiyorduk, ancak binlerce yıl önce ölmüş organizmaların kanıtları bu erimeyi gösteriyor.
- 21:43Buzun Erişmesi ve Deniz Seviyesi Yükselişi
- 30 yıl içinde dünya nüfusunun %75'i kıyı kesimlerinde yaşayacağı tahmin ediliyor, 100 yıl sonra birçok şehir sular altında kalabilir.
- Yüzen buzlar (icebergler) erimesi deniz seviyesini yükseltmez, ancak buzul dağları ve kutup buzulları erimesi deniz seviyesini artırır.
- Greenland gibi buzullar eriyip denize düşerse, deniz seviyesi yükselir ve kıyılara büyük etki yapar.
- 24:03Mercanlar ve Deniz Seviyesi
- Tropik mercanlar sadece sığ sularda deniz yüzeyinin hemen altında yaşayabildiği için, deniz seviyesini tespit etmek için harika bir kaynaklardır.
- 130 bin yıl öncesinden kalma fosil mercan resifleri, deniz seviyesinin günümüzden 3-4 metre daha yüksek olduğunu gösteriyor.
- 130 bin yıl önce deniz seviyesinin yükselmesine sebep olan kutup yaz sıcaklıkları, günümüzdekinden sadece 5-8 derece daha sıcaktı ve bu sıcaklık 21. yüzyılın ortasında ulaşılabilir.
- 26:31Küresel Erime ve Deniz Seviyesi Yükselişi
- Okyanus ısınarak buz şartlarının alt kısımlarını eritip, buz kütlelerinin okyanusa karışmasına neden oluyor.
- Bilim adamları endişeli: Dünya kısa sürede toplu erimeye doğru gidiyor olabilir ve buz kütlelerini yok edecek kadar ısınıyor.
- Deniz seviyeleri gözle görülebilir şekilde yükseliyor ve bu süreç durdurulmadan o çizgiyi geçmek olası.
- 27:45Küresel Erime Eşiğindeyiz
- Eğer Overpack haklıysa, küresel erimenin eşiğindeyiz ve sera gazlarını düşürmek için önlemler almazsak deniz seviyesinde yedi metrelik yükselme ile karşı karşıya kalabiliriz.
- Overpack, deniz seviyesinin yükselmesinin etkilerini gösteren bilgisayar simülasyonları oluşturmuş.
- New York'un metropoliten bölgesinde deniz seviyesi yükseldikçe, 1 metreye kadar sular basmaya başlayacak, 3 metreye ulaştığında şehrin büyük kısmı sular altında kalacak.
- 28:47Florida'nın Durumu
- Florida'nın yoğun nüfusa sahip alanlarının çoğu kıyı şeridinde bulunuyor ve deniz seviyesinin yükselmesinden darbe alıyor.
- Deniz seviyesi 6 metreye yükseldiğinde Florida'nın sular altında kalma oranı yıkım niteliğinde olacak.
- Dünya nüfusunun üçte ikisi kıyıya yüz kilometre mesafe içinde yaşıyor ve yaklaşan erimenin etkileri felakete neden olabilir.
- 30:09Küresel İklim Sistemindeki Kısır Döngü
- Dünya ısınıyor, buzullar eriyor ve deniz seviyeleri yükseliyor; bu durumun sanayileşme nedeni olduğu ve durdurulabileceği belirtiliyor.
- Buz, güneşin enerjisini uzaya geri yansıtır ve dünya'nın serin kalmasına yardımcı olur.
- Buzlar eridikçe, güneş ışığını yansıtacak daha az buz kalır, okyanuslar daha fazla ısı tutar ve soğutma etkisi azalır; bu bir kısır döngü oluşturur.
- 30:55Buz ve Yansıtma Etkisi
- Deniz buzu coğrafyacısı Profesör Don Peroviç, güneş ışığı ve buz arasındaki etkileşimin dünyanın sıcaklığını nasıl kontrol ettiğini anlamak istiyor.
- Beyaz panel (karla kaplı deniz buzunun) güneş ışığını yansıtırken, siyah panel (okyanusun) güneş ışığını emer; bu deneyde beyaz panel 27°C, siyah panel 48°C'ye yükseldi.
- Buzun albidosu (yansıtma ölçüsü) %80 iken, karanlık denizininki yaklaşık %20; bu iki arasındaki dengenin bozulduğu bir nokta var.
- 33:31Buz Örtüsünün Azalması
- Peroviç, gezegenimizin bu dönüşü olmayan noktaya ne zaman ulaşacağını bulmak istiyor ve endişeli.
- 1979'da kutup halkasının deniz buzu örtüsü yaklaşık olarak Amerika Birleşik Devletleri kadardı, 2005'e kadar Mississippi'nin doğusunda kalan tüm eyaletlere denk buz kaybedildi.
- Deniz buzunun çekilmesinin hızlanması ve 2045'te tüm buz örtüsünün erimiş olması muhtemel; bu süreç geri dönüşsüz hale gelebilir.
