Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Geleceğe Dönüş" programında sunucu Fatih Sinan Şimşek ve partner Fazıl, CERN profesörü Prof. Dr. Altan Çakır ile yaptığı bu röportajda CERN'in yapısı, işleyişi ve bilimsel araştırmaları detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Röportajda CERN'in 1954 yılında kurulan bir araştırma enstitüsü olduğu, Avrupa'nın nükleer araştırmalar merkezi olduğu ve Türkiye'nin ASOCI üyeliği kabul ettiği anlatılmaktadır. Ayrıca CERN'deki 27 kilometrelik yeraltı tüneli, proton çarpıştırmaları, hadron terapi, Higgs bozonu ve büyük hadron çarpıştırıcısı (LHC) gibi konular açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca CERN'in içindeki müze, proton tüpleri, konferans odaları, kozmik ışın bombardımanı ve cloud chamber deneyi gibi fiziksel yapısı hakkında bilgiler de paylaşılmaktadır. CERN'deki deneylerin topluma yansıması olarak MR, PET, hadron terapi gibi teknolojilerin gelişimi ve teorik fizikçilerin Nobel ödülleri alması gibi konular da ele alınmaktadır.
- CERN'in Yapısı ve Türkiye'nin Durumu
- CERN, bir üniversite gibi düşünülmemeli, sürekli araştırmaların yapıldığı, parçacık fizikçilerinin büyük bir imparatorluğu olan bir araştırma enstitüsüdür.
- CERN bir araştırma laboratuvarı olduğu için üniversitelerdeki profesörlük ve doktora titlelarını verme yetkisi yoktur, araştırma sonuçları dünya ile paylaşılır.
- Türkiye, CERN'e üyelik değil, asocia üyeliği kabul etmiştir, bu durumun çeşitli nedenleri vardır.
- 02:03CERN'in Finansmanı ve Türkiye'nin Katılımı
- CERN, Avrupa'nın nükleer araştırmalar merkezi olarak, maddenin temel taşlarını ve evreni anlamaya yönelik kurulmuş bir araştırma laboratuvarıdır.
- CERN'in kurucu üyeleri İngiltere, Almanya, Fransa ve İspanya gibi ülkelerdir, Türkiye ise yaklaşık 5-6 milyon sivil frank civarı bir rakam ödeyerek asocia üyeliği kabul etmiştir.
- Türkiye, 2015 yılı itibariyle gözlemcilikten asocia üyeliğine geçmiştir, gözlemcilik tamamen dışarıdan izlemekle sınırlıdır.
- 04:24CERN'de Çalışma Ortamı
- CERN'de farklı milletlerden insanlar bir arada çalışır, fizikçiler, mühendisler, yazılımcılar gibi farklı branşlardan kişiler bir araya gelir.
- CERN kafeteryası (R1, R2) çok ünlüdür, insanlar burada öğle yemekleri, kahvaltılar ve işten sonra kafeteryada vakit geçirirler.
- Kafeteryada farklı zekaların bir arada olduğu, insanların birbirleriyle fikir alışverişi yaptığı ve tartıştığı bir ortam vardır.
- 06:19CERN'de Branşlar Arası İlişkiler
- CERN'de en saygı gören fizikçilerdir, fizikçilerin kafalarındaki tasarruf ettikleri bir dünya vardır.
- Fizikçiler parçacık etkileşimlerini ölçebilme konusunda önemli rol oynarlar, mühendislerin tasarımı oluşturmaları gerekir.
- CERN'in tarihinde en azından son rektörler fizikçilerdir, Nobel ödülü kazanan nötrino ile ilgili deneyi yapan kişi de fizikçidir.
- 07:34CERN ve Hadron Çarpıştırmaları
- CERN'de Fazıl ile birlikte hadron çarpıştırmaları yapılmaktadır.
- CERN'de 27 kilometrelik, yeraltında yaklaşık 50-150 metre derinlikte çember şeklinde bir hızlandırıcı tüneli bulunmaktadır.
- Tünelde soğutma çalışmaları (BIM-DOP) yapılmakta ve proton ışınları monitörlerden takip edilebilmektedir.
- 08:12CERN'deki İzleme Sistemi
- CERN'de kafeteryalarda, koridorlarda ve laboratuvarlarda monitörler bulunmakta ve deneylerin durumunu takip etmek mümkündür.
- Monitörlerden deneyin çalıştığını, kalibrasyonda olduğunu ve çarpışmaların dedektör içerisinde başladığını görebilirsiniz.
- Deneyler başarılı olmaktadır ve MR, PET, tomografi gibi teknolojiler daha önce yapılan deneylerin topluma yansımasıdır.
- 08:54Hadron Terapisi
- Hadron terapisi, vücudumuzdaki kanserli hücrelerin ışın aracılığıyla açılıp kesilmesi yöntemidir.
- Vücutta bazı yerler kesip alınamadığı için BIM ile eritilmesi gerekmektedir.
- Hadron terapisi için ilk tasarım CERN'de kurulmuştur.
- 09:11Hadron Terapi ve Temel Parçacıklar
- Heidelberg'de bir hastanede hadron terapi uygulanıyor; bu terapi, vücudunuzdaki belli bir bölgeye bim enjekte edip eriterek uygulanıyor.
- Hadron, Yunanca'da "ağır" anlamına gelir ve proton, nötron gibi temel parçacıkların kendi içindeki kombinasyonlarından oluşur.
- Atomun içerisinde proton, nötron ve quarklar bulunur; proton ve nötronlara genellikle hadron denir çünkü alt elementleri vardır.
- 10:07Hadron Çarpıştırmaları ve Fizik Deneyleri
- Hadron çarpıştırmaları, fizik biliminde saçılma teorisi üzerine kurulmuştur; bir şeyin içindeki ne olduğunun saçılmasına bakarak tespit edilir.
- Rutherford deneyi gibi, bir parçacık dümdüz geçiyorsa hiçbir şey yok demektir, saçılıyorsa bir şey var demektir.
- Atomun çekirdeğinin çevresinde dönen elektronlar, çekirdeğe çarpıp saçılabilir veya dümdüz geçebilir.
- 11:27Büyük Hadron Çarpıştırması ve Higgs Bozonu
- Büyük Hadron Çarpıştırması (LHC) ve önceki deney olan LEP (Large Electron Pozitron Collider) gibi deneylerde, elektron artı ile elektron eksi çarpıştırılarak ışık ve farklı parçalara ayrılır.
- Yeterince enerjiye çıkılamadığı için iki büyük hadron çarpıştırılarak saçılmaları incelenir.
- Bu deneylerden Higgs bozonu gibi önemli parçacıklar keşfedilmiştir.
- 12:28Evreni Anlamak İçin Temel Parçacıklar
- Evreni anlamak için en küçük temel yapı taşlarını anlamak gerekir, bu da elementlere kadar inmek anlamına gelir.
- Evreni anlamak için büyük parçaları koyarak ince dokunuşları yapamazsınız, en küçük parçalara ihtiyaç vardır.
- Evrenin ilk aşamalarında olduğuna inanılan Higgs bozonu, parçacıkların kütle kazanmasına neden olan bir etkileşim parçacığıdır.
- 14:48CERN ve Fizik Araştırmaları
- CERN, evrendeki var olan durumu anlamaya yönelik araştırmalar yapar ve teorik olarak ortaya çıkan fikirleri deneysel ortamda test eder.
- Higgs bozonu gibi parçacıkların sinyallerini görmek için çok sayıda etkileşim oluşturulması gerekir.
- CERN, teorik fizikçilerin fikirlerini deneysel ortamda test etmek için gerekli deneysel ortamı, elektrik-elektronik cihazları, yazılımı ve hesaplamaları bir grup halinde ortak çalıştıran bir kurumdur.
- 16:17CERN'deki Müze ve Etkileşimli Alanlar
- CERN'de müze gibi gezebileceğiniz yerler bulunmaktadır ve yakın zamanda Şubat ayında dışarıda yeni bir yere taşınmıştır.
- Binanın içinde iki tüp şeklinde giden alanlar bulunmakta olup, bunlar protonların farklı yönlerde hareket ettiği ve arasında bir köprü olduğu bir fizik probleminin tasarımıyla yapılmıştır.
- Bu alanlarda, en basit deneyden en kompleksine kadar olan dedektörlerin örnekleri sergilenmektedir.
- 17:02Kozmik Işınlar ve Deneyler
- Biz şu anda bulunduğumuz ortamda santimetre kare başına dört adet kozmik ışın bombardımanına maruz kalıyoruz.
- Bulut odası (cloud chamber) denilen bir deney alanında, parçacıkların üzerimizden geçtiğini görebilirsiniz.
- Etkileşmeyen parçacıklar hiçbir şey etkilemediği için dünyanın içerisinden geçip gidiyor.
- 17:43CERN'e Giriş ve Hadron Çarpıştırmaları
- Sıradan bir insan CERN'e girmek için izin almanın bir metodolojisi vardır ve müze tarafına gittiğinizde izin alma ile ilgili bilgi edinebilirsiniz.
- İçerideki turlara katılmak için önden talep edip web sitesi üzerinden içeriye girebilirsiniz.
- Hadron çarpıştırmaları monitörlerden izlenebilir, ancak tünele inmenin sınırları vardır ve deneyin o anda çalışmıyor olması gerekir.