Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu bilimsel belgesel, Avrupa Uzay Örgütü (ESO) teleskoplarının galaksimizin merkezindeki süper kütleli kara deliği keşfetme sürecini ve güneş dışı gezegen araştırmalarını konu alıyor. Videoda Profesör Reinhard Gen, Dr. Stefan Sen, ESO astronomu Deter Bergen, Michel Mayor, teleskop yöneticisi Roberto ve amatör astronomlarla profesyonel astronomları birleştiren CIGA Galaxy Zoom projesi ekibi gibi karakterler yer alıyor.
- Belgesel, ESO teleskoplarının 16 yıl boyunca 28 yıldızın hareketlerini haritalandırarak galaksimizin merkezindeki kara deliği keşfetme sürecini anlatarak başlıyor ve ardından güneş dışı gezegen keşiflerine odaklanıyor. Video, ESO'nun Lassia ve Paranal gözlemevlerindeki gözlem maratonları, HARPS cihazının keşfi ve Giga Galaxy Zoom projesinin Samanyolu galaksisindeki en zengin bölgelere hobi teleskopları kadar yakınlaşma imkanı sağladığı görüntüleri gösteriyor.
- Belgeselde ayrıca Gliese 581 e olarak bilinen, güneş sistemimizin dışında keşfedilen en hafif ve dünyaya en çok benzeyen gezegen, Karina takımyıldızındaki HD 87643 yıldızının eşlikçisi ve nebulası hakkında yeni keşifler, 800 milyon piksellik Samanyolu galaksisi panoraması ve 340 milyon piksellik renkli görüntü gibi önemli astronomik bulgular da paylaşılıyor.
- Samanyolu'nun Merkezindeki Kara Delik Keşfi
- ESO teleskobu kullanılarak evrenin eşi görülmemiş birçok mükemmel görüntüsü elde edilmiştir.
- Astronomlar, galaksimizin kalbinde gizlenmiş süper kütleli bir kara delikin bugüne kadar elde edilmiş en ayrıntılı görüntüsünü ürettiler.
- Araştırma, yaklaşık yirmisekiz yıldızın yörüngelerinin haritalanması ile bu düzensiz bölgenin gizli sırlarını ortaya çıkardı.
- 00:55Kara Deliklerin Özellikleri
- Kara delikler, genel görelilik teorisinin bir sonucudur ve ışığın bile kaçamadığı, çok yüksek yoğunluk ve çekim gücüne sahip nesnelerdir.
- Bu gözlemler, kara deliklerin sadece birer teori olmadığını, aksine var olduklarını gösteren en iyi görüntülerdir.
- Galaksimizin merkezi, bilinen en yakın ve aynı zamanda açısal çap olarak en büyük kara deliğe ev sahipliği yapmaktadır.
- 02:13Araştırma Süreci
- Geçen onaltı yıl boyunca ekibin yaptığı şey, Samanyolu'nun merkezi bölgesinin fotoğraflarını çekip arşivlemek oldu.
- Yıldızların hareketleri incelenerek merkezi nesnenin kütlesi tespit edildi ve yaklaşık olarak güneşimizin dört milyon katı bir kütleye sahip olduğu belirlendi.
- Bu devasa kütlenin küçücük bir hacim içinde olmak zorunda kalması, onun kesinlikle bir kara delik olduğunu gösteriyor.
- 02:59Teleskoplar ve Gözlem Teknikleri
- Projeye 1992'de Şili'deki Lasiye bölgesinde kurulu olan üç buçuk metrelik yeni teknoloji teleskobun şap kamerası monte edilerek başlandı.
- ESO'nun teleskopları sadece bu kara delik bölgesine toplamda elli gece gözlerini dikti.
- Bu yeni araştırma sayesinde ilk kez merkezi yıldızların büyük çoğunluğunun yörüngesi çok detaylı şekilde belirlendi.
- 04:05Araştırmanın Önemi
- Samanyolu galaksisinin merkezinde ne olduğunu çok detaylı bir şekilde araştırdık ve burası bilim insanlarının arayıp da bulamadığı türden bir laboratuvar.
- Bu galaksinin içinde diğer galaksilerden çok daha fazla detay var ve bu çalışmayla merkezde büyük bir kara delik olduğunu keşfettik.
- Çalışmanın en önemli sonucu, galaksimizin merkezinde büyük kütleli bir kara deliğin varlığını gösteren kanıtların olmasıdır.
- 05:04Gelecek Çalışmalar
- Ekip, atmosferik etkileri gidermek için kendine özgü gelişmiş mercekler kullandılar.
- Gelecekte interferometri denilen bir teknik kullanarak daha iyisini yapmayı ve hatta daha yüksek çözünürlüklü görüntüler elde etmeyi planlıyorlar.
- Einstein'ın genel görecelik teorisi yanlış mı doğru mu test etmek için bir anlamda onu bir araç olarak kullanmak istiyorlar.
- 06:00Atacama Çölü'ndeki Büyük Teleskop Projesi
- Şili'nin kuzeyindeki Atacama Çölü, dünyanın en kurak yeri olup, ESO'nun uluslararası ortakları ile birlikte dünyanın en büyük astronomi projesini hayata geçirdiği yerdir.
- Son teknoloji ürünü ilk altmışaltı teleskop projeye tahsis edildi.
- Bu teleskop, Şili'nin beşbin metre yükseklikteki And Dağlarına inşa edildi ve başlangıçta altmışaltı antenden oluşuyor.
- 07:19Teleskopun Teknik Özellikleri
- Her bir anten çok hassas gereksinimleri içermek zorunda; yüzeyi bir insanın saç telinin kalınlığına eşit derecede hassas olmalı ve yer belirleme hassasiyeti onbeş kilometre uzaklıktaki bir golf topunun yerini belirleyebilecek kesinlikle olmalı.
- Antenler ikibindokuzyüz metre yükseklikteki operasyon destek ünitesinde test edildikten sonra beşbin metre yükseklikteki Şahan Tor Platosu'na taşındı.
- Alma teleskoplarının yerleştirildiği bölge, çok kuru ve mükemmel koşullar sunan yüksekliği nedeniyle almanın duyarlı olduğu milimetre altı dalga boylarını gözlemlemek için özellikle seçildi.
- 08:36Teleskopun Taşıma ve Kullanım Alanları
- Alma teleskobunun her bir anteni yaklaşık yüz ton ağırlığında ve bu nedenle teleskop sistemini taşımak için farklı yeteneklere sahip özel bir araç üretildi.
- Teleskoplar, özel tasarlanmış iki taşıyıcı sayesinde taşınacak; bu devasa araçların her biri on metre genişlikte, yirmi metre uzunlukta ve yirmisekiz tekerleğe sahip.
- Alma teleskopu, soğuk evreni oluşturan gezegen sistemlerinin oluşum basamakları olan moleküler gaz ve minik toz zerreciklerini, yıldızlar, galaksiler ve hatta hayatın ta kendisini gözleyecekler.
- 09:35ESO Astronomunun Günlüğü
- ESO astronomunun yirmidört saatini gösteren bir bölüm sunuluyor.
- Bitter, ESO'da astronot olarak çalışıyor ve Şili'deki Paranal Gözlemevinde bulunan Very-Large Teleskobunda gözlem yapma fırsatı bulan bilim insanlarını desteklemekle görevli.
- ESO bilim insanlarından altı ayda ortalama bin tane gözlem zamanı başvurusu ve bu başvuruların sadece beşte birini onay verilebiliyor.
- 10:50Teleskop Gözlemleri
- Astronomlar gün batımından önce rezidanstan ayrılarak WLT kontrol odasına giderek teleskopun ayarlarını kontrol ediyorlar.
- Teleskop operatörü devasa teleskop için detaylı kontroller yaparken, ekip hava durumunu kontrol etmek için teleskop platformuna doğru gidiyor.
- Hava koşulları mükemmel olduğunda, ziyaretçi astronomlar yüksek beklentiler içinde geri dönüyorlar.
- 12:08Gözlem Süreci
- Yüksek teknolojili cihazlarla donatılmış kontrol odasında gözlem programı devam ederken, ekibin dikkatli olması gerekiyor.
- Ekip kahverengi cüceleri saptamak için metan görüntüleme sistemi adı verilen teknik kullanıyor.
- Gözlemlerin ilk yarısı başarılı olup, ekip birçok veri toplamayı başarmış ve gece yarısı ara veriyor.
- 13:38Gözlem Sonrası
- Gözlemler şafak vakti sona eriyor ve ekip yorgun ama mutlu olarak elde edilen verilerin umut verici olduğunu belirtiyor.
- Gece raporu teslim edildikten sonra astronomlar kontrol odasını terk ederek rezidansa doğru yola çıkıyorlar.
- Ziyaretçi astronomların gözlem maratonu sona eriyor ve bir sonraki gözlem için randevu alabilirler.
- 14:49Lassia Gözlemevi
- Lassia gözlemevi zamanında en büyük gözlemevlerinden biriydi ve Avrupa'nın astronomik araştırmalarda önde gelen yerlerden biri olmasını sağladı.
- Her sene üçyüz bilimsel makale yayınlanmasına neden olan Lassia, astronominin öncülerinden biridir.
- Lassia'daki teleskoplar, büyük patlamadan sonra devasa yıldızların patlamaları ile birlikte en büyük patlamalar olarak kabul edilen gama ışını patlamalarını saptamıştır.
- 16:02Lassia'nın Özellikleri
- Lassia gözlemevi Atacama Çölü'nde yer alır ve bu bölgede kesinlikle hiçbir yapay ışık bulunmuyor.
- Altın çağını yaşayan Lassia gözlemevinde onbeş tane teleskop bulunuyor ve bunların arasında türünün öncüsü olan güney yarım küreyi milimetre altı dalga boylarında araştıran teleskop bulunuyor.
- Lassia gözlemevi, dünyadaki en üretken dört metre sınıfı iki teleskobu içinde barındırmaktadır: üç buçuk metrelik New Technology Teleskobu (NTT) ve üçvirgülaltmış metrelik ESO Teleskobu.
- 17:23NTT Teleskobu
- NTT, teleskop mühendisliği ve tasarımına yeni bir anlayış getirmiştir ve üzerinde aktif optik bulunan dünyanın ilk teleskobudur.
- Ana aynanın arkasına bilgisayarla kontrol edilen pistonlar eklenmiştir ve bu pistonlar en net görüntülerin elde edilebilmesi için devamlı olarak aynanın şeklini korumasına yardımcı olurlar.
- NTT'nin kubbesi devrimsel bir tasarı örneğidir ve bu teknoloji ilk olarak ESO'da geliştirildi.
- 18:14Lassia'nın Başarıları
- Lassia'nın altyapısı ESO'nun öncü olduğu 2,20 metrelik Max Black ve 1,5 metrelik Danimarka teleskopları da dahil olmak üzere İsviçre 1,20 metrelik teleskobu Rap Mount ve Tarot gama ışını yakalayıcılar gibi projelerde de kullanılmaktadır.
- 2,20 metrelik teleskopun üzerinde 67 milyon piksellik Whitefield Image bulunmaktadır ve bu teleskop, her biri başlı başına bir ikon olan büyüleyici gökyüzü objelerini görüntülemiştir.
- Lassia, ESO'nun Şili'deki ilk gözlemeviydi ve Avrupa ve Şili'de bulunan bilim insanları arasında uzun ve verimli bir işbirliği oluşmasını sağladı.
- 19:22Gliese 581 Keşfi
- ESO bugünlerde önemli bir keşif yaptı: güneş sisteminin dışında bulunan küçük, hafif ve büyük ihtimalle Dünya'ya çok benzeyen bir gezegen keşfedildi.
- Gliese 581, 20,50 ışık yılı uzaklıkta Libra veya Terazi takımyıldızında bulunan ve fazla göze çarpmayan kırmızı cüce bir yıldızdır.
- Cenevre Gözlemevinden Profesör Michel Mayor ve Avrupalı astronomlardan oluşan ekibi, Şili'deki Lassia Gözlemevinde bulunan 3,60 metrelik teleskopun üzerindeki Harp Spektrografını kullanarak astronomlar dört yıl boyunca Gliese 581'i dikkatli bir şekilde gözlemlediler.
- 20:54Gliese 581 Sistemi Keşfi
- Gliese 581 e, güneş sistemimizin dışında keşfedilen en hafif ve dünyaya en çok benzeyen gezegendir.
- Gliese 581 d gezegeni, yörüngesinde bulunduğu yıldızın yaşanabilir bölgesinde yer alarak yüzeyinde sıvı su bulunabilecek kadar doğru uzaklıkta bulunmaktadır.
- Gliese 581 sisteminin toplamda dört bilinen gezegeni vardır: dünyadan 1,90 kat daha büyük olan, 16 kat büyük olan, 5 kat büyük olan ve 7 kat büyük olan gezegenler.
- 22:02Gezegenlerin Keşfi ve Önemi
- Sistemdeki en geniş yörüngeye sahip olan gezegen Gliese 581 d'dir ve yörüngesindeki yıldızın etrafında dönüşünü tamamlaması yaklaşık 66,80 gün sürer.
- Gezegenler saatte 7 kilometre gibi düşük bir hızla hareket ettikleri için yörüngesinde bulundukları yıldız da küçük sallantılara neden olurlar.
- Michel Mayor ve ekibi sayesinde artık Gliese 581 sisteminin en az dört güneş dışı gezegeni içerdiğini biliyoruz.
- 23:11ESO'nun 24 Saat Canlı Yayını
- ESO, 24 saat canlı internet yayını boyunca dünya üzerindeki 80 teleskobu ziyaret etti.
- Bu canlı yayın, ESO tarafından düzenlenen önemli bir etkinlik olan "Astronominin Yüz Saati" projesinin bir parçasıydı.
- Yayın sırasında dünya etrafındaki gözlemevleri sırayla takip edilerek yol üzerindeki 80 farklı gözlemevi ziyaret edilecek.
- 24:52Yayının Hazırlığı ve Gerçekleştirilmesi
- Bu yayını gerçekleştirmek için dünya üzerinde ziyaret edecek birçok harika gözlemevine sahip olmak, baskı altında sakin kalabilen bir lider, profesyonel bir prodüksiyon ekibi ve dikkat çekici bir sunucuya ihtiyaç vardır.
- Yayın başlamadan yalnızca bir dakika öncesi ve son kontroller yapılıyor, ilk durak Hawaii'deki Gemini Kuzey Gözlemevi olacak.
- Yayın başlayalı sadece bir saat geçmişken veri sağlayıcısında problem çıktı ve binlerce izleyici boş bir ekranla karşı karşıya kaldı, ancak yayının hepsi kesilmedi.
- 26:31Yayının Devamı ve Sonu
- Yayının sürekliliğini korumak için ekip vardiyalarla çalışıyor ve insanlar görev yerlerini karşılıklı değiştiriyor.
- Yayının yarısına gelinmişken gün iyi bir şekilde devam ediyor, dünyanın her tarafından izleyiciler geri bildirimlerini ve sorularını canlı yayında soruyor.
- Yayının son saatlerine yaklaşıldığında, Vatikan Gözlemevi'nden gelen video yayına girdiğinde ekip ihtiyaç duyulan desteği alıyor ve 20 saat sonra bile takımın morali hala yüksek.
- 28:32ESO'nun Avrupa Güney Gözlemevi'ndeki Mühendisler
- ESO'nun Avrupa Güney Gözlemevi'ndeki çok büyük teleskobunun tamamlanması sadece olağanüstü bilimsel bir başarı değil, aynı zamanda teknolojik bir zaferdir.
- Paranal Mühendislik Bölümü'nün özverisi sayesinde dünyanın en gelişmiş yer tabanlı optik teleskobu olan VLT çalışabilmektedir.
- Roberto Casio gibi yetenekli VLT mühendisleri, yüksek teknolojiye sahip makinelerin her bir parçasının mükemmel bir şekilde çalıştıklarından emin olmak için zamana karşı çalışırlar.
- 30:58Teleskop Yöneticisi Roberto'nun Görevi
- Roberto, batım yaklaşırken kontrol binasındaki günlük koordinasyon toplantısına katılır.
- Teleskop yöneticisi olarak Roberto, teleskobu astronomlara gece için mükemmel halde teslim etmekle sorumludur.
- Gün batımı yaklaştıkça Roberto, teleskobunu standart başlatma konumuna getirmek için koşuşturur ve kontrol listesindeki her görev tamamlandığında teleskop göreve hazır hale gelir.
- 31:55Teleskopun Hazırlanması ve Gece Çalışmaları
- Güneş tamamen battıktan sonra Roberto, teleskop operatörüne "teleskop hazır" diyerek zor iş gününün sonuna noktayı koyar.
- Roberto, gece boyunca ve oluşabilecek problem halinde ulaşılabilir durumda kalmalıdır.
- En sonun 3,60 metrelik teleskobu, dünyanın önde gelen eşsiz hassaslıktaki HAPL'e ait yeni yüksek hassasiyetli dikine gezegen arayıcısına ev sahipliği yapıyor.
- 33:02HAPL'in Keşifleri
- HAPL ile çalışan uzay bilimciler 30'dan fazla yeni güneş dışı gezegen keşfetmeyi başardı.
- HAPL, 30 farklı gezegensel sistemde 75'ten fazla güneş dışı gezegen keşfetmiştir.
- HAPL, kütleleri 20 Dünya kütlesinin altında olan 28 gezegenin 24'ünün keşfini kolaylaştırmıştır.
- 34:09HAPL'in İnşası ve Çalışma Prensibi
- ESO 1999 yılında Şili'deki Lasiye gözlemevinde bulunan 3,60 metrelik teleskobuna eklenmek üzere yüksek çözünürlüklü ve çok hassas bir spektograf yapılması için fırsat kollamaya başlamıştır.
- HAPL, 2003 yılında teleskobu eklenerek bir yıldızın saatte 3,50 kilometreye kadar düşük radyal hızındaki değişiklikleri saptayarak yıldızların ileri ve geri hareketlerini hesaplamıştır.
- Radyal hız metodu, yıldızlar görünmeyen güneş dışı gezegenin hafif çekim gücü etkisiyle sallanırken, radyal hızındaki en küçük değişiklikleri sapta ve bu metot güneş dışı gezegen arayışında en verimli yöntemdir.
- 35:21HAPL'in Önemli Keşifleri
- HAPL ekibi, Muarea'nın çevresindeki ilk süper dünyayı, HD 69830'un çevresindeki Neptün üçlüsünü ve Gliese 581 e'yi keşfetti.
- HAPL, yoğunluğu Dünya'nınkine benzeyen ve lavla kaplı olan bir gezegen daha keşfetti.
- HAPL birliği gözlemleyecekleri objeleri dikkatli seçmektedir ve düşük kütleli yıldızların çevresinde bulunan güneş dışı gezegenlerin sayısı süper dünya adayları ile birlikte artmıştır.
- 36:59ESO'nun Karina Takımyıldızı Görüntüleri
- ESO, Karina takımyıldızında yer alan yıldızların yeni ve çarpıcı görüntülerini yayınladı.
- Görüntüde, gaz ve toz bulutlarının oluştuğu arka planda parlayan binlerce yıldız yer almaktadır.
- Karina takımyıldızı bölgesinde yer alan bu görüntü, Samanyolu galaksisinin Karina koluna doğru yıldızların yoğunlaştığını gösteriyor.
- 37:34HD 87643 Yıldızının Keşfi
- HD 87643 adlı yıldızın merkezinde, Samanyolu galaksisinin Karina koluna doğru yıldızların yoğunlaştığı bir bölge yer almaktadır.
- Yıldızın ışığını yansıtan çarpıcı güzellikteki gaz ve toz nebulası, yıldızın rüzgarı tarafından şekillendirilerek parlak gaz ve toz bulutları oluşturmuştur.
- Yıldızlardan her 15'te 50 yılda bir düzenli olarak madde atıldığı anlaşılıyor.
- 38:35HD 87643 Yıldızının Detayları
- Yeni ve kapsamlı bir araştırmada üç farklı araç kullanılmıştır: Lasiye gözlemevinde bulunan MPG'nin 2,20 metrelik teleskobundaki Whitefield Imager, VLT teleskobundaki Nako adaptif optik aracı ve interferometre.
- Astronomlar, HD 87643'ün Dünya ile Güneş arasındaki mesafeden 50 kat daha uzakta olan eşlikçi bir yıldızı olduğunu ve bu yıldızın küçük bir toz kabuğu içinde yer aldığını keşfettiler.
- İki yıldız birbirleri etrafındaki yörüngeyi büyük ihtimalle 20 ile 50 yıl arasında tamamlıyorlar ve eşlikçi yıldızın varlığı, HD 87643'ün büyüleyici nebulasının oluşmasına neden olan madde fırlatması açıklayabilir.
- 40:22CIGA Galaxy Zoom Projesi
- 2009'daki Uluslararası Astronomi Yılı'nda ESO, gökyüzünü hobi olarak inceleyen amatör astronomlarla profesyonel astronomları bir araya getiren yeni bir proje başlattı.
- CIGA Galaxy Zoom adı verilen bu projede astronomi meraklılarının istedikleri gibi inceleyebilecekleri gece gökyüzünün inanılmaz detaylı üç görüntüsü yayınlandı.
- Bu projeyle gökyüzünün amatör meraklılarıyla astronomlar tarafından incelenen evren arasında bir köprü kuruldu.
- 40:59Giga Galaxy Zoom Projesi
- Giga Galaxy Zoom projesi, dünyanın en karanlık çöllerinden birinde gece gökyüzünün harika görüntüsünü ortaya çıkaran eşsiz bir projedir.
- Proje, kullanıcıların Samanyolu galaksisindeki en zengin bölgelere hobi teleskopları kadar yakınlaşmasını ve profesyonel teleskopların gücünü kullanarak nebulaların detaylarını keşfetmelerine olanak tanır.
- Giga Galaxy Zoom görüntülerinin birçoğu Şili'deki gözlem bölgesinde bulunan Lassia gözlemevinden alınmıştır.
- 41:48Serge Bru Niye'nin Görüntüsü
- Ünlü Fransız yazar ve fotoğrafçı Serge Bru Niye tarafından çekilen ilk görüntü, dünyanın her yerindeki insanların baktığı gökyüzünün çok daha detaylı ve profesyonel astronomi standartlarında her iki yörüngeden görüntüsünü içerir.
- Bru, çoğunlukla Şili'deki ESO'nun Lasia ve Paranal gözlemevinde dijital kamerasını kullanarak haftalar boyunca gökyüzünün resimlerini çekti.
- Samanyolu galaksisini tam olarak görüntüleyebilmek için La Palma'ya, kuzey gökyüzünü görüntülemek içinse Kanarya Adaları'na bir haftalık yolculuklar yaptı.
- Bu 120 saatlik gözlem sonucunda ortaya çıkan son görüntü, Samanyolu galaksisinin 800 milyon piksellik panoramasını içermektedir.
- 43:16Stefan Giar'ın Görüntüsü
- İkinci görüntü bir diğer ünlü astronomi fotoğrafçısı Stefan Giar tarafından çekilmiştir.
- Stefan, galaksideki evimizin merkezi bölgelerinde mozaiği yakalamak için 10 santimetrelik hobi teleskobuna ve CCD kamerasına güveniyor.
- Stefan'nın ESO'nun görüntü uzmanları ile birlikte oluşturduğu Samanyolu galaksisinin 340 milyon piksellik renkli görüntüsü ortaya çıkıyor.
- Bu görüntü 250 saatlik pozlama zamanıyla 1200 resmi içeriyor ve yay takımyıldızından akrep takımyıldızına kadar galaksi merkezini de içeren sol taraftaki meşhur Lagün ve Trt nebulaları ve sağ taraftaki renkli Antares ve Rooficus bölgelerine kadar bütün gökyüzünü gözlerimizin önüne seriyor.
- 45:02Profesyonel Görüntü
- Giga Galaxy Zoom projesinin üçüncü görüntüsü profesyonel astronominin gücünü göstermektedir.
- Bu görüntü, bir derecelik görüş açısı veya dolunay genişliğinin yaklaşık iki katı bir alanda, ESO Lasia gözlemevindeki MPG 2,20 metrelik teleskobunun üzerinde bulunan Whitefield Imager ile elde edilmiştir.
- Bu profesyonel görüntüde Lagün nebulasına yakından bakıyoruz; 100 ışık yılı çapındaki bu nebulanın görüntülerinde, dağılmış siyah lekeleri ve devasa gaz ve toz bulutlarının kendi ağırlığı altında ezildikleri açıkça görülebiliyor.
- Bu üç çarpıcı görüntü, kozmik çevremizin teleskopsuz bakış açısından astronomların dünyasına kadar uzanan yolculuğunu temsil etmektedir.