- 34:56Kasırgalar ve Hava Koşulları
- Denizlerin ısındığını ve bunun buz kütlelerinin erimesini hızlandıracağını ve deniz seviyelerini yükselteceğini biliyoruz.
- Kasırgalar deniz yüzeyinden yükselen su buharını güç kaynağı olarak kullanır ve deniz yüzeyi sıcaklıkları arttıkça kasırgaların şiddeti de artacaktır.
- Tropik fırtınaların devam süresi ve maksimum rüzgar hızları 1970'lerin ortasından beri %50 artış gösterdi.
- 36:29Kasırgaların Tehlikesi
- Bilim adamları fırtınaların daha da şiddetleneceğini tahmin ediyor.
- New York gibi şehirler su baskını karşısında savunmasız.
- 1992 Aralık ayında güçlü bir kuzeydoğu fırtınası, New Yorklulara sel baskınında kalmanın nasıl bir şey olduğunu gösterdi.
- 37:31New York'un Kasırga Tehdidi
- Kıyı şeridindeki yıkım, düşük seviyeli bir kasırganınkine denk olmasına rağmen, Long Island kıyıları en kötü darbeyi aldı ve evler yerlerinden sökülerek denize karıştı.
- Manhattan sular altında kaldı, metro hattı sekteye uğradı ve Laguardia havaalanı kapanırken, Manhattan'ın bazı yerleri bir metrelik sular altında kaldı.
- New York-New Jersey metropolitan bölgesi, poyraz fırtınası veya kasırga sırasında coğrafi özellikler nedeniyle en tehlikeli yerdir.
- 39:04New York'un Coğrafi Tehlikeleri
- Long Island ve New Jersey sahilleri bir sağ açı oluşturur ve kasırga yaklaştığında, rüzgarlar bu açıya su boşaltır.
- Özgürlük Anıtı'nın önünde yedi metre, Jamaica Körfezi'nde dokuz metre yükselen fırtına suları, dev su duvarının kıyı şelfini aşarak şehre dolmasına neden olabilir.
- New Yorklular tehlikeye karşı hazırlıksızdır; kasırgalar konusunda en büyük tehlike onlardır çünkü kendi tarihlerini bilmiyorlar.
- 40:03Geçmişteki Kasırgalar ve Gelecekteki Tehdit
- Kuzeydoğu sahilleri 1821, 1841, 1854, 1893 ve 1938 yıllarında büyük kasırgalardan darbeler yemiş olsa da, ortalama bir New Yorklu bunlardan haberdar değildir.
- 1938'de New York'u vuran son güçlü kasırga altı yüz ölüme ve günümüz parasıyla beş virgül kırk milyar dolarlık hasara yol açmıştır.
- Deniz seviyeleri ve kasırgaların şiddeti arttıkça, New York'un büyük bir fırtınaya yakalanması an meselesidir.
- 40:40Gelecekteki Felaket Senaryosu
- Suların erişemeyeceği hiçbir delik olmayacak, yüzlerce kilometrekare sular altında kalacak ve New York felakete uğrayacak.
- Şehir metro hattı çalışmaz, John F. Kennedy Havaalanı ve Bateri Parkı üç metre sular altında kalacak.
- Yüzlerce bina ağır hasar alacak ve yeniden inşa etmek yüzlerce milyar dolara mal olacak.
- 41:26Küresel Erime ve Umut
- Küresel erime geleceğin meşhur bir tablosu olup, bilim adamları harekete geçmezsek bunun kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.
- Dünyamız değişiyor ve tanınmaz hale geliyor, buzullar eriyor ve deniz seviyeleri yükseliyor.
- Bazı bilim adamları, harekete geçersek ve iş işten geçmeden erimeyi durdurabiliriz diyor.
- 42:01Kurşun Örneği ve Çözüm Yolları
- Sanayi devrimi sonrası atmosfere pompalanan kurşun, 1950'lerde düşüş gösterdi ve insanlar bu hatayı onarabildi.
- Aynı şeyi karbondioksit içinde yapabiliriz; rüzgar ve güneş gücü gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaparak sera gazı emisyonlarını düşürebiliriz.
- Doğaya meydan okumak yerine onunla birlikte yaşamalıyız, çünkü gelişmiş mühendislikle yaptığımız tüm meydan okumalar sadece kaçınılmaz olanı ertelemeye yarar.
- 43:44Gelecek İçin Seçim
- Bu değişikliklere bir sebep oluyoruz ama bunlar aslında bir sonraki nesle kalıyor ve sonuçlarına katlanacak olan insanlar bizim çocuklarımız olacak.
- Başarısız olmanın sonuçları dehşet verici olabilir; korkunç boyutlardaki sosyal ve ekonomik kaosla, insani trajedisi ile tanınamaz hale gelmiş bir dünyaya uyanabiliriz.
- Harekete geçip bir şeyleri kurtarmak için seçim bizimdir.