Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir bilim insanı olan Önder Albay ile yapılan röportaj ve bilimsel sunum formatındadır. Albay, Güney Karolina Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Kardiyoloji ve Sinir Bilimi bölümünde asistan profesör olarak görev yapmaktadır.
- Videoda kenevir (kannabinoid) bitkisinin beyin üzerindeki etkileri, özellikle beyin yaşlanması ile ilişkisi detaylı olarak ele alınmaktadır. Sunum, kenevirin içerdikleri THC ve CBD maddelerinin endokannabinoid sistemiyle ilişkisini, genç ve yaşlı beyinlerdeki farklı etkilerini ve fare modelleri üzerinden yapılan araştırmaları içermektedir. Ayrıca, kenevirin epilepsi, MS ve PTSD gibi hastalıklardaki etkileri de incelenmektedir.
- Videoda ayrıca bilim insanı olma hikâyesi, akademik geçmişi ve günümüz gençlerinin kitap okuma alışkanlığından uzaklaşması gibi konular da ele alınmaktadır. Video, izleyicilerle soru-cevap bölümü ve konuşmacının kitap, film ve belgesel önerileriyle sona ermektedir.
- 00:23Pandemi Sürecindeki Deneyim
- Önder Albay, pandemi sürecini nispeten küçük ve sakin bir şehirde yaşadığını, hayatının çok fazla değişmediğini belirtiyor.
- Akademisyenlerin pandemi sürecinde çok fazla değişiklik yaşamadıklarını, pandeminin dışında bir hayatları olmadığını vurguluyor.
- Pandemi sürecinde doktora öğrencilerinin çalışma şartlarının değiştiğini, öğrencilerin gelmemesine rağmen kendisinin uzun zamandır yapmadığı deneyleri yapabildiğini ve bunu keyifli bulduğunu ifade ediyor.
- 02:23Akademik Geçmiş
- Güney Karolina Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Kardiyoloji ve Sinir Bilimi bölümünde asistan profesör olarak çalıştığını, iki sene önce Boston'dan gelerek Kalp Bebeği Merkezi kurmak için buraya geldiğini belirtiyor.
- Boston'da fakülte öncesi eğitimini (fakülte training) aldığını, uygulamalı sinirbilim alanında eğitim alarak nöroloji alanında ciddi bir birikim kazandığını söylüyor.
- Almanya'da Moleküler Psikiyatri Enstitüsü'nde çalıştığını, Los Angeles'ta Güney California Üniversitesi'nde nörofarmakoloji masterı yaptığını ve bu eğitimlerin kendisine avantaj sağladığını anlatıyor.
- 06:19Sinirbilim Tercihi
- Sinirbilim tercihini ortaokulda başladığını, eskiden bilim insanına karşı toplumda daha yüksek saygı olduğunu belirtiyor.
- Bilim insanı olmak istediklerini, dünyayı değiştirmek için önce kendini değiştirmek gerektiğini vurguluyor.
- Ortaokulda Daniel Coleman'ın "Duygusal Zeka" kitabını okuyarak beyinle ilgili ilgi duymaya başladığını ve felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi alanları okuyarak sinirbilimle ilgilenmeye başladığını anlatıyor.
- 08:35Bilim ve Eğitim Hakkında Görüşler
- İnternetten bilgi edinmenin kalıcı olmayacağını, yarım bilginin hiç bilgiden daha kötü olduğunu ve bu durumun yaratıcılığı engellediğini belirtiyor.
- Bilimi anlatmanın güzel olduğunu ancak bilimi yapmanın daha da güzel olduğunu vurguluyor.
- Bilim insanı olmak istediklerini, ailesinin öğretmen olması ve dünyayı değiştirmek için çaba göstermesinin etkili olduğunu söylüyor.
- 12:28Tanışma ve Sunum Başlangıcı
- Konuşmacı, Aziz Hoca'nın North Carolina'da olduğunu ve kendisinin Aziz Hoca'nın yakın dostlarıyla tanıştığını belirtiyor.
- Konuşmacı, Harvard'da staj yapmış bir kızın babası olan Mehmet Abi'nin kendisinin çok yakın dostu olduğunu söylüyor.
- Sunum Ingilizce olmasına rağmen Türkçe anlatacağını belirterek, kenevir bitkisi ve beyin ilişkisini konu alacağını açıklıyor.
- 14:17Kenevir ve Beyin İlişkisi
- Kenevir (Cannabis sativa) bitkisinin içindeki öz maddeler, yaklaşık elli sene önce THC ve CBD olarak izole edildi ve tanımlandı.
- Yaklaşık yirmi-otuz sene önce, vücudun sadece beyninde kenevirin bileşen hammaddelerini birebir aynısı olan endo-kannabinoidlerin oluştuğu ve yapısı belirlendi.
- Kenevir araştırmalarında, bilişsel davranışlarda ve öğrenme ve algı davranışlarında dezavantaj sağladığı bulunmuş, ancak bu çalışmalar genellikle genç hastalar ve genç fare modellerinde yapılmıştır.
- 15:36Yaşlı ve Genç Beyin Arasındaki Farklar
- Konuşmacı, beyin yaşlanması üzerine çalıştığı için, beynin kimyasının ve fizyolojisinin, özellikle çevresel etkilere karşı duyarlılığının genç ve yaşlı beyin arasında farklılaştığını fark etti.
- Kannabinoid sistem, beyin için çok önemli bir nöromodelator sistem olup, yaşlılıkla beraber daha çok etkinlik kazanıyor.
- 2003'te yayınlanan bir çalışmada, doktor Konuşun, dokuz aylık farelerde kanabinoid reseptörlerinin etanol (alkol) kullanımında etkisinin incelenmesi yapılmıştır.
- 16:46Genç ve Yaşlı Farelerde Kannabinoid Etkileri
- CB1 denilen kannabinoid reseptörü, beyinde en çok sentezlenen ve nöronlarda daha çok bulunan, endo-kannabinoidlerin ve THC'nin bağlandığı bir yapıdır.
- Yaşlı farelerde reseptörün olup olmaması etanol kullanımını etkilemiyorken, genç farelerde ciddi bir değişim var.
- Antagonist moleküller, reseptörle rekabete girerek asıl reseptöre bağlanması gereken iç yapısal ligandın bağlanmasını olumsuz etkileyerek, genin aktivitesini düşürmektedir.
- 19:08Yaşlı ve Genç Beyinlerde Endo-Kannabinoid İncelemesi
- Konuşmacının 2011'de bastığı ilk araştırmasında, iki aylık ve oniki aylık farelerde beyinin hipokampus bölgesindeki endo-kannabinoidlerin anlamlı düzeyde azaldığı gösterilmiştir.
- Endo-kannabinoid biyosentez enziminin ekspresyonunun azaldığından dolayı yaşla beraber bu üretim azalıyor.
- Beyinde ligand azaldığında reseptörün artması gibi bir kompensatör mekanizması yoktur, beyinde endo-kannabinoid tonunun gerçekten azaldığı görülmüştür.
- 20:45Bilimsel Araştırmalarda Farklı Bakış Açısı
- Bilimsel araştırmalarda bazen teknisyenlerin gözden kaçırdığı farelerin büyümesiyle yaşlı farelerde yapılan deneyler, beklenmedik sonuçlar verebilir.
- Büyük buluşlar genellikle insanların göz ardı ettiği veya gözden kaçırdığı alanlarda olabilir.
- Bilim insanı olarak yaratımın içine girmek isteyenlerin bazen "o kutunun dışına çıkmak" ve trend topiclerden biraz uzak durmak önemli olabilir.
- 22:05Bilimsel Çalışmalar ve Dergi Deneyimi
- Konuşmacı, National Academy of Science bilim akademisinden kapak çizimi istendiğini ve cannabis tarlası, Salvador Dali saati ve yaşlı fare aynaya bakan bir tasarıyı önerdiğini anlatıyor.
- Dergi tasarıyı kabul etmediğini, "manyak mısın sen" demesine rağmen konuşmacı "efsane olurlardı, gazoz olmayı tercih ettiler" diyerek yorum yapıyor.
- Konuşmacı, beyin yaşlanmasındaki kannabis kannabinoid tonunun düşüşünün etkilerini araştırmaya karar verdiğini belirtiyor.
- 23:08Hipokampus Bölgesinde TC Uygulaması
- Macar profesörle birlikte hipokampus bölgesinde özel bir pompa kullanarak düşük düzeyde TC (tetrahydrocannabinol) pompalamaya karar verdiklerini anlatıyor.
- İki aylık ve on iki aylık fareler üzerinde 28 gün boyunca davranış deneyleri yaptıklarını, her 14 günde bir öğrenme ve hafıza testleri yaptıklarını belirtiyor.
- 28 gün sonunda "wash" adı verilen yaklaşık 56 gün boyunca TC kullanımı durdurulduğunu ve beyinin etkinliğin devam edebileceği bir dönem olduğunu açıklıyor.
- 24:22TC'nin Hafıza ve Öğrenme Üzerindeki Etkileri
- TC'nin ekspertory preference (yeni objeye hassasiyet) ve hafıza-öğrenme performansını artırdığını, 14 gün içerisinde yaşlı farelerde anlamlı bir artış olduğunu gösteriyor.
- İlginç bir şekilde, ilacın bittiği andan itibaren de bu etki devam ettiğini, beyinin adaptasyona uyum sağlayarak hafıza ve öğrenme düzeyini yüksek seviyede tuttuğunu vurguluyor.
- TC'nin genç farelerde tam ters etki gösterdiğini, öğrenme ve algıyı azalttığını belirtiyor.
- 26:00Patolojik Değişimler ve Protein Ekspresyonu
- Hipokampus bölgesinde sinaptik proteinlerin ekspresyonunun ve sentezlenmesinin azaldığını, bu da beyin yaşlanmasının önemli argümanlarından biri olduğunu açıklıyor.
- TC'nin yaşlı farelerde sinaptik protein yapısını genç farelerin seviyesine getirdiğini, bu da önemli bir buluş olduğunu belirtiyor.
- Deneyin üç defa tekrarlandığını ve birçok pre-sinaptik ve post-sinaptik protein üzerinde benzer sonuçlar elde edildiğini vurguluyor.
- 27:22Beyin Anatomisindeki Değişimler
- "Team staining" adı verilen eski bir boyama sisteminde, epilepsi hastalarında görülen sinaps uçlarının (mose fiber'lar) yeni sinapsların oluştuğunu açıklıyor.
- TC kullanan yaşlı farelerde de bölge dışında yeni sinapsların oluştuğunu, bu da "sinaptic organization" olarak adlandırılan önemli bir buluş olduğunu belirtiyor.
- Bu etkinin devam etmesinin nedeninin epigenetik mekanizmalarla ilgili olduğunu, DNA üzerinde değişiklik olmamasına rağmen DNA'nın çalışma düzeninin çevresel etkilerle değiştiğini açıklıyor.
- 29:54Gen Ekspresyonu ve Anti-Aging Etkisi
- Gen ekspresyon analizinde TC kullanan yaşlı farelerin gen havuzunun (gene landscape) genç farelerin seviyesine getirildiğini gösteriyor.
- TC'nin genç beyni yaşlandırırken yaşlı beyni gençleştirdiğini, bu da yaşlanmaya karşı etkili olduğunu vurguluyor.
- Klotho geninin (anti-aging geni) TC kullanımıyla yaşlı beyinde seviyesinin arttığını, bu bulguların başka bir laboratuvarda da tekrarlandığını belirtiyor.
- 32:00Bilimsel Yayınların Sorunları
- Bilim insanlarının kendi çalışmaları için başkalarının da aynı deneyi yapmasını ve sonuçların tekrarlanmasını önerdiğini vurguluyor.
- Bilimsel yayınların çoğu tekrarlanabilirliği düşük olduğunu, bu konunun bilim insanları arasında da tartışıldığını belirtiyor.
- Bilimsel yayın alanının "mafya" gibi bir düzeni olduğunu, etik kaygıları olmayan insanlar tarafından yönetildiğini eleştiriyor.
- 32:59Bilimsel Çalışmalarda Tanınırlık ve İnanılırlık Sorunu
- Tıbbi biyo-biyolojik bilimlerde makalelerin tanınırlığı ve inanılırlığı önemli bir sorun.
- Psikiyatri ve nörolojik hastalıklar için tedavi yokken Nature gibi dergilerde "çözüm bulundu" gibi makaleler yayınlanması yaygın.
- Bu tür makalelerin tekrarlanabilirliği düşük ve tartışmalı olduğu için yeni bir çalışma yapısı geliştirilmektedir.
- 34:03Endokannabinoid Sistemi ve Beyin Çalışmaları
- Genç ve yaşlı beyinlerde endokannabinoid tonu farklıdır ve bu durumun nedeni araştırılmaktadır.
- Endokannabinoid sistemi genç dönemde aktifken yaşla beraber azalır, ancak bu sistem beyin için aşina olduğu için fizyolojik adaptasyon sağlar.
- Bu adaptasyon yan etkileri olmayan, uzun süreli ve epigenetik modifikasyonlar yaratan bir süreçtir.
- 36:31Deneyler ve Fare Modelleri
- Çalışmalarda genetik olarak modifiye olmayan "whitelite" adı verilen kontrol grup fareleri kullanılmaktadır.
- Bazı deneylerde "canabin bir reseptörü olmayan" fareler de kullanılarak THC'nin etkisinin kanıtlanmıştır.
- Endokannabinoid sistemi konusunda toplumda büyük önyargılar oluşmuş olup, araştırmalarda zorluklar yaşanmaktadır.
- 40:03Kenevirin ve Sağlık Alanındaki Etkileri
- Kenevirin epilepsi tedavisinde özellikle CBD yapısı çok etkili olup, günlük nöbet sayısını önemli ölçüde düşürmektedir.
- Kenevirin, MS hastalarında yan etkileri azaltmak ve psikiyatrik hastalıklarda (PTS gibi) önemli olabilecek etkilere sahiptir.
- Kenevirin beyin tarafından doğal olarak üretilen bir yapının ürünü olduğu için geri emilimi ve yıkılımı kolaydır, bu da yan etkileri azaltır.
- 42:35Beyin Plastisitesi ve Kenevirin Etkileri
- Kronik THC kullanımı genç beyinlerde plastisite üzerinde doza bağlı etkiler gösterebilir.
- Yaşlı beyinlerde plastisite önemli ölçüde artmaktadır, bu da sinaps proteinlerinin ekspresyonunun artmasıyla gösterilmiştir.
- Antidepresanlar serotonerjik sistemi baskılayarak plastisite üzerinde etkiler gösterebilir, ancak beyin diğer sistemlerde farklı adaptasyonlar gösterebilir.
- 44:42Kenevir Bitkisinde Genetik Değişiklikler
- Kenevir bitkisinde yetmişlerde kullanılan form ile güncel form arasında genetik manipülasyonlar sonucu THC miktarı artmıştır.
- Eskiden bitkinin içinde ne olduğu çok bilinmediği için, hoş etki bırakan bitkiler Mendel genetiği gibi çoğaltılırdı ve içindeki THC oranı yüksek tutulurdu.
- Günümüzde THC oranını ayarlayabilecek gen tek tek araştırılarak, bitkinin THC oranı düşük tutulabilir ve CBD ile THC arasındaki oran değiştirilebilir.
- 47:14Tavsiye Edilen Kitaplar ve Filmler
- Danyel Coleman'ın "Duygusal Zeka" kitabı tavsiye edilmektedir.
- Edebiyatta "Büyüülü Gerçek" akımını takip eden yazarlar ve filmler önerilmektedir.
- Tim Burton'ın "Big Fish" filmi büyülü gerçeği yansıtan bir eser olarak belirtilmiştir.
- 48:34Sosyal Medya Hakkında Uyarı
- Netflix'te yayınlanan "Dijital Savaş" belgeseli, Facebook, Instagram gibi platformların toplumu nasıl sardığını eleştiren bir içerik olarak tavsiye edilmektedir.
- Konuşmacı, sosyal medyaya çok dikkat edilmesi gerektiğini ve bunlardan esir olunmaması gerektiğini vurgulamaktadır.
- Traş ve power metal müzik tarzlarının dinlenmesi önerilmektedir.