Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Profesör Doktor Kerem Can Koçak ve Profesör Doktor Altan Çakır gibi fizik uzmanları ile yapılan bilimsel bir sohbet formatındadır. Konuşmacılar arasında İstanbul Teknik Üniversitesi ve Türkiye Bilişim Vakfı ile birlikte Türkiye Yapay Zeka Platformu'nun eş başkanlığını yürüten bir fizikçi de bulunmaktadır.
- Sohbet, uzay, fizik ve yapay zeka konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. Video, egzoplanetler ve potansiyel yaşam alanları ile başlayıp, kara delikler, kuantum fiziği, yapay zeka, standart model ötesi kuramlar ve parçacık fiziği gibi konuları içermektedir. Konuşmacılar, Einstein denklemleri, öbeklilik kavramı, V-kuvvet (beşinci kuvvet) ve hiyerarşi problemi gibi bilimsel konuları detaylı olarak açıklamaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'deki yapay zeka ve bilim ekosistemi, akademi ve teknoloji arasındaki ilişki, girişim ekosisteminin gelişimi ve devletin bu alandaki rolü de tartışılmaktadır. Konuşmacılar, günümüzde Einstein gibi büyük fizikçilerin çıkmamasının nedenleri ve Carlo Rovelli, Kip Thorne gibi değerli fizikçilerden de bahsetmektedir.
- Uzaylılar ve Yaşam
- Egzo planet, yıldız sisteminde potansiyel yaşam alanları olarak adlandırılan bölgelerdir.
- Mars'ta büyük olasılıkla yaşam vardı ancak akıllı canlılar ortaya çıkamadan mikroskobik düzeyde yok oldu.
- Bilim, akılsız bir tasarımın mümkün olduğunu ispatlamıştır.
- 01:46Antik Yapılar ve Uzaylılar
- Mısırlıların piramitlerinin nasıl yapıldığı bilimsel olarak açıklanmıştır.
- Nuh Harari'nin kitabında, insanların dedikoduyla kendine güvenerek yaşamını devam ettirebildiği düşünülmektedir.
- Uzaylılar için kanıt olması gerekir, aksi takdirde sadece iddialar kalır.
- 03:45Paralel Evren ve Zaman
- Paralel evrene kapı açabilme ihtimali çok düşük olup, bunun için çok yüksek enerjilere çıkmak gerekir.
- Zaman herkes için aynı değildir, yükseklikten aşağıya doğru gidildikçe zaman daha hızlı akar.
- Zamanın ileriye doğru gitmesi fizik kuramlarında kabul edilirken, geriye doğru gitmesi paradokslar yaratır.
- 08:16Kara Delikler
- Kara delik, yakıtını tükettiği zaman içe doğru çöken, yoğun bir yıldızdır.
- Kara delik, Newton zamanından beri bilinmekte olup, Einstein denklemleri ile anlaşılabilen bir yapıdır.
- Kara deliklerin içinde ne olduğu tam olarak bilinmemektedir, ancak yıldızlararası filmlerindeki tasvirler gerçek kara deliklerin tam bir tasviri değildir.
- 10:23Kara Delikler ve Kuantum Fiziği
- Carlo Rovelli'nin YouTube'da kara delikleri açıklayan videoları bulunmaktadır.
- Kara deliğin içine giren biri, dışarıdaki biri tarafından görülmez çünkü orada zaman çok yavaşlar.
- Kara deliğin içine giren insan büyük bir hacme girer, gittikçe küçülür ve uzar, ancak uzarken inceliyor.
- 11:11Kara Deliklerin Kuantum Fiziği ile İlişkisi
- Kara deliğin içine giren insan bir noktadan sonra kuantum fiziği devreye girmek zorunda kalır.
- Kuantum kütleçekim modellerinde (loop kuantum gravity) kara deliğin içinde çok küçük bir noktaya geldiğimizde tekrar geri sıçrama olup beyaz deliğe dönüşme gibi spekülasyonlar vardır.
- Kuantumun tam anlamıyla çalışıldığı düşünülmüyor, özellikle sosyal medyada astrolojik kuantum ve portalların açılması gibi iddialar doğru değildir.
- 12:25Kuantumun Temel İlkeleri
- Kuantumun en temel ilkesi öbekliliktir; her şey öbeklidir, sürekli değil.
- Planck 1900'de ışığın öbekliliğini, kesintiliğini keşfetmiştir.
- Uzay-zaman için en önemli olan şey öbekliliktir, çünkü uzayda sonsuza kadar bölemezsiniz.
- 13:31Atom Kuramı ve Uzay
- Atom kuramı 2500 yıl önce ilk doğa felsefecileri tarafından ortaya çıkmıştır.
- Bir nesneyi sonsuza kadar bölemezsiniz, çünkü sonsuz sayıda küçük parça olacak ve bunları birleştirirseniz tekrar sonlu bir madde yapamazsınız.
- Uzayda en küçük birim piksel gibidir, çok büyütürseniz en sonunda Planck seviyesine (10 üzeri eksi 35 cm) ulaşırsınız.
- 14:31Kara Delikler ve Simülasyon
- Kara delikler, kütleçekimle kuantumu birleştiren en iyi şeydir.
- Matrix'teki gibi bir simülasyon olamaz çünkü simetri var, simetrik bir algoritma yazamazsınız.
- Simetrinin olması enerjinin korunumunu ve momentumun korunumunu getirir, evrenimiz yön seçmiyor ve yer seçmiyor.
- 17:13Yapay Zeka ve Fizik
- Yapay zeka ile fizik alanında uzun zamandır çalışılmaktadır.
- Donanımdan başlayarak, algoritmalar yazılımla tasarlanarak donanımın üzerindeki yükü azaltabilmektedir.
- Neural network (sinir ağları) adı verilen algoritmalar, fiziksel kanunların içerisindeki nümelik hesaplamaları yapabilen akıllı sistemlerdir.
- 18:53Yapay Zeka ve Fizik Araştırmaları
- Kara madde arayışları, süpersimetri arayışları ve ekstra boyutlar gibi konularda yapay zeka algoritmaları kullanılmaktadır.
- Higgs bozonu arayışında sınıflandırma, kümeleme gibi teknikler ve derin öğrenme (yapay sinir ağları) uygulanmıştır.
- Simülasyonlar yaparak parçacık çarpışmalarının sonuçlarını önceden tahmin etmek için yapay zeka algoritmaları yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
- 20:21Türkiye Yapay Zeka Platformu
- Konuşmacı, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Türkiye Bilişim Vakfı ile birlikte kurduğu Türkiye Yapay Zeka Platformu (aiai.org.tr) adlı sivil toplum kuruluşunun eş başkanlığını yürütüyor.
- Üniversitelerin derinlemesine araştırmalara odaklandığı halde, sivil toplum kuruluşunun ana misyonu yapay zeka teknolojilerini toplum için nasıl kullanabileceğimizi sorgulamaktır.
- Türkiye'de yapay zeka alanında akademi durumu iyi olsa da, ticarileşme tarafında bazı yavaşlıklar yaşanmaktadır.
- 21:17Türkiye'deki Yapay Zeka Ekosistemi
- Son beş senedeki GSF fonları üzerinden melek yatırımcılar ve fonlara baktığımızda yaklaşık dörtyüzün üzerine çıkmış, girişim sayısı da çok yükselmiştir.
- Sistem momentumunu almış durumda olsa da, devletlerin yönetmelik çerçevesinde ve altyapıdan akademiye kadar tüm sistemi bu yöne hizalaması gerekmektedir.
- Yapay zeka farkındalığı sadece fizik, matematik veya bilgisayar mühendisliği gibi başlıklar için değil, tüm bölümler için önemlidir.
- 22:34Bilimin Hızlanması
- Bilimin son zamanlarda hızlandığı, ancak bu tamamen psikolojik bir etki olabilir.
- Teknoloji araçları bilimi hızlandırmıştır; eski kayıt edici cihazlar hard disklerken, şimdi solid state drive (SSD) diskleri kullanılarak terabaytlarca veri kaydedilebilmektedir.
- Kuantum bilişim sistemleri, eş zamanlı olasılık teorileri hesaplayabilmek için gereklidir ve bu sistemler ayağa kaldırıldığında bilim çok daha hızlı ilerleyecektir.
- 24:38Bilim İnsanlarının Mutluluğu
- Bir fizikçiyi mutlu eden, teorisinin gerçek çıkması veya çürütüp yeniden açılması değil, uğraştığı süreçtir.
- Bilim sürekli bir uğraş olup, son soru veya son cevap diye bir şey yoktur.
- Keşifler bilim insanlarını mutlu eder, örneğin Higgs bozonu keşfi büyük bir başarı olmuştur.
- 26:16Fiziğin Açıklayamadığı Sorular
- Kuantum sıçramaları ve kuantum çökme olayı gibi fiziğin henüz açıklayamadığı ilginç konular bulunmaktadır.
- Bu konular zaman içinde açıklandıkça ve keşfedildikçe daha da ilgi çekici olacaktır.
- 26:44Standart Model Ötesi Kuramlar
- Kara madde ve Higgs bozonu, standart model ötesi bir kuramın ortaya çıkması açısından çok önemli keşiflerdir.
- Standart model tam anlamıyla doğru değil, belli enerji seviyelerinde ve ortamlarda geçerli olan bir efektif teoridir.
- Standart model ötesi kuramlar arasında süpersimetri, ekstra boyutlar ve V-kuvvet gibi konular bulunmaktadır.
- 30:49V-Kuvveti ve Önemi
- V-kuvveti, standart modelin açıklayamadığı problemlere cevap verebilecek beşinci bir kuvvet olabilir.
- V-kuvveti sadece tek bir model değil, pek çok farklı modelde beşinci kuvvet olarak yer almaktadır.
- Bazı V-kuvveti modelleri kütleçekim ile kuantumu birleştirecek, bu da fiziğin en önemli sorunlarından biri olan kütleçekim ile kuantumun birleşmesini sağlayacaktır.
- 34:17Fiziğin Geleceği
- Standart model ötesi kuramın keşfi, fiziğin oyununu değiştirecek ve yeni bir heyecan yaratacaktır.
- Yüksek enerji parçacık fiziği araştırmaları çok ciddi bütçeler, zamanlar ve araştırma yayınları gerektirmektedir.
- Parçacıkların kütleleri arasında dramatik bir fark vardır, bu hiyerarşi bir ile yüzyetmişiki arası gibi bir ölçektedir.
- 36:07Evrenin Parçacık Spektrumu ve Hiyerarşi Problemi
- Profesör Dr. Kerem Can Koçak ve Profesör Dr. Altan Çakır, fiziği ve evreni anlamaya çalışıyorlar.
- Standart modeldeki parçacık spektrumunda her birinin bir kütlesi var ve bu kütlelerin neden böyle olduğu bilinmiyor.
- Parçacıkların kendi aralarındaki farklara bakıldığında üst kuark, alt kuark gibi çeşitli kuarklar bulunuyor ve bu kütlelerin arasındaki farklılık "hiyerarşi problemi" olarak adlandırılıyor.
- 36:58Yeni Fizik Araştırmaları
- Yeni fizik araştırmaları ile hiyerarşi problemi ve parçacıkların kütlelerinin neden böyle oluştuğu hakkında cevaplar bulunabilir.
- Üst kuark, alt kuark ve Higgs'in etkileşimi gibi daha önce tasvir edilemeyen etkileşimlerde aktif çalışmalar yapılıyor.
- Bu etkileşimlerin zamanla eksik taşları tamamlayacağı düşünülüyor.
- 37:41Türk Bilim İnsanları ve Yaşayan Büyük Fizikçiler
- Türk bilim insanlarının parçacık fiziğinde çok aktif olduğu belirtiliyor.
- Einstein gibi büyük fizikçilerin şu anda çıkmamasının nedeni, bilimin şu anda devrim aşamasında olmadığı ve bir krizin gerekebileceği.
- Susskind, Carlo Rovelli ve Kip Thorne gibi değerli fizikçilerin kitapları basıldığı ve Alfa Bilim dizisinin izlenmesi tavsiye edildiği belirtiliyor.