Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, İstanbul Üniversitesi'nden Profesör Bossert ve ekibinin 1945-1947 yılları arasında Adana yakınlarındaki Karatepe Aslantaş'ı keşfetme sürecini anlatmaktadır. Profesör Bossert, asistanı Halet Çember ve diğer arkeologlar da kazı çalışmalarına katılmaktadır.
- Video, Asativatas adlı bir Hitit kralının hikayesini anlatarak başlıyor ve ardından Karatepe Aslantaş'ın keşfi sürecini kronolojik olarak sunuyor. Kazılarda hem Fenike yazısı hem de hiyeroglif yazısı bulunan çift dilli bir metin ortaya çıkıyor ve Franz Steiner'in rüyasında Asativatas'ın bir cümlesini çözmesiyle Hitit yazıtlarının çözümü başlıyor.
- Belgesel ayrıca Karatepe Aslantaş'ın stratejik önemi, Adana Ovası'nın kuzeyindeki uç kale olarak askeri ve ticaret yolları üzerindeki kontrolü hakkında bilgiler sunmaktadır. Hitit döneminden itibaren Anadolu'da kralların yazıt bırakma geleneği ve Asativatas'ın krallığı hakkında da bilgiler verilmektedir.
- 00:19Asativatas'ın Hikayesi
- Asativatas, güneş tanrısı ve fırtına tanrısı'nın kulu olarak Adanava kentine bir baba ve bir ana yaptı.
- Adanava kentini geliştirdi ve ülkesini gün batısına ve doğusuna doğru genişletti.
- Asativatas'ın döneminde Adanavalılar iyi olan her şeye, tokluğa ve bolluğa sahipti.
- 01:06Asativatas'ın Kaybolması
- Bir zamanlar Asativatas ve halkı kayıptı, kral yoktu, ülkesi yoktu, sözleri yoktu.
- Zaman ve toprak belleğin ve tarihin üstünü örtmüştü, yaşanmış olan sırra dönüşmüştü.
- İnsan hep kim olduğunu arar ve bazı yanıtlar toprağın üstünde, bazılarıysa altındadır.
- 01:53İstanbul Üniversitesi'nin Araştırma Gezisi
- 1945 yılında İstanbul Üniversitesi'nden bir ekip eski Hitit kervan yolunu araştırmak üzere Anadolu'dadır.
- Adana'ya vardıklarında Kadirli'nin doğusunda ormanlık bir bölgede bir aslantaş olduğu söylentisini duyarlar.
- Ekibin başında Profesör Bossert vardır ve düşü Hititlerin bilinmeyen yazılarının anlamını çözebilmektir.
- 02:32Hitit Yazılarının Zorlukları
- Hitit hiyeroglif yazı sistemi adeta dilsizdir, her biri bir hece ya da kelime olan şekillerin çoğunun anlamı bilinmemektedir.
- Hitit uygarlığı 19. yüzyılın sonunda keşfedilmiştir ve anıtsal eserlerinin çoğunda özel yazıyı, diplomatik ve devlet işleri ile ilgili metinlerde ise çivi yazısını kullanmışlardır.
- Dil bilimcilerin tek umudu, aynı metnin iki farklı yazıyla birden yazılmış olarak bulunmasıdır.
- 03:57Profesör Bossert'in Yeniden Araştırması
- Profesör Bossert çalışmalarını yine de sürdürür ve 1946 yılında Adana yakınlarına yeni bir araştırma gezisi yaparlar.
- Çobanlardan ve köylülerden aynı aslantaş söylentisini yeniden duyarlar.
- Profesör Bossert, asistanı Halet Çember ve Adana Müze Müdürü Nacium yola çıkarlar.
- 04:31Aslantaş'ın Keşfi
- Çobanların söylediğine göre aslında bir heykel bu ve bu ya Roma eseridir yahut da Hitit eserleridir.
- Yol açıldıktan sonra Koza'dan indiler ve at arabasıyla çamurlu ve yağmurlu koşullarda ulaştılar.
- Aslantaş'ın dibinde kafası kırılmış, kopmuş, gövdesi parçalanmış, sırt üstü duran bir heykel ve mua kaidesi buldular.
- 06:21Yazıtların Önemi
- Heykelin üzerinde yazılar vardı, köylüler bunları Arami yazısı zannettiler fakat Fenike yazısıymış.
- Etrafta önemli olan birçok hiyeroglif yazıt parçaları, kırık parçalar vardı.
- Hem Fenike yazısı hem de hiyeroglif yazısı aynı yerde aynı anda bulunması ilk defa oluyor ve bu da iki ayrı dönemin yazıları olabilirdi veyahut da aynı dönemin yazısı olabilirdi.
- 07:23Karatepe Aslantaş'ın Keşfi
- 1947'nin Şubat ayında Profesör Bossert ve yardımcısı Bahadır Alkım Karatepe Aslantaş'a yeniden bir araştırma gezisi yaparlar.
- Sur duvarları bulurlar, burası bir kaledir ve iç kesimlerde başka duvar ve temel kalıntılarına rastlarlar.
- Sondajlarda boyu bir metreden fazla insan ve hayvan figürlü kabartmalar bulurlar, bu bazalt levhalar yüzlerce yıl önce konuldukları yerde ve durumdadırlar.
- 08:25Kazı Çalışmaları
- 1947'nin sonbaharında kazı ekibi Karatepe Aslantaş'a gelir ve Profesör Bossert, Halet Çambel, Franz Steiner, Nihal Olgunsu, Mimar İbrahim Süzen, Handan Halkım, Bahadır Alkım ve Muhibbe Daga ilk dönem kazı ekibini oluşturan isimlerdir.
- Çadır bulmanın, erzak getirtmenin bile büyük bir problem olduğu, elektriksiz, yolsuz, susuz, yörüklerden ve göçer köylülerden başka kimsenin bulunmadığı bir dağ başı olan Karatepe Aslantaş'ta 2700 yıllık bir medeniyetin izini sürmek için kamp kurulur.
- Toprak kazılmaya başlanır, derine indikçe tarihin tenine dokunulur, zamanın örtüsü çekilir ve Asativatas'ın şehir krallığı uç kalesi gün ışığına çıkmaktadır.
- 10:00Fenike Yazısı ve Hiyerogliflerin Bulunması
- Toprağın altından dilbilimcileri neredeyse bir asırdır kurdukları hayal çıkar, Fenike alfabetik yazısı ve hiyerogliflerle yazılmış metinler bir arada bulunur.
- Hiyeroglif metin levhaların yanı sıra dağınık olarak kaidelerin, sfenkslerin ve aslanların da üzerine yazılmıştır.
- Fenike yazısının bir örneği de heykelin ve kaidesinin üstünde bulunmaktadır.
- 11:55Metinlerin Çözümü
- Metinler dilbilimcilere gönderilir, Fenikece metin okunur ve bunlar Asativatas'ın sözleridir.
- Kral yüzyıllardan sonra ilk kez yeniden konuşmaya başlar.
- Hiyeroglif yazılarında Asativatasının sözleri olduğuna dair bir kanıt aranmaya başlanır ve ilk ipucu kral Asativatas'ın adının hiyeroglif metinde de bulunması olur.
- 12:36Çift Dilli Metnin Keşfi
- Dil meraklısı Franz Steiner, hiyeroglif yazıttan bir tam cümleyi de çözmeyi başarır ve yanıt Steiner'e rüyasında gelir.
- Karatepe yazıtları çift dilli bir metindir, iki farklı yazı aynı şeyi söylemektedir.
- Bu büyük bir buluştur.
- 13:27Karatepe Yazıtlarının Önemi
- Karatepe yazıtlarının bulunması büyük bir olay oldu ve dünyaya yansıdı, bazıları bunu Napolyon zamanında bulunan Rozetta taşı buluntusuna benzetmiştir.
- Karatepe yazıtları, Luvice dilinin çözümlenmesine katkıda bulunmuş ve Fenike dilinin 700 yıllık tarihindeki en uzun metni oluşturmuştur.
- Hitit hiyerogliflerinin bulunuşundan 135 yıl sonra Karatepe Aslantaş'ta çözülen bilmece, tarihin kapalı bir kapısının aralanması anlamına gelmiştir.
- 16:27Hititlerin Yazıtları ve Asativatas
- Hitit döneminden itibaren Anadolu'da krallar, politik mesajlarını duyurmak ve kalıcı olmak için yazıtlar bırakmışlardır.
- Asativatas, Hitit İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra Fırat'ın batısında MÖ 7. yüzyıla dek varlığını sürdüren geç Hitit şehir krallıklarından birinin kralıydı.
- Asativatas, "Adana Ovası'nın kralıyım" diyerek kendisini tanımlamış, bu bölge bugünkü Çukurova'yı kapsıyordu.
- 18:04Karatepe Aslantaş Kalesi
- Kale, doğusundaki Ceyhan Nehri ve batısındaki Çağlar öncesinden kalma kervan yolu Akyol'un üzerindeki hakim konumuyla yükselmekteydi.
- Kale, güneydeki ovaları Toroslar'daki geçitler üzerinden İç Anadolu Yaylası ile bağlayan kara ve su yolunu kontrol ediyordu.
- Kale, kapalı bir sur sistemi ile Karatepe Aslantaş tepesinin tamamını çevreliyordu ve yaklaşık 10-13 metrede bir burçlarla donanmış sur duvarları vardı.
- 19:48Kaleden Giriş ve İç Mekanlar
- Altı taş temel üstü kerpiç olan kale duvarlarından içeriye kuzeydoğu ve güneybatıda bulunan iki anıtsal kapıdan girilebilmekteydi.
- Giriş alanı korkutucu aslanlarla, sfenkslerle ve levhalarla bezenmişti.
- Güneybatıdaki kapı, fırtına tanrısı heykelinin bulunduğu muhtemel bir kutsal alana açılıyordu